Nederlands
Trek van de bedreigde grutto beter in kaart
Project met zendervogels afgerond
Datum: 29 juni 2010
Grutto's blijven tijdens de trek veel vaker dan gedacht in Zuid-Europa
hangen. De grutto's die wél doortrekken naar West-Afrika zijn daar heel
reislustig. Dat zijn enkele belangrijke conclusies van een jaar
onderzoek met gezenderde grutto's, die onderzoeker Jos Hooijmeijer van
de Rijksuniversiteit Groningen afgelopen zondag bekendmaakte in het
VARA radioprogramma Vroege Vogels.
Aan het eind van het broedseizoen maakte Hooijmeijer de balans op van
een jaar onderzoek met vijftien grutto's - veertien vrouwtjes en één
mannetje - die in mei 2009 een zender in de buik kregen. Via een dunne
antenne door de huid stonden de zenders in contact met de Franse
Argossatellieten. Op die manier konden de vogels bijna van dag tot dag
worden gevolgd op hun trek tussen West-Afrika en Nederland.
In één ruk?
Eén vogel werd kort na het zenderen bij haar nest verrast door een
rover. De overige veertien vertrokken in de loop van de zomer - voor
het grootste deel al in juni - naar het zuiden. Een belangrijke vraag
in het onderzoek was: trekken de vogels in één ruk naar de
overwinteringsgebieden, of maken ze tussenstops? Slechts drie vogels
bleken in één ruk naar Afrika te vliegen. Hooijmeijer: `Zoiets blijft
een uitzonderlijke prestatie: in ruim drie dagen meer dan 5.000 km
non-stop vliegen met een snelheid van 70 km/u.'
Permanent gebleven
`Een nog grotere verrassing voor ons was dat tenminste drie andere
vogels permanent in Zuid-Europa zijn gebleven. Zuid-Spanje en het
zuiden van Portugal zouden wel eens belangrijker overwinteringsgebieden
voor de grutto kunnen zijn dan we tot nu toe aannamen. In het
natuurgebied Cota Doñana hebben Spaanse collega's in de winter 8.000
grutto's geteld. We gingen ervan uit dat dit vooral de IJslandse
ondersoort zou zijn. Nu blijkt dat ook onze vogels daar kunnen zitten.'
Reislustig
De vogels die wel naar West-Afrika zijn doorgevlogen, bleken zich daar
heel reislustig te gedragen. Van de grens tussen Mauretanië en Senegal
in het noorden tot in het zuiden van Guinee Bissau, van de kust tot
diep in de binnendelta van de rivier de Niger in het oosten, overal
doken Friese grutto's op. Hooijmeijer. `Tot nu toe dachten we dat
vooral de Oost-Europese populatie van de grutto naar de binnendelta van
de Niger trok, maar tenminste twee van onze vogels zijn daar in de loop
van de winter ook naar toegetrokken. Blijkbaar "weten" ze waar en
wanneer het beste voedsel te halen is. Dat laatste lijkt enigszins in
tegenspraak met de enorme plaatstrouw van deze vogels in de
broedgebieden.'
Lege batterij
Ook op de terugweg blijkt Europa een belangrijke rol te spelen in de
trek. Met name de rijstvelden rond Lissabon en in de Spaanse
Extremadura zijn van groot belang. Eén vogel bleef op de weg terug naar
Friesland voor langere tijd in de Camargue, in Zuid-Frankrijk.
Uiteindelijk zijn tien vogels met zekerheid teruggekeerd naar
Friesland. Eén stierf in Mali in een visfuik en drie anderen waren dit
voorjaar onvindbaar, zowel voor het oog als door zenderuitval ook voor
de satelliet. `Het blijft een pilotproject en de techniek heeft
blijkbaar hier en daar gehaperd. Terwijl sommige zenders tot op de dag
van vandaag signalen verzenden, zijn anderen te snel uitgevallen,
voornamelijk door problemen met de batterij,' aldus Hooijmeijer.
Geen eieren
Het slot van het onderzoek leverde ook een teleurstelling:
waarschijnlijk heeft geen van de gezenderde vogels met zekerheid
succesvol gebroed. Van slechts één van de vogels werd een nest gevonden
met twee misvormde eieren. Voordat die konden uitkomen werden ze
gepredeerd. Hooijmeijer: `We hebben er altijd rekening mee gehouden dat
deze zenders in de buikholte een obstakel zouden kunnen vormen voor de
normale eileg. Dat lijkt nu inderdaad zo te zijn.' `
Prijs' acceptabel
`In toekomstige projecten met geïmplanteerde zenders zullen wij - en
ook andere onderzoekers - dat gegeven dus mee moeten nemen in de
afweging: wat levert een project op en wat kost het de vogels? In dit
geval denken wij dat de "prijs" acceptabel is. Als deze grutto's geen
zender hadden gekregen, dan hadden ze volgens de Nederlandse
statistieken op iedere vijf paartjes slechts één jong grootgebracht.
Anders gezegd: op iedere twintig grutto-eieren sneuvelen in het
Nederlandse veld maar liefst negentien eieren of jongen door predatie
of door maaimachines. De opbrengst van dit project is een enorme
hoeveelheid kennis en publiciteit waar gruttobeschermers veel mee
kunnen. Naast herstel van de broedgebieden in Nederland zullen
bijvoorbeeld ook de rijstvelden in Zuid-Europa beter moeten worden
beschermd ten behoeve van de grutto's.'
Noot voor de radactie
- Het zenderonderzoek is een gezamenlijk project van de
Rijksuniversiteit Groningen, de US Geological Survey in Alaska en
Ecologisch onderzoeksbureau Altenburg en Wymenga in Feanwâlde. Het
project wordt financieel ondersteund door Vogelbescherming Nederland,
de coalitie Nederland Gruttoland, het ministerie van LNV en de proncie
Fryslân.
- Aanvullende informatie: drs. Jos Hooijmeijer, RUG,
j.c.hooijmeijer@rug.nl; prof.dr. Theunis Piersma, RUG,
t.piersma@rug.nl; Gerrit J. Gerritsen, Nederland-Gruttoland,
gerritjgerritsen@gmail.com; dr. Eddy Wymenga, Altenburg en Wymenga,
e.wymenga@altwym.nl
Laatst gewijzigd: 29 juni 2010 17:28
Rijksuniversiteit Groningen