VU medisch centrum
`Mars500 is één van de krenten in de onderzoekspap'
Gesimuleerde Marsmissie verkent de psyche van de mens
28 juni 2010
Onlangs lieten 6 mensen zich vrijwillig opsluiten voor een gesimuleerde
Marsreis: 520 dagen overgeleverd aan elkaar en aan eenzaamheid.
Psycholoog/ethicus Berna van Baarsen is Principal Investigator van een
internationaal team met Italiaanse, Deense en Nederlandse onderzoekers
waaronder methodoloog Jan Smit (GGZ inGeest). Van Baarsen: `Ook op
aarde zijn er vergelijkbare extreme situaties waarbij mensen eenzaam en
geïsoleerd zijn, zoals psychiatrische patiënten. Ik hoop dat wij die
link kunnen leggen.'
Foto: Mark van den Brink 'Mars500 is voor ons vooral interessant om
inzicht te krijgen in hoeverre astronauten geconfronteerd worden met
eenzaamheid en isolatie. Hoe gaan zij om met het gevoel overgeleverd te
zijn aan zichzelf, met lastige situaties en met grote veranderingen die
veel impact hebben? Bovendien heeft deze vorm van isolatie veel
raakvlakken met sommige situaties op aarde, waar veel mensen geïsoleerd
zijn en bijvoorbeeld hun huis niet meer uit durven komen.'
Berna van Baarsen, werkzaam bij de afdeling metamedica, sectie
filosofie en medische ethiek in VUmc, promoveerde in 2001 op het
onderwerp 'eenzaamheid'. Van Baarsen: 'Ik heb mijn proefschrift
geschreven over oudere mensen die hun partner hadden verloren. Ik denk
dat een situatie waarin je een partner verliest, terminaal ziek wordt
of bijvoorbeeld een psychiatrische stoornis krijgt op een aantal punten
gelijk is met de situatie waarin deze astronauten opgesloten worden,
hun familie moeten achterlaten en op zichzelf worden teruggeworpen.'
'LODGEAD leert ons iets over het mentale proces bij mensen
wanneer zij in extreme omstandigheden terechtkomen'
LODGEAD 'De effecten van groepsdynamica en eenzaamheid op de cognitieve
en emotionele aanpassing aan extreme, beperkte omgevingen' is één van
de 16 psychologische onderzoeken die deel uit maakt van Mars500. Het
onderzoek maakt gebruik van psychologische vragenlijsten,
experimentele, cognitieve taken en het bijhouden van logboeken. Van
Baarsen: 'LODGEAD richt zich vooral op de relatie tussen de fysieke -
bijvoorbeeld isolatie - en sociaal-psychologische -
bijvoorbeeld eenzaamheid - stressfactoren en hun effect op de
cognitieve vaardigheden.' Bij eerdere onderzoeken blijkt dat als mensen
eenzaam zijn, ze ook slechter functioneren. Dit kan consequenties
hebben voor het welzijn van de groep en het slagen van de missie. 'Vóór
dit onderzoek is in 2009 de pilot Mars105 uitgevoerd waarbij 6
vrijwilligers 105 dagen samen woonden en werkten in een afgesloten
ruimte', vertelt Van Baarsen. 'Op basis van deze studie veronderstellen
we dat gedurende Mars500 de gevoelens van eenzaamheid zullen toenemen
waardoor de cognitieve vaardigheden, zoals het kortetermijngeheugen, de
tijdsbeleving en het adequaat of oplossingsgericht handelen in
stress-situaties, zullen afnemen. Om deze hypothese te kunnen
bevestigen, moeten we uiteraard nog meer analyses doen.'
Extreme omstandigheden
'We staan aan het begin van de onderzoeksketen. Op dit moment gaat het
ons vooral om de fundamentele processen te leren kennen van het beloop
van de psyche van de mens in extreme omstandigheden.' Aldus Jan Smit,
directeur van de dienst onderzoek bij GGZ inGeest en hoogleraar
methodologie van longitudinaal psychiatrisch onderzoek aan VUmc. Smit:
'Onze dienst onderzoek richt zich op een breed spectrum van de
psychiatrie, van praktisch tot fundamenteel. LODGEAD is in de eerste
plaats een fundamenteel onderzoek en kan ons iets leren over het proces
wat kan optreden wanneer personen in extreme omstandigheden
terechtkomen en zich daardoor bijvoorbeeld eenzaam, somber of angstig
gaan voelen.'
Binnen de meeste psychiatrische onderzoeken variëren de mensen heel
sterk qua gezondheid en psychische gesteldheid en is de omgeving de
constante. 'Hier is het juist andersom', vervolgt Smit. 'Er is een
startsituatie waarbij mensen geselecteerd zijn op hun fysieke
gezondheid en mentale stabiliteit en vervolgens geplaatst worden in een
specifieke, extreme omstandigheid. Vervolgens gaan we onderzoeken wat
er met deze mensen op psychisch vlak gebeurt. Een innovatieve en unieke
studie met belangrijke inhoudelijke en methodologische componenten én
misschien wel met verrassende uitkomsten. Maar zelfs als er helemaal
niets uitkomt - in de zin dat de crew helemaal stabiel blijft - is een
heel belangrijke uitkomst. Mars500 is één van de krenten in de
onderzoekspap.'
Hidde Boersma
bron: Synaps