Superstorm van koolmonoxide boven exoplaneet
Nederlandse astronomen onder leiding van de Leidse onderzoeker Ignas
Snellen namen voor het eerst een superstorm waar in de atmosfeer van
een exoplaneet. De koolmonoxide-wind bereikt snelheden van 5000 tot
10.000 kilometer per uur wanneer hij van de hete dag- naar de koude
nachtzijde stroomt. Dit stond 24 juni in Nature.
Nederlandse astronomen onder leiding van de Leidse onderzoeker Ignas
Snellen namen voor het eerst een superstorm waar in de atmosfeer van
een exoplaneet. De koolmonoxide-wind bereikt snelheden van 5000 tot
10.000 kilometer per uur wanneer hij van de hete dag- naar de koude
nachtzijde stroomt. Dit stond 24 juni in Nature.
Een superstorm van koolmonoxidegas raast over een exoplaneet (artist's
impression)
Een superstorm van koolmonoxidegas raast over een exoplaneet (artist's
impression)
Een exoplaneet is een planeet die draait om een andere ster dan onze
zon. In dit geval gaat het om de bekende âhete Jupiterâ HD209458b, die
draait om een ster in het sterrenbeeld Pegasus. Hij is 11 jaar geleden
ontdekt.
Van dag naar nacht
De astronomen vonden het bewijs voor de superwind door heel nauwkeurig
het giftige koolmonoxidegas te bestuderen. Ze zagen dat dit gas met
enorme snelheid van de extreem hete dagzijde van de planeet naar de
koelere nachtzijde stroomt. âOp aarde leiden grote
temperatuurverschillen in de atmosfeer onvermijdelijk tot veel windâ,
zegt teamlid Simon Albrecht, die in Leiden promoveerde en nu met een
een Rubiconsubsidie bij het Massachusetts Institute of Technology
werkt. âEn zoals onze nieuwe metingen laten zien, is de situatie op
deze planeet niet anders.â
Evenveel koolstof als Jupiter en Saturnus
Ook konden de astronomen meten hoeveel koolstof er in de atmosfeer van
deze planeet zit. âHet lijkt erop dat HD209458b net zo koolstofrijk is
als Jupiter en Saturnus. Dat kan erop wijzen dat hij op dezelfde manier
is ontstaanâ, zegt Snellen. âIn de toekomst zullen astronomen wellicht
in staat zijn om dit soort waarnemingen te gebruiken om de atmosferen
van aardachtige planeten te onderzoeken, om vast te kunnen stellen of
er ook elders in het heelal leven is.â
Bepaling massa
De waarnemingen leidden tot nog een bijzondere primeur: de meting van
de baansnelheid van de planeet zelf, die een directe bepaling van zijn
massa mogelijk maakt.
Altijd zelfde kant naar ster gekeerd
HD209458b heeft ongeveer 0,6 maal de massa van Jupiter. Hij draait om
een zonachtige ster in het sterrenbeeld Pegasus, op een afstand van 150
lichtjaar. De afstand tussen de ster en de planeet is twintig keer zo
klein als die tussen zon en aarde. Hierdoor wordt de planeet sterk
opgewarmd door zijn moederster: aan de dagzijde loopt de
oppervlaktetemperatuur op tot ongeveer duizend graden. Maar omdat de
planeet altijd dezelfde kant naar de ster toekeert, is de ene helft van
de planeet heel heet, terwijl de andere helft veel koeler is.
Meer informatie en videobeelden op de website van ESO.
Universiteit Leiden