Datum 25 juni 2010 Uw referentie
Betreft Kamervragen van het lid Irrgang (SP) 2010Z08368
Hierbij zend ik u de antwoorden op de Kamervragen van het lid Irrgang (SP) over
speculatie op Griekse staatsobligaties door het ABP. De vragen zijn gesteld aan de
minister van Financiën, maar aangezien zij voor het merendeel betrekking hebben
op het toezicht dat onder de verantwoordelijkheid valt van de minister van Sociale
Zaken en Werkgelegenheid is na overleg met de minister van Financiën besloten
dat de antwoorden, mede namens de minister van Financiën, worden beantwoord.
De Minister van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid,
J.P.H. Donner
Pagina 1 van 5
2010Z08368
Vragen van het lid Irrgang (SP) aan de minister van Financiën over speculatie op
Griekse staatsobligaties door het ABP. (Ingezonden 18 mei 2010) Datum
25 juni 2010
1 Onze referentie
Vindt u het opmerkelijk dat het ABP in 2009 voor maar liefst 2,3 miljard euro aan AV/PB/2010/12897
Griekse obligaties in bezit had? 1)
Antwoord
Uit de Pensioenwet en de Wet verplichte beroepspensioenregeling volgt dat
pensioenfondsen een beleggingsbeleid dienen te voeren dat in overeenstemming
is met de zogenaamde "prudent-person" regel. Pensioenfondsen dienen
beleggingen aan te gaan in het belang van aanspraak- en pensioengerechtigden
op een zodanige wijze dat de veiligheid, de kwaliteit, de liquiditeit en het
rendement van de portefeuille als geheel zijn gewaarborgd. Dat houdt onder meer
in dat beleggingen moeten aansluiten bij de aard en de duur van de gedane
pensioentoezeggingen.
Pensioentoezeggingen hebben doorgaans een nominaal karakter en een lange
looptijd. De aard van de pensioenverplichtingen komt daarom overeen met
vastrentende beleggingen die geen of zeer beperkt kredietrisico hebben. Dit zijn
bijvoorbeeld staatsobligaties en renteswaps. Met het oog op risicobeheersing
beleggen pensioenfondsen substantieel in vastrentende waarden, waaronder
staatsobligaties, al dan niet binnen de eurozone.
Op geaggregeerd niveau bestond de beleggingsportefeuille van Nederlandse
pensioenfondsen ultimo 2009 voor 49,5% uit vastrentende waarden (circa 329
miljard euro). Hiervan hadden pensioenfondsen ultimo 2009 voor 3,7 miljard euro
in Griekenland belegd, wat overeenkomt met ongeveer 0,6% van het totale
belegd vermogen van pensioenfondsen.
Er kan niet worden ingegaan op beslissingen die individuele pensioenfondsen
nemen ten aanzien van beleggings- en risicobeleid en implementatie en
toepassing van dat beleid. De primaire verantwoordelijkheid daarvoor berust bij
het bestuur, waarop wordt toegezien door een vorm van intern toezicht. Het is
aan het pensioenfondsbestuur het beleid en uitvoering te verantwoorden aan
belanghebbenden bij het fonds en de externe toezichthouders DNB en AFM.
2
Kunt u bevestigen dat het aandeel Griekse obligaties 6% was, terwijl de grootte
van de Griekse economie een aandeel van 0,6 % zou rechtvaardigen, wanneer er
gespreid was belegd op basis van het aandeel in de wereldeconomie?
Antwoord
Zie het antwoord op vraag 3.
Pagina 2 van 5
3
Kunt u bevestigen dat er met een dusdanig groot aandeel aan Griekse obligaties
een zeer risicovolle positie is ingenomen?
Datum
Antwoord 25 juni 2010
Een minister heeft geen dieper inzicht in de samenstelling van de Onze referentie
beleggingsportefeuille van het ABP dan u. Vandaar dat bovenstaande niet kan AV/PB/2010/12897
worden bevestigd noch ontkent. Zoals eerder aangegeven kan niet worden
ingegaan op beslissingen die individuele pensioenfondsen nemen ten aanzien van
o.m. beleggings- en risicobeleid en implementatie en toepassing van dat beleid.
4
Hoe beoordeelt De Nederlandsche Bank (DNB) deze opmerkelijke grote en
riskante positie in haar rol als toezichthouder op de pensionfondsen?
Antwoord
In de regelgeving is als uitgangspunt genomen dat een pensioenfonds zelf
verantwoordelijk is voor het gevoerde beleggingsbeleid. De Pensioenwet schrijft
voor dat pensioenfondsen een beleggingsbeleid voeren in overeenstemming met
de prudent-person regel. Hierin staat onder andere beschreven dat de
beleggingen van pensioenfondsen naar behoren moeten worden gediversifieerd,
zodat concentratierisico's in de portefeuille worden vermeden. Het is van belang
dat de risico's van de beleggingen afdoende in kaart zijn gebracht en worden
beheerst, bijvoorbeeld door voldoende buffers aan te houden. De risico's die
worden aangegaan moeten bovendien passen binnen de totale financiële opzet
van het fonds. Het fonds moet de risico's kunnen inschatten en kunnen dragen.
Binnen deze kaders voert DNB haar toezicht uit. Over een individueel
pensioenfonds worden geen mededelingen gedaan.
5
Hoe beoordeelt DNB de uitbreiding van een toch al opmerkelijk grote positie in
Griekse staatsobligaties terwijl de Griekse staatsschuld in het afgelopen jaar
voortdurend ter discussie stond?
Antwoord
Zie het antwoord op vraag 4. Verder kan DNB niet ingaan op instellingspecifieke
vragen.
6
Heeft het ABP volgens u gegokt op de redding van Griekenland?
Antwoord
Zie het antwoord op vraag 3.
7
Wat vindt DNB ervan dat het ABP behalve het noemen van een `negatieve impact
van de exposure op Griekse obligaties' geen aandacht besteedt in haar
jaarverslag aan de speculatie met Griekse staatsobligaties?
Antwoord
Het is voor DNB niet toegestaan om instellingspecifieke vragen te beantwoorden.
Pagina 3 van 5
8
Wanneer in 2009 heeft het ABP haar positie uitgebreid?
Antwoord Datum
Zie het antwoord op vraag 7. 25 juni 2010
Onze referentie
9 AV/PB/2010/12897
Wanneer was DNB voor het eerst op de hoogte van de uitbreiding van de positie
in Griekse obligaties?
Antwoord
Zie het antwoord op vraag 7.
10
Hoe beïnvloedt een afwaardering van de ratings op staatsobligaties de
dekkingsgraad van een pensioenfonds?
Antwoord
Een downgrade van Griekse staatsobligaties leidt tot een waardeverlies van deze
obligaties, met als gevolg een verminderde waarde van de activakant van een
pensioenfonds en dus een verslechtering van de dekkingsgraad. Naast het directe
effect van waardeverlies kunnen pensioenfondsen ook op indirecte wijze worden
geraakt door een downgrade van Griekse staatsobligaties. Bijvoorbeeld door
besmettingsgevaar naar andere landen, door een daling van de aandelenkoersen
wereldwijd vanwege de toegenomen nervositeit of door waardeverlies van de euro
vanwege het gedaalde vertrouwen. Verdere downgrades kunnen ook leiden tot
mogelijke liquiditeitseffecten voor pensioenfondsen. Immers, indien
pensioenfondsen staatsobligaties uit de periferielanden als onderpand hebben
afgegeven, kan een downgrade van dit overheidspapier pensioenfondsen dwingen
om onderpand bij te storten.
11
Is het bij DNB bekend in hoeverre pensioenfondsen zich hebben verzekerd tegen
een default op Griekse staatsobligaties?
Antwoord
Bij het beleggings- en risicobeleid kunnen pensioenfondsen gebruik maken van
instrumenten die bepaalde risico's afdekken. Pensioenfondsen kunnen
bijvoorbeeld het risico op default van overheden afdekken met een credit default
swap. Ook kunnen pensioenfondsen ervoor kiezen om in afwijking van het
strategische beleggingsbeleid tijdelijk minder te investeren in bepaalde
staatsobligaties. DNB betrekt de ingezette instrumenten bij haar beoordeling van
de financiële positie van pensioenfondsen.
12
Kunt u een overzicht geven van de posities van de Nederlandse grote
pensioenfondsen in Griekse staatsobligaties en in hoeverre zij zich tegen de
risico's hebben verzekerd?
Antwoord
Het is voor DNB niet toegestaan om instellingspecifieke gegevens te verstrekken.
Wel kan op geaggregeerd niveau een overzicht van de posities van Nederlandse
pensioenfondsen in Griekenland worden gegeven.
Pagina 4 van 5
Nederlandse pensioenfondsen hadden ultimo 2009 voor circa 3,7 miljard euro in
Griekenland belegd, waarvan 91% bestond uit Griekse staatsobligaties. Deze 3,7
miljard euro betreft ongeveer 0.6% van het totale belegd vermogen van
pensioenfondsen. Een volledig verlies van deze beleggingen komt overeen met Datum
een verlies van ongeveer 0.6 dekkingsgraadpunten. 25 juni 2010
Onze referentie
De indirecte exposure die pensioenfondsen lopen via (interne) AV/PB/2010/12897
beleggingsinstellingen is niet meegenomen in de bovenstaande berekening.
13
Is het waar dat het helpen van de pensioenfondsen een van redenen was om
steun aan Griekenland te verlenen?
Antwoord
Zie het antwoord op vraag 14.
14
Heeft de uitbreiding van het pakket aan Griekse obligaties tot 2,3 miljard euro
van het ABP de noodzaak vergroot om steun te verlenen aan Griekenland?
Antwoord
Het eurozone IMF steunpakket voor Griekenland is opgezet om de financiële
stabiliteit in de eurozone te waarborgen. In de analyse is uiteraard ook gekeken
naar van verwevenheid van de financiële sector omdat dit een belangrijke rol
speelt in de financiële stabiliteit, maar in die analyse hebben de belangen van
individuele financiële instellingen geen rol gespeeld.
1) Jaarverslag van het ABP
http://abp.turnpages.nl/DS2/public/slot046/,
http://www.abp.nl/abp/abp/images/01.0008.10C_Top100_tcm108-106795.pdf,
Nederlands Dagblad, 14 mei 2010: "ABP nam weloverwogen risico"
http://www.nd.nl/artikelen/2010/mei/13/abp-nam-weloverwogen-risico
Pagina 5 van 5
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid