Sterrenkundigen ontrafelen mysterieuze gaswolk Hanny's Voorwerp
24/06/2010 14:44
ASTRON-Netherlands Institute for Radio Astronomy
Een groep astronomen onder leiding van Prof. Mike Garrett, algemeen directeur van ASTRON, hebben nieuwe, hoge resolutie waarnemingen gedaan van Hanny's Voorwerp, de mysterieuze groene gaswolk die ontdekt is door de Nederlandse lerares Hanny van Arkel. De waarnemingen tonen aan dat de energieke kern van een nabij gelegen sterrenstelsel, genaamd IC2497, en een zwart gat ten grondslag liggen aan Hanny's Voorwerp. Tot de verbazing van de onderzoekers produceert de kern van dit sterrenstelsel per jaar ook nog eens een heleboel sterren.
De sterrenkundigen hebben de gedetailleerde waarnemingen gedaan met Europese radiotelescopen, waaronder de Westerbork telescoop. Ze hebben de telescopen gericht op de kern van het sterrenstelsel met de naam IC 2974, dat dichtbij Hanny's Voorwerp ligt. Het gebied dat de sterrenkundigen onderzochten, is nog kleiner dan een duizendste graad (ter vergelijking: de maan en de zon beslaan een halve graad) en de verkregen radiobeelden hebben een scherpte die nog eens honderd keer kleiner is dan het onderzochte gebied.
Mike Garrett: "de waarnemingen laten twee heldere en compacte bronnen zien, waarvan één een zogenoemde 'active galactic nucleus' (AGN) is, die zich in het centrale deel van sterrenstelsel IC 2974 bevindt". Sommige sterrenstelsels hebben in hun kern een AGN. Een AGN geeft zeer veel energie vrij. Astronomen noemen de radiogolven die een AGN uitstoot ook wel 'Monsters'. Garrett: "Eén van de twee bronnen correspondeert direct met het superzware zwarte gat dat in de AGN moet zitten, terwijl de tweede bron het gevolg moet zijn van een zeer energierijke straalstroom die door het zwarte gat uitgestoten wordt en die botst met het gas dat zich rond sterrenstelsel IC 2974 bevindt." De radiogolven die de AGN uitzendt, zijn ook verantwoordelijk voor het oplichten van Hanny's Voorwerp. De golven verhitten het Voorwerp tot temperaturen van maar liefst meer dan 10.000 graden.
Uit het onderzoek van de astronomen bleek ook dat in de omgeving van de AGN veel radiogolven waargenomen worden vanuit een groter gebied. De astronomen concluderen dat deze straling het gevolg is van een geboortegolf van nieuwe sterren. "Het is erg ongebruikelijk om zulke intensieve stervorming en een AGN tegelijkertijd in een sterrenstelsel te vinden", zegt Garrett. "Het lijkt erop dat het sterrenstelsel een monster herbergt."
De radiogegevens tonen dat sterrenstelsel IC 2974 in dit kleine centrale gebied elk jaar nieuwe sterren produceert met een gezamenlijke massa van ongeveer zeventig keer de massa van de zon. Dat is een erg hoog tempo voor stervorming, vooral in het nabije heelal: het is ongeveer zes keer hoger dan in het sterrenstelsel M82, het schoolvoorbeeld van stervormingsuitbarstingen in het nabije heelal. "We kennen maar een paar honderd van dit soort sterrenstelsel in het nabije heelal" voegt Gyula Józsa, support scientist bij ASTRON, toe, "terwijl ze in het vroege heelal veel vaker voorkwamen."
De waarnemingen bevestigen de eerdere hypothese van de sterrenkundigen dat zich in sterrenstelsel IC 2974 een AGN verborgen houdt, dat deze verantwoordelijk is voor het verhitten van het gas in en rondom sterrenstelsel IC 2974 en dat dit de verklaring is voor Hanny's Voorwerp. Dit soort verschijnselen zijn zeldzaam in het nabije heelal. De sterrenkundigen gaan nu onderzoeken of de AGN in sterrenstelsel IC 2974 heel jong is of dat het een oudere AGN is die bijna aan het eind van zijn leven is.
http://www.astron.nl