Rijksmuseum


Portret van een Javaanse hoffunctionaris, midden 19de eeuw, 1.90 m hoog

Javanen van formaat
Rijksmuseum verwerft cultuurgoed
uit Nederlands-Indië

Het Rijksmuseum verwierf onlangs vijf manshoge portretten van Javaanse hoffunctionarissen uit het midden van de 19de eeuw. Vermoedelijk gemaakt door een niet-westerse kunstenaar, maar bedoeld voor een Europees publiek. De aanwinst wordt gepresenteerd met een maquette van een Javaanse markt uit dezelfde tijd, bestaande uit ruim 150 figuurtjes met levensechte details. Het is het Indië zoals de Europeanen dat graag zagen: een kleurrijke markt, exotische producten, fraaie danseressen en een gamelanorkest. De objecten krijgen een plaats in de vaste opstelling na heropening van het hoofdgebouw in 2013.

De vijf imposante schilderijen verbeelden de verschillende functies aan een Javaans hof: van regent tot lijfwacht. Er zijn geen vergelijkbare schilderingen in de wereld bekend. Uit deze periode kennen we vooral afbeeldingen van Indonesiërs door Nederlandse kunstenaars. Zij tonen de visie van de kolonisator en schilderen de Indonesiërs doorgaans als opstandelingen, onderdanen of als voorbeelden van 'primitieve' culturen. Deze Javaanse hoffunctionarissen staan er echter stoer en zelfverzekerd bij.

De schilderijen worden samen met een andere recente aanwinst getoond: een model van een Javaanse marktplaats uit het midden van de 19de eeuw. Ook dit kunstwerk is een fascinerend voorbeeld van mengcultuur. De 153 poppetjes gemaakt van een soort rijstpasta zijn zeer gedetailleerd. Tussen de marktkooplui zien we danseressen, een locale regent met zijn gevolg, de Chinese marktmeester, een gamelanorkest en een Europees echtpaar. Dergelijke kostbare modellen werden gemaakt door een Javaans atelier, voor de westerse markt. Ze waren te bewonderen in Europese musea en op koloniale tentoonstellingen, zoals de Amsterdamse wereldtentoonstelling van 1883. Deze modellen, hoe rijk ook aan realistische details, geven een geromantiseerd en exotisch beeld van voormalig Nederlands-Indië.

Javanen van formaat, 22 juni t/m 27 augustus, Philipsvleugel Rijksmuseum

De Javaanse hoffunctionarissen zijn aangekocht met steun van de BankGiro Loterij en de Mondriaan Stichting, de aankoop van de marktplaats is mede mogelijk gemaakt door Antiquariaat Forum BV.


Noot voor redacties