Vrijdag 18 juni hield Salman Rushdie de eerste Leidse Vrijheidslezing
In zijn lezing sprak de Britse schrijver op filosofische en
humoristische wijze over het thema vrijheid. De Leidse Vrijheidslezing
zal tweejaarlijks worden gehouden, bij toerbeurt georganiseerd door de
universiteit, het LUMC en de gemeente.
Fatwa
In 1988 werd door ayatollah Khomeini een fatwa tegen Rushdie
uitgesproken naar aanleiding van zijn boek De Duivelsverzen (The
Satanic Verses). Vervolgens zat hij tien jaar ondergedoken en ook
sindsdien wordt hij nog steeds bewaakt door beveiligers. Dat het zijn
strijdlust en gevoel voor humor niet heeft aangetast, bewees hij onder
meer met het volgende verhaal, dat hij met een hoog
tongue-in-the-cheek-gehalte bracht.
Safaripakken
In Pakistan was er een film over hem gemaakt. Daarin werd hij neergezet
als een soort psychopathische koloniaal. De figuur die op hem gebaseerd
zou zijn, woonde in een gigantische villa omringd door bedienden die
hij voortdurend tiranniseerde en met zweepjes sloeg. Niet alleen daarom
stond de film hem zo tegen, maar ook om de afschuwelijke safaripakken
waarin die figuur rondliep. Eén komische noot kende de film echter
wel, aldus Rushdie. Toen er een keer een mislukte aanslag op hem was
gepleegd, liet de film-Rushdie de terrorist afvoeren met de opdracht
hem voor straf voortdurend voor te lezen uit De Duivelsverzen.
Bliksem
Hoe vreselijk ook, Rushdie vond dat de film ook in Engeland vertoond
zou moeten kunnen worden. Aanvankelijk weigerde de filmkeuring namelijk
hem toe te laten. Nu deed zich volgens Rushdie de vreemde situatie voor
dat hijzelf de pleitbezorger werd voor de film die juist de bedoeling
had hem zwart te maken. Dat laatste zeer letterlijk zelfs, doordat hij
als straf van God aan het eind van de film door de bliksem werd
getroffen.
Erotiek
Hier triomfeerde uiteindelijk Rushdie zelf, want hoewel de film in
Londen in een groot theater in première ging, was hij zo slecht dat er
niemand kwam kijken. Was de film verboden geweest dan was hij
waarschijnlijk in het ondergrondse circuit terechtgekomen en was hij
vele malen vaker bekeken, met wellicht niet te overziene gevolgen. Toch
neemt volgens Rushdie de onderdrukking van boeken en schrijvers toe als
gevolg van religieus fundamentalisme. Sinds kort wordt in Egypte door
islamisten gepleit De vertellingen van 1001 Nacht te verbieden, omdat
er te veel erotiek in zou voorkomen.
(21 juni 2010/SH)
Universiteit Leiden