Ingezonden persbericht
Persbericht
Van binnenuit: kerkinterieurs van Loppersum tot Wier
De dubbeltentoonstelling "Van binnenuit", met kerkinterieurs van Henk Helmantel en Douwe Elias, vindt plaats in het kader van het veertigjarige bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. De tentoonstelling is van vrijdag 18 juni tot en met zondag 5 september te zien in Museum Martena, Franeker.
Hij was nog maar vijftien toen de net gerestaureerde kerk van Loppersum een diepe indruk maakte op de jonge Henk Helmantel. Wat de Groninger schilder vooral aan kerkinterieurs intrigeert, is de lichtinval en het lijnenspel. Romaanse kerken spreken hem in het bijzonder aan, vanwege de geslotenheid van de architectuur ,,die veel ruimte laat tot intimiteit in de ontmoeting met God". Zijn realistisch geschilderde stillevens en kerkinterieurs hebben Helmantel bekendheid gebracht in heel Nederland en ver daarbuiten.
Ook de Friese schilder Douwe Elias heeft een grote liefde voor kerken en het kerkinterieur. Recent nog maakte hij een hele serie van de kerk van Wier, de "laatste ruïne van Friesland", en eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Elias zegt dat hij in het algemeen probeert om zo weinig mogelijk te geloven. ,,Maar wat ik zeker weet is, dat oude Friese kerken van een ongelooflijke schoonheid getuigen."
De twee kunstenaars kenden elkaar al langer. Het idee om samen te exposeren, is afkomstig van Douwe Elias. Henk Helmantel wilde als liefhebber van oude kerken graag meedoen.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft in de afgelopen veertig jaar 38 kerken in Friesland overgenomen en houdt zich bezig met het behoud van dit belangrijke kerkelijke erfgoed. De Stichting voelt zich bijzonder vereerd dat de beide schilders willen meewerken aan deze expositie. Museum Martena is trots dat het is gekozen als plek waar deze bijzondere tentoonstelling zal plaatsvinden.
Leeuwarden/Franeker, 25 mei 2010
Gerhard Bakker Manon Borst
Directeur Stichting Alde Fryske Tsjerken Directeur Museum Martena, Franeker
058-2139666 0517-392192
Kerkinterieurs
Pieter Jansz. Saenredam was verantwoordelijk voor het ontstaan van een geheel nieuw genre in de eerste helft van de 17de eeuw: het kerkinterieur. Daarmee staat hij aan het begin van een lange traditie die zich tot heden voortzet in Nederland. Saenredam was een virtuoos in het gebruik van perspectief, een verzameling regels die het mogelijk maakt om voorwerpen ruimtelijk weer te geven op een plat vlak. Kerkinterieurs zijn wat betreft perspectief het moeilijkste onderwerp dat een schilder kan kiezen. De werken van Saenredam zijn, hoe sereen ook, een staaltje van puur spierballenvertoon.
Dat spierballenvertoon zie je ook terug bij de kerkinterieurs van Henk Helmantel. Het standpunt, het perspectief, het ongelofelijke realisme, de techniek. Alles laat zien: hier is een man bezig die weet wat hij doet. Helmantel plaatst zichzelf in de traditie van de 17de eeuwse schilderkunst en beschouwt deze kunstenaars als zijn leermeesters. Daarnaast hebben kerkinterieurs voor Helmantel ook een andere, metafysische betekenis, die hij tot uitdrukking probeert te brengen in zijn werk.
Douwe Elias daarentegen heeft niks met het metafysische aspect van de kerken die hij schildert. Maar 'mijn God, wat zijn die gebouwen prachtig!' Het licht, de kleuren en vormen maken hem verliefd en gelukkig. Dat zie je terug in de schilderijen van Elias. Het schilderplezier spat ervan af. Ook hij staat duidelijk in de traditie die begon met Saenredam, waarbij het weergeven van sfeer, kleurgebruik en lichtval in de kerk een belangrijke rol speelt.
Twee moderne kunstenaars werkend in een traditie van eeuwen, met een tentoonstelling in de kerkdichtste provincie van Nederland. Een match made in heaven.?
Manon Borst, directeur Museum Martena, Franeker
Henk Helmantel
De liefde voor kerken is bij Henk Helmantel op vijftienjarige leeftijd ontstaan in de kerk van Loppersum. De kerk was toen net gerestaureerd. Helmantel is vooral geïnteresseerd in gerestaureerde kerken. Verbouwingen kunnen charme toevoegen aan het gebouw, de geschiedenis is af te lezen aan het gebouw. Het maakt het gebouw tot iets "levends".
Wat hem intrigeert bij het schilderen van kerken is de lichtinval en het lijnenspel.
Marieka Meijer heeft onlangs kerkelijke bouwkunst "architectuur van de geest" genoemd. Helmantel vindt dit een zeer juiste uitspraak, die helemaal aansluit bij hoe hij het ziet.
Romaanse kerken in het bijzonder spreken hem aan, vanwege de geslotenheid van de architectuur die veel ruimte laat tot intimiteit in de ontmoeting met God. Hij ziet de geslotenheid dan ook niet als iets beangstigends, of als beperkend. De architectuur dient de functie van het gebouw. De kerk van Boazum noemt hij als een uitmuntend voorbeeld hiervan (een kleine versie van een schilderij van Boazum komt in Museum Martena te hangen).
Kleine Romaanse kerken hebben een aandoenlijke mate van onbeholpenheid, die de kerken zo menselijk maken. Omdat 't allemaal net niet klopt (de bouw ervan), klopt 't juist weer wel. Het is deze spanning die het spannend maakt. De frictie tussen hoe de bouw van de kerk idealiter zou moeten zijn en hoe het in werkelijk is geworden, geeft de kerk z'n karakter.
Het materiaalgebruik is natuurlijk, staat dicht bij de natuur en is daardoor een weldaad voor het oog.
Gotische kerken zijn mooi door hun indrukwekkendheid. De ruimtebeleving nodigt uit tot loftuitingen.
Henk Helmantel
Douwe Elias
Mooi is mooi.
Ik probeer in het algemeen zo weinig mogelijk te geloven. Maar wat ik zeker weet is, dat oude Friese kerken van een ongelooflijke schoonheid getuigen.
*******************************
Schoonheid is absoluut.
Je kunt niet zeggen, dat een kolossale buitenlandse kathedraal mooier is dan het kleinste middeleeuwse Friese kerkje.
*******************************
L'art pour l'art.
De kunst stond altijd in dienst van de kerk.
Nu staat de kerk in dienst van de kunst.
*******************************
Vandaar.
Iemand zei: "God had aan het eind van de schepping nogal wat kerken over. Die heeft Hij toen maar in een groot gebaar over Noord-Nederland gestrooid".
*******************************
Geloof.
Ik geloof, dat religie flauwekul is, maar God, wat zijn Uw kerkjes wonderbaarlijk mooi.
*******************************
Douwe Elias
Ingezonden persbericht