Nationale Ombudsman
Den Haag, 17 juni 2010
Schengen Informatie Systeem is zwarte lijst met verstrekkende gevolgen
De Nationale ombudsman, Alex Brenninkmeijer, heeft kritiek op de manier
waarop de IND ongewenste vreemdelingen signaleert in het Schengen Informatie
Systeem. Uit zijn onderzoek blijkt dat door een lichtvaardige uitvoering veel
mensen makkelijk in het systeem geregistreerd worden, terwijl zij geen gevaar
voor de veiligheid of de openbare orde vormen. Brenninkmeijer spreekt van een
zwarte lijst met verstrekkende gevolgen. Ook vindt hij de
informatievoorziening aan gesignaleerde mensen onder de maat. Hij doet een
aantal concrete aanbevelingen om de manier van signaleren te verbeteren.
Het Schengen Informatie Systeem (SIS) is een gemeenschappelijk
opsporingsysteem voor politie en justitie van de 25 Schengenlanden. Na
het wegvallen van de controle bij de binnengrenzen, is het één van de
middelen om de openbare orde en veiligheid te handhaven. Het bevat
ondermeer gegevens over ongewenste vreemdelingen, vermiste personen en
gestolen voertuigen. Het onderzoek van de Nationale ombudsman heeft
zich uitsluitend gericht op de signalering door Nederland van
'ongewenste vreemdelingen'. Het is in veel gevallen de Koninklijke
Marechaussee (KMar) die een voorstel tot signalering doet. De
Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) beslist over de plaatsing in
het systeem.
Aanleiding voor het onderzoek van de ombudsman was een verzoek van de
commissie Meijers, de permanente commissie van deskundigen in
internationaal vreemdelingen-, vluchtelingen- en strafrecht.
Criteria
De ombudsman heeft kritiek op de wijze waarop de IND de criteria voor
signalering nu gebruikt om te beoordelen of iemand in het SIS wordt
gesignaleerd. Deze criteria maken het mogelijk iemand al te signaleren
voor een kleine overschrijding van de verblijfstermijn. Daarbij komt
dat het signaleren vaak een automatisme is, waardoor er geen afweging
plaatsvindt tussen het belang van de vreemdeling (toegang tot het
Schengengebied) en het belang van de staat (waarborgen veiligheid en
openbare orde). Hierdoor zitten veel mensen in het SIS voor een lichte
misstap terwijl zij helemaal geen gevaar vormen voor de veiligheid of
openbare orde. De Nationale ombudsman is van oordeel dat -gezien de
ingrijpende gevolgen voor de betrokkenen- per geval zorgvuldig
beoordeeld moet worden of de signalering het doel dient, namelijk
handhaving van de openbare veiligheid.
Zwakke rechtspositie
Ook is de informatievoorziening aan mensen die (mogelijk) gesignaleerd
worden als ongewenst vreemdeling, onvoldoende. Een deel van hen krijgt
dit nu alleen mondeling te horen en vaak op een moment dat hun
vliegtuig bijna vertrekt. In deze hectiek zijn de gevolgen van een
signalering mensen niet altijd duidelijk. Bovendien worden zij er niet
op gewezen hoe zij een onjuiste signalering kunnen aanvechten.Dit
verzwakt hun rechtspositie.
Aanbevelingen
De Nationale ombudsman doet de minister van Justitie een aantal
aanbevelingen om de manier van signaleren te verbeteren. Zo vindt hij
het noodzakelijk dat de minister serieus nadenkt over wie de overheid
werkelijk in het SIS wil opnemen en bij het signaleren oog heeft voor
de gevolgen voor de betrokkene. Ook vindt de ombudsman het belangrijk
dat mensen die (mogelijk) gesignaleerd worden, voortaan op papier
krijgen wat dit voor gevolgen heeft en hoe zij voor hun recht kunnen
opkomen.
Verstrekkende gevolgen
Signalering in het SIS heeft tot gevolg dat iemand gedurende meerdere
jaren geen toegang meer wordt verleend tot het Schengengebied. Het SIS
is daarmee een zwarte lijst met verstrekkende gevolgen, aldus de
ombudsman. De meest voorkomende reden waarom iemand nu in het SIS
geregistreerd wordt, is dat hij bij een eerder verblijf slechts enkele
dagen langer is gebleven dan toegestaan. Bij een volgend bezoek kan
iemand hier dan bij verrassing mee geconfronteerd worden, waardoor hij
rechtsomkeert moet maken of in vreemdelingenbewaring geplaatst wordt.
Dit laatste overkwam een vrouw uit de Verenigde Staten die Kerst kwam
vieren bij haar ouders in Nederland.
Noot voor de redactie,