Wekelijkse nieuwsbrief van de Disciplinegroep Public Health van het Julius Centrum, Utrecht
NZA EN NMA VINDEN ELKAAR NU WEL
In de Nieuwsbrief van vorige week stond een bericht over concurrentie tussen de Nederlandse Zorgautoriteit (NZA) en de Nederlandse Mededingings Autoriteit (NMA). Klik hier, als je het bericht wilt herlezen. Ondergetekende ontving twee reacties op dit bericht. De eerste kwam van Robert Mouton, zelfstandig gevestigd beleidsadviseur. Hij geeft aan dat de spanning tussen NZA en NMA niet een incident is rond Zeeuwse ziekenhuizen dat een jaar geleden speelde. De concurrentie zit ingebakken in de wetgeving waarop het functioneren van NZA en NMA is gebaseerd. Het probleem is dat de NMA zich op brede wetgeving baseert en de NZA op specifieke, te weten de Wet Marktordening Gezondheidszorg. De Eerste Kamer heeft indertijd uitvoerig gediscussieerd over dit probleem. Minister Hoogervorst heeft toen aangegeven, dat in competentiekwesties het beleid van de Nederlandse Zorgautoriteit prevaleert. Maar die stellinginname verhoudt zich niet goed met de wetgeving voor de NMA. De tweede, hoopgevende reactie betrof de nuchtere vaststelling dat NZA en NMA elkaar tegenwoordig, na de Zeeuwse affaire, kunnen vinden in bijvoorbeeld het beleid voor het legitimeren van zorggroepen voor patiënten met diabetes, ook als deze feitelijk een lokaal monopolie inhouden. Tot zover dit bericht. Tijdens het congres over recente ontwikkelingen in de ketenzorg op 2 juli komen de marktwerking en het toezicht van NMA en NZA uitvoerig aan de orde in twee workshops. De regionale platform directeuren Mia van Leeuwen uit Den Haag en Lia Donkers uit Gouda trekken een workshop over regionale samenwerking en concurrentie. Huisartsen Lucas Fraza uit Hilversum en Joop Raams uit Amersfoort gaan in een andere workshop in op samenwerking, marktwerking en monopolie van zorggroepen voor mensen met diabetes. Wil jij naar dit congres met internationale sprekers van Kaiser Permanente en Duitsland en met vele boeiende workshops? Klik dan
ZONMW ZOEKT BESTUURDERS MET LEF
Onlangs presenteerde ZonMw een Quickscan kostenbesparende projecten In dit rapport worden 100 projecten doorgelicht. Het verrassende resultaat is dat kwaliteitsverhoging en kostenbesparing heel goed kunnen samengaan. Bij de meeste van de onderzochte projecten bleek dat namelijk het geval. Innovatie loont dus en is een betere aanpak dan bot bezuinigen via de kaasschaafmethode. Minister Ab Klink en Wim Schellekens, hoofdinspecteur Curatieve Zorg, hebben het rapport inmiddels omarmd. Ook uit het veld komen positieve reacties. ZonMw wil graag een volgende stap zetten en kostenbesparende projecten in de dagelijkse praktijk helpen invoeren. Zij zoekt daarom bestuurders die hun nek hiervoor willen uitsteken. ZonMw biedt voor een aantal te selecteren instellingen begeleiding en wil een community of practise vormen. We zijn vooral nog op zoek naar enkele instellingen in de langdurige zorg. Heb jij belangstelling Meld je dan rechtstreeks aan bij ZonMw directeur Henk Smid
JULIUS CENTRUM START STUDIE NAAR PREVENTIE VAN SPOEDZORG
Met steun van AGIS Zorgverzekeringen starten Julius onderzoeker dr. Leontien Sturms en ondergetekende binnenkort een literatuur-onderzoek naar de mogelijkheid om het spoedzorggebruik te verlagen door preventie. Hierbij denken wij aan de volgende preventieve interventies 1. Het beter instrueren van chronische zieken en psychiatrische patiënten over eerder signaleren van een dreigende crisis of exacerbatie en adequaat handelen bij zo'n crisis 2. Een grotere inzet van de patiënten en EHBOérs bij lichamelijk letsel 3. Het instrueren van patiënten over het moment waarop zij wel en niet een arts moeten raadplegen en 4. De bereikbaarheid verbeteren van huisartsen overdag. Wij voeren de studie uit volgens de regelen der kunst van het gestructureerde literatuur onderzoek. Maar als jij een nota, evaluatierapport, scriptie of een ander niet in een wetenschappelijk tijdschrift gepubliceerd stuk over dit onderwerp hebt geschreven, willen we daar graag kennis van nemen. Stuur jij dan een mail naar Annet Esser, secretaresse van ondergetekende? Haar emailadres is
PATIËNT WORDT LID VAN ZORGGROEP
Stel, dat Amsterdamse patiënten met diabetes zich zouden moeten inschrijven voor een zorgprogramma, dat gerund wordt door een zorggroep. Bij de inschrijving gebeuren tegelijkertijd de volgende dingen: 1. Zij beloven dan dat zij waar mogelijk zich inzetten om zich gezond te gedragen en indien nodig cursussen daarover te volgen. Er vindt overigens geen controle plaats op het nakomen van deze beloften. 2. Zij gaan akkoord dat zij alleen kunnen kiezen uit professionals die zijn aangesloten bij het zorgprogramma. Ze kunnen dus niet meer terecht bij alle huisartsen, diëtisten en oogartsen 3. Zij krijgen van de zorgverzekeraar korting op de te betalen eigen bijdrage. Dat is wettelijk mogelijk binnen de Zorgverzekeringswet. 4. Ze zijn bereid via het internet anoniem gegevens te verstrekken over hun gezondheid en hun zorggebruik. Wat er dan waarschijnlijk gaat gebeuren, is dat de HbA1C zich gunstig ontwikkelt, het zorggebruik daalt en de kwaliteit van leven stijgt. Ik zeg waarschijnlijk, omdat in Duitsland zo'n systeem van inschrijving bestaat en daar spectaculaire resultaten oplevert. Ik zeg waarschijnlijk, omdat Duitsland geen goede eerstelijn kent en het daarom niet zeker is of de Duitse resultaten ook in Nederland gelden. Toch is het systeem van inschrijven de moeite waard om eens uit te proberen. Bijvoorbeeld in Amsterdam, waar ondergetekende afgelopen woensdag 9 juni het Platform Eerstelijn opende. Aan dat platform nemen alle eerstelijns organisaties deel. Zorgverzekeraar AGIS nam het bewonderenswaardige initiatief tot dit platform. De leiding, uitgebreid aanwezig op 9 juni, wil af van het beleid waarbij AGIS voorstellen doet en de zorgaanbieders die vervolgens afschieten. De centrale leiding van AGIS wil interactief zorg inkopen en met alle Amsterdamse zorgpartijen bepalen waar in de te verwachten jaren vol schaarste het geld in de eerstelijn naartoe gaat. Ondergetekende ervoer het als grote eer en genoegen om een agenda voor de komende jaren aan te reiken voor het genoemde platform. Een van mijn voorstellen betrof bovengenoemd voorstel dat patiënten lid worden van zorggroepen. Als oud-Amsterdammer genoot ik van het felle debat dat hierover ontstond. Of het er ooit van komt, weet ik niet. Belangrijker is, dat eerstelijnsbeleid is gebaseerd op argumenten en debat en niet alleen op macht, winst, eigen eer, frustraties en emoties. In het najaar komt het platform opnieuw bijeen rond het vraagstuk van eerstelijnszorg voor chronische zieken op wijkniveau. Tot zover dit bericht. Op het congres Recente ontwikkelingen in de ketenzorg houden grondleggers van het bovengenoemde Duitse model plenaire inleidingen. De eerste grondlegger is de econoom Evert Jan van Lente uit Berlijn, die voor de grootste Duitse zorgverzekeraar AOK met 25 (!) miljoen verzekerden het model invoerde. De tweede is dr. Lutz Altenhofen die alle zorgprogramma's in het Ruhrgebied coördineert. Beiden gaan ervoor. Wil jij naar dit congres met ook een internationale spreker van Kaiser Permanente en met Minister Ab Klink als eerste plenaire inleider en met vele boeiende workshops? Klik dan
LIDL EN ALDI, DOEN NOU MEE MET AFSLANKPROJECT
Sinds 2005 draait in Amersfoort het project B.Slim, spreek uit Be Slim. Het richt zich in drie wijken op kinderen met gezond gewicht en op kinderen die te zwaar zijn. Initiatiefnemer GGD Midden Nederland en vele partners zoals de huisartsenvereniging en Meander Medisch Centrum willen met project overgewicht voorkomen, tijdig opsporen en terugdringen. De centrale boodschap van vele activiteiten is: beweeg meer en eet gezond. Er is sprake van een meerjarige aanpak: er is geld voor de periode 2005 tot 2014. Een van de activiteiten is het organiseren van bezoeken aan supermarkten onder leiding van een diëtiste. Vaak zijn de etiketten achterop de verpakking van levensmiddelen niet te begrijpen. Die diëtiste legt dan uit, in welke producten veel en weinig vitaminen, koolhydraten, zout en calorieën zitten. Kinderen en hun ouders doen graag mee aan deze rondleidingen door B.Slim. Albert Heijn werkt mee aan het project. LidL en Aldi doen dat per se niet. Dat is jammer, want bij deze twee supermarkten komen veel mensen met een laag inkomen en overgewicht. Sinds 2005 daalt het percentage kinderen met overgewicht in de wijk Kruiskamp, waar B.Slim begon. Het Amersfoortse project is gebaseerd op het Franse concept EPODE, wat staat voor Ensemble, Prevenons l'Obesité des Enfants. Dat startte in 1992 in het Noordfranse Fleurbaix-Lavantie en leverde na acht (!) jaar een daling op in het percentage obese kinderen. Al deze informatie kwam naar voren in de inleiding van GGD Midden Nederland medewerker Josien Felix tijdens een studiedag over gezondheidsbeleid van gemeenten. Die hadden haar GGD en het Julius Centrum georganiseerd op dinsdag 8 juni. Wil je kennis nemen van haar presentatie? Klik dan
OOK GOED GEÏNFORMEERDE PATIËNT REDT HET NIET IN ZIEKENHUIS
Dokter is ziek, dat is de titel van het boek dan Gonny ten Haaft onlangs publiceerde bij uitgeverij Contact. Zij interviewde drie artsen, drie verpleegkundigen en drie ziekenhuismanagers. Alle negen waren goed geïnformeerd over hun ernstige ziekte. Dat was een voordeel -zo blijkt uit het boek- bij het kiezen van het meest geschikte ziekenhuis en behandelaar. Zij lieten zich soms behandelen in een ziekenhuis 150 kilometer verwijderd van hun woonplaats. Vaak kenden zij de operateur persoonlijk. Eenmaal opgenomen konden zij de zorgverlening niet naar hun hand zetten. Het voordeel van de geïnformeerdheid was voorbij. De negen geïnterviewden kregen een hekel aan het neerbuigende taalgebruik van ziekenhuisprofessionals zoals : u mag daar gaan zitten; wij gaan nu samen op de röntgenfoto. Door hun geïnformeerdheid voelen zij dingen die er niet zijn. Een kleine kans op het niet aanslaan van een kuur, vertalen ook zij in een 50%-kans: de kuur slaat aan of slaat niet aan. Twee woorden willen de hoofdrolspelers in het boek niet meer horen: even en straks. Die woorden komen voor in zinnen als: wilt u hier even wachten? De dokter komt straks. Meestal betekenen deze termen een lange tijd wachten. Tenslotte is ook voor deze expert-patiënten onduidelijk wie hun hoofdbehandelaar is of contactpersoon voor informatie over de ziekte. Zij willen een persoonlijke case manager tijdens de opname. Wie herstelt van de ziekte (twee van de negen zijn inmiddels overleden) en terugkeert in het eigen ziekenhuis, blijkt terug te vallen in de oude routines. Uiteindelijk passen men het eigen gedrag niet aan. Het boek Dokter is ziek geeft veel stof voor reflectie voor ziekenhuis professionals die zelf een keer opgenomen worden. Zelf herbeleefde ik twee opnamen in mijn eigen ziekenhuis. Je kunt het boek prima geven aan een zieke collega die behoefte heeft aan reflectie op eigen leven en de toekomst daarvan. Als wetenschappelijke en professionele literatuur is het boek aan de lange kant en bevat het vele herhalingen. De conclusies die ik hierboven vermeld, zijn van mijzelf en staan niet zo expliciet in het boek.
ACHT BEZWAREN MOGELIJK TEGEN ZORGINNOVATIE
Wie een nota of project voorbereidt over zorgvernieuwing, kan maximaal acht bezwaren daartegen verwachten. Vanuit de klassieke argumentatieleer redenerend kan men anticiperen op de volgende inhoudelijke bezwaren: 1. Er is geen probleem 2. Het probleem is niet erg genoeg 3. Het probleem hangt niet samen met de huidige situatie: er is een ander onderliggend probleem 4. De zorginnovatie lost het probleem niet op 5. De voordelen van de zorginnovatie wegen niet op tegen de nadelen 6. De zorginnovatie is niet uitvoerbaar 7. De zorginnovatie past niet binnen het bestaande beleid en afspraken en 8. Er is een beter alternatief. Deze acht bezwaren, geformuleerd in algemene termen staan te lezen en worden toegelicht op p. 153 van het boek IJs verkopen aan eskimo's. Personal coach Pacelle van Goethem schreef het boek en publiceerde het bij Business Contact. Het boek heeft als ondertitel Leer je invloed vergroten en onzichtbaar overtuigen. Een huisarts tevens voorzitter van een grote diabetes zorggroep attendeerde mij op dit boek, dat hij gebruikte bij overleg en onderhandelingen met de eigen achterban, collega's bestuurders en zorgverzekeraars. Het boek leest makkelijk bijvoorbeeld in de tuin in de zon. Wie vaak overlegt, herkent vele tips. Enkele zijn nieuw zoals de systematische opsomming van acht inhoudelijke bezwaren. Voor mij was ook nieuw Van Goethem's Regel van de Drie-eenheid ofwel de tricolon uit de oude leer van de retorica. Volgens deze regel bevordert een slogan van drie woorden de verspreiding van een nieuw idee. Obama wist dat: yes, we can. Jesus Christus deed dat ook: geloof, hoop en liefde. Julius Caesar sprak veni, vidi, vici. De bierbrouwerij gebruikt heerlijk, helder Heineken en wijzelf de uitdrukking huisje, boompje, beestje. Dus zorginnovatoren: verzin een titel van drie woorden voor je project, deel je business plan in drieën in en realiseer je plannen in drie stappen.
ZOEKMACHINE: IDEAAL VOOR ORTHOPEDISCHE EN ANDERE PATIËNTEN
Stel, een huisarts en een patiënt besluiten tot een orthopedische verwijzing. Zij vermoeden dat een van beide heupen aan vervanging toe is. De patiënt gaat een orthopedische kliniek uitkiezen via een zoekmachine. De eerste keuze betreft de reisafstand in kilometers. De patiënt kiest bijvoorbeeld voor een kliniek binnen een straal van dertig kilometer. De tweede keuze betreft de wachttijd. De patiënt kiest voor een kliniek met bijvoorbeeld een wachttijd van zes weken. Daarna kiest de patiënt de kliniek met de meeste ervaring met heupoperaties. Hij kiest voor een kliniek met 600 operaties per jaar. Tenslotte kiest de patiënt op basis van overige kwaliteitskenmerken zoals de uitslag van een recente CQ Index vragenlijst onder heuppatiënten. De patiënt moet nu gaan dealen met zich zelf, want een keuze die op alle aspecten hoog scoort is niet beschikbaar. Uiteindelijk kiest de patiënt voor een ziekenhuis op 100 kilometer afstand, een wachttijd van tien weken en met meer dan 600 operaties per jaar. De CQ Index leverde een lage score op, maar de patiënt denkt: ik ben er maar een paar dagen. Dit voorbeeld gebruikte ondergetekende afgelopen donderdag op een bijeenkomst van het Apollo Netwerk, waar de top van VWS, zorgverzekeraars, ziekenhuizen, patiëntenbeweging en wetenschap elkaar ontmoeten. Centraal stond de vraag naar de betekenis van zorginnovatie in de komende jaren van financiële crisis. Mijn voorstel leverde enthousiasme en aarzeling op. In Engeland bestaat zo'n search engine zoals hierboven beschreven. In dat land zijn huisartsen verplicht bij verwijzing drie alternatieven aan te reiken, dus in bovengenoemd voorbeeld drie orthopedische klinieken voor te stellen. Omdat het bespreken van deze voorstellen en het verwerven van informed consent tijd kost en het gewone spreekuur vertraagt, kennen sommige groepspraktijken van huisartsen een referral service center. De huisarts-van-dienst of een praktijkverpleegkundige loopt dat met behulp van de genoemde zoekmachine de alternatieven en de voorkeuren van de patiënt langs en maakt via het internet een boeking bij het genoemde ziekenhuis. Ik zeg niet dat dit overal in Engeland zo gebeurt: de eerstelijn aldaar kent ook vele slechte voorbeelden. Maar tijdens een Masterclass in Londen voor leidinggevenden in de eerstelijn zagen wij mooie, innovatieve voorbeelden van referral centers. Tot zover dit bericht. Op 4 november organiseert het Julius Centrum samen met de Landelijke Vereniging voor Georganiseerde Eerstelijn (LVG), het Jan van Es Instituut en de gezamenlijke ROS'sen die de eerstelijn ondersteunen een congres over recente ontwikkelingen in de eerstelijn. Dan spreekt King's Fund Centre senior onderzoeker Candace Imison over referral centers en andere innovaties in de eerstelijn. Noteer alvast de datum.
COPD KETENZORG STAAT CENTRAAL OP 14 OKTOBER 2010
Op veel verschillende manieren trachten professionals, managers, projectleiders, patiënten organisaties en zorgverzekeraars de zorg voor COPD patiënten te optimaliseren. Op 14 oktober 2010 vindt uitwisseling plaats over onderzoeksresultaten, innovatieve projecten en ervaringen met bestaande en voorgenomen beleidsmaatregelen. We brengen jou op de hoogte van de belangrijkste ontwikkelingen in COPD ketenzorg van de laatste twaalf maanden. Ben jij geïnteresseerd in wat er speelt op het terrein van de ketenzorg voor COPDpatiënten? Noteer dan de datum 14 oktober 2010 in je agenda. Ben jij in jouw regio betrokken bij een ketenzorgprogramma voor COPD patiënten? Ben je bezig met internetzorg of zelfmanagement? Wat is jouw innovatieve keten DBC? Wij bieden de mogelijkheid je innovatie te presenteren. Je kunt jouw kennis, ervaring en creativiteit delen door een poster op te hangen. De twee beste projecten krijgen spreektijd tijdens het congres in de sessie praktijkprojecten. Wij nodigen jou uit een samenvatting in te dienen voor een presentatie tijdens het congres. De samenvatting dient vóór 19 juli 2010 bij congres organisator Inge Kuurman op
VERANTWOORDING
Hierbij ontving je de wekelijkse Nieuwsbrief van de Disciplinegroep Public Health. Wil je meer weten over een bericht? Neem dan contact op via
De nieuwsbrief is gericht aan een aantal relaties van de Disciplinegroep: collega's binnen en buiten het Julius Centrum, pao- en keuzeblok studenten, gastdocenten, stage-verleners aan co assistenten Sociale Geneeskunde, onderzoeksrelaties, subsidiënten en overigen die geïnteresseerd zijn in Utrechts Volksgezondheids onderwijs en in onderzoek naar zorginnovaties, ketenzorg en transmurale zorg. De Nieuwsbrief verschijnt wekelijks op zondag of maandag. Eerdere edities tref je aan op de internetsite
Heb je belangstelling voor nieuws over ketenzorg en zorginnovaties in het buitenland? Surf dan naar de website van het international Network of integrated Care:
Opsteller van deze nieuwsbrief is:
Guus Schrijvers
Hoogleraar Public health in het bijzonder Structuur en functioneren van de Gezondheidszorg
Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijnsgeneeskunde
Universitair Medisch Centrum Utrecht
email: a.j.p.schrijvers@umcutrecht.nl
tel: 088 755 9356