Gooi niet weg dat wat wij jaren hebben opgebouwd
07/06/2010 19:10
Prins Claus Fonds
Gooi niet weg dat wat wij jaren hebben opgebouwd
Cultuur en ontwikkeling is essentieel voor mens en maatschappij
Els van der Plas, directeur Prins Claus Fonds
Het redden van cultuur in Haïti na de verwoestende aardbeving, het mogelijk maken van culturele producties in een land dat uit een oorlog komt, het stimuleren van culturele ontwikkeling voor kinderen in moeilijke omstandigheden, het zijn onderwerpen die zo vlak voor de verkiezingen niet vaak aangekaart worden. Politici praten liever over de hypotheekrenteaftrek en migratie. Over 'cultuur' wordt slechts in negatieve zin gesproken en dan in relatie tot migratie en integratie. Voor ontwikkelingssamenwerking geldt hetzelfde, het wordt door velen geassocieerd met geld weggooien via corrupte regimes en in bodemloze putten.
Stel je eens voor dat de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag wordt opgeblazen, het Rijksmuseum instort, het Nederlands elftal niet meer betaald zou kunnen worden of het Concertgebouw zou worden gesloten. Dan verliezen we onze trots en waardigheid, maar ook onze identiteit en geschiedenis. Mensen realiseren zich vaak niet wat het betekent als we ons cultureel niet meer kunnen uiten of als cultuur niet meer kan worden bewaard of beleefd. Cultuur is voor een mens essentieel voor de vorming van een identiteit en daarmee een zelfbewustzijn. Cultuur bepaalt wie je bent en welke plek je in de wereld inneemt. Het heeft te maken met je religieuze wortels, met de taal die je spreekt, met de geschiedenis die je leert en het nationale geheugen dat je deelt. Cultuur schenkt schoonheid, maakt onderwerpen bespreekbaar en kan een vrijplaats bieden in situaties die begrensd zijn door oorlog, politieke of religieuze regels.
Dit geldt niet alleen voor ons maar voor iedereen in de wereld. Het is daarom van cruciaal belang dat er overal steun is voor cultuur en voor de vrije ontwikkeling ervan. Dat geeft hoop. Hoop op een beter bestaan en op volwassen samenlevingen die conflicten, de toekomst en moeilijke tijden aankunnen. Door de toenemende globalisering hebben we allemaal met elkaar te maken, of we nu de grenzen sluiten of niet. Het is dan ook verstandiger mee te denken aan een leefbare en duurzame wereld, dan alleen aan onszelf en ons eigen land te denken.
Voorbeeld 1. Duurzaam bouwen is goedkoop en mooi.
Het is 10 juli 2009. De Colombiaanse architect Simón Vélez beantwoordde de telefoon. Ik vertelde dat ik de directeur van het Nederlandse Prins Claus Fonds was en dat hij de Grote Prins Claus Prijs van 100.000 euro had gewonnen. Deze prijs werd hem toegekend vanwege de vernieuwende bouwtechniek die hij had ontwikkeld om met bamboe net zo sterk te kunnen bouwen als met staal. En voor zijn prachtige architectonische oeuvre. Het was stil aan de andere kant van de lijn. Het goede nieuws kwam nog niet aan. Verbijsterd hing hij na een tijdje de telefoon weer op. Hij moest het even verwerken. Hij was net in gevecht met de Colombiaanse overheid over de nieuwe bouwcode die bamboe wilde verbieden. En hij was in onderhandeling met de Indiase overheid over het te bouwen Indiase paviljoen voor de wereld expo in Sjanghai. De Indiërs en de Chinezen twijfelden of je zo'n grote koepel wel met bamboe kon bouwen; volgens Vélez een van de goedkoopste, duurzaamste, sterkste en mooiste bouwmaterialen.
De Prins Claus Prijs zou voor Vélez een wereld van verschil maken. Hij kreeg naar aanleiding van de Prijs opdracht van de Colombiaanse president de nationale bouwcode aan te passen en een speciale paragraaf over bamboe toe te voegen. Ook bewoog de Prijs de Chinezen en de Indiërs de koepel te laten bouwen zoals Velez die had ontworpen. En het is waarschijnlijk het enige gebouw dat na de expo blijft staan.
Steun aan cultuur daar waar het nodig en urgent is, kan levens veranderen. De Prijs veranderde niet alleen het leven van Velez, maar maakt het ook mogelijk voor armen in Colombia, en in bamboelanden als India en China, een stevig en duurzaam huis te kopen dat mooi en betaalbaar is.
Voorbeeld 2. Het Rode Kruis voor Cultuur in Haïti
Een ander belangrijk voorbeeld dat het grote belang van cultuur bevestigt, is de culturele noodactie die het Prins Claus Fonds in Haïti wil gaan uitvoeren. Archieven en bibliotheken liggen onder het puin, evenals kunstcollecties. Dat betekent dat het geheugen van de natie, de culturele verbeeldingen van mensen door de eeuwen heen en de historie van de eerste onafhankelijke slavenkolonie, totaal verloren dreigt te gaan. Het Prins Claus Fonds zal met internationale en lokale collega-organisaties noodhulp containers opzetten voor opslag, restauratie en bescherming voor deze culturele voorwerpen, oude geschriften en waardevolle documenten. Dit zal ervoor zorgen dat het Haitiaanse culturele en sociale geschiedenis niet verloren gaat, wat essentieel is voor de toekomst en wederopbouw van het land. Want zonder cultuur geen hoop, zonder poëzie geen geluk, zonder cultureel geheugen geen plek in de wereld.
Voorbeeld 3. Culturele actie en ijs in Rwanda
Dat realiseerde Odile Gakire Katese in Rwanda zich ook. Katese leidt het UCAD Cultureel Centrum van de Universiteit in Butare. Nadat Rwanda gehavend uit de burgeroorlog kwam, zag zij hoe verscheurd gemeenschappen en families waren. Ze wilde iets doen en kon dit realiseren met steun van het Prins Claus Fonds.
Ze richtte met vrouwen een drumgroep op. Ondanks het feit dat vrouwen niet behoren te drummen in Rwanda aangezien het uitsluitend een mannenaangelegenheid is, startten moeders, oma's, dochters, tantes en nichtjes de percussiegroep om hun frustraties, agressie en verdriet er letterlijk uit te slaan. Niet alleen hielp het de vrouwen hun trauma's te verwerken, de drumgroep, die inmiddels uit 120 vrouwen bestaat, is een enorm internationaal en commercieel succes. Ze treden over de hele wereld op wegens hun aanstekelijke energie en muzikaliteit.
In 2009 nadat ze een intensieve voorstelling in New York hadden gespeeld, liepen de drumsters op een snikhete zomerdag door de straten van Manhattan. Ze kwamen bij een Italiaanse ijssalon. Ze kochten een ijsje en genoten van de heerlijke frisheid. De dames beschreven het eten van ijs als een klein geluk, een soort vakantie in hun drukke bestaan. De Rwandese drumsters vroegen zich af waarom in hun geboorteland dat melk in overvloed heeft, geen ijs bestaat en besloten om een ijsfabriekje te starten in Butare; voor hen een nieuwe inkomstenbron. Zo leidde het steunen van een relatief kleine culturele activiteit, het starten van een vrouwelijke drumgroep, tot een artistiek en commercieel succes. Op 13 juni komen elf van de muzikanten spelen in de Tolhuistuin in Amsterdam Noord.
Dit zijn drie voorbeelden die laten zien hoe belangrijk cultuur is voor ons bestaan en voor onze persoonlijke en economische ontwikkeling. Dit zijn drie voorbeelden die laten zien hoeveel een euro waard kan zijn.
Cultuur betekent voor de mens veel meer dan we beseffen. Als het echt moeilijk wordt, wordt dat vaak duidelijk. Zo getuige de verhalen van Odile Katese en Haïti, maar ook van de directeur van het Nationaal Museum in Kaboel die met zijn medewerkers het cultureel erfgoed van Afghanistan voor de Taliban verstopte achter valse deuren in het museum, of van de mensen in Sarajevo die theaters bleven bezoeken terwijl ze werden beschoten, of van de Vietnamesen die tijdens zware Amerikaanse bombardementen gedichten schreven in de tunnels bij Hue. Ik zou de politici willen oproepen; gooi niet weg dat wat wij jaren hebben opgebouwd: een cultureel rijke maatschappij en een tolerante samenleving met compassie voor de ander en voor de natuur. Dat is meer waard dan een iPhone of een tweede huis. Blijf cultuur en ontwikkeling steunen, zowel hier als daar.
http://www.princeclausfund.org