Dienstigheid en vaderfiguren
Een middag over de dienstigheid van de geschiedeniswetenschap op 1
juni, en een workshop over de vraag waar de neiging vandaan komt om
historiografische vaderfiguren aan te wijzen op 4 juni. Herdacht wordt
dat 150 jaar geleden Robert Fruin aantrad als eerste (Leidse)
hoogleraar Vaderlandse geschiedenis.
Morele opdracht
Robert Fruin, de eerste hoogleraar Vaderlandse geschiedenis in Leiden
van 1960 tot 1894.
Robert Fruin, de eerste hoogleraar Vaderlandse geschiedenis in Leiden
van 1960 tot 1894.
âDe vraag of de geschiedwetenschap de maatschappij moet dienen en goed
burgerschap hoort te bevorderen heeft altijd bij het vak gehoordâ, zegt
prof. Henk te Velde, huidig hoogleraar Vaderlandse geschiedenis over de
lezingen- en debatmiddag Tussen Geschiedenis en Maatschappij op 1 juni.
âHet was zeker een onderwerp dat bij de aanstelling van Fruin in 1860
ook een rol speelde. Het was een periode van nationalisme en Fruin
kreeg de morele opdracht mee om liefde te kweken voor het vaderland.â
Pacificeren
Prof. Henk te Velde: âFruin was zeker idealistisch.â
Prof. Henk te Velde: âFruin was zeker idealistisch.â
Fruin huldigde ook de opvatting dat geschiedenis doceren mensen kan
leren hoe het heden geworden is zoals het is. En dat je, door aandacht
te geven aan àlle politieke en religieuze stromingen, de maatschappij
kunt pacificeren. âMedio 19e eeuw kondigde de verzuiling zich aanâ,
zegt Te Velde, âen Fruin wilde door recht te doen aan alle partijen, de
tegenstellingen relativeren. Elke stroming schreef zijn eigen,
gekleurde geschiedenis. Fruin wilde echter onpartijdig zijn - daar ging
zijn oratie ook over â en boven de partijen staan. Hij was zeker
idealistisch.â
Kritiek
Zijn opvattingen kwamen Fruin ook op kritiek te staan: men vond hem
paternalistisch, iemand die het beter wist en pietepeuterig. Toch is
zijn hoogleraarschap belangrijk geweest voor de vaderlandse
geschiedenis. Te Velde: âHet markeerde het begin van de academische
geschiedwetenschap en zijn opvattingen golden als maatstaf.â
âBruikbaarheidâ
Dr. Herman Paul: âDe leerlingen van Fruin zagen hem als
voorbeeldwetenschapper.â
Dr. Herman Paul: âDe leerlingen van Fruin zagen hem als
voorbeeldwetenschapper.â
Op 1 juni wordt ook de bundel Het vaderlandse verleden. Robert Fruin en
de Nederlandse geschiedenis van de samenstellers Henk te Velde en
Herman Paul gepresenteerd. Hierin laten diverse geschiedkundigen hun
licht schijnen over de âbruikbaarheidâ van Fruins werk en opvattingen.
Het feit dat er überhaupt weer aandacht voor hem is, is opvallend. Dr.
Herman Paul, docent Algemene geschiedenis: âMidden vorige eeuw is
vadermoord op Fruin gepleegd, toen deugde hij helemaal niet meer. Zijn
streven naar onpartijdigheid werd opzij geschoven als een naïef geloof
in objectiviteit. Maar langzaamaan ontstond de behoefte om het
gedachtegoed van Fruin weer eens tegen het licht te houden. Daar zijn
leuke, heel verschillende standpunten uitgekomen.â
Voorbeeldwetenschapper
Fruin werd bij leven al uitgeroepen tot vader van de Vaderlandse
geschiedenis, vertelt Paul, organisator van de workshop Internationale
expert-meeting Fathers of History: Genealogies of the Historical
Discipline op 4 juni. âDat gebeurde door zijn leerlingen bij zijn
afscheid in 1894. Die leerlingen prezen zijn objectiviteit en
onpartijdigheid in de geschiedwetenschap en zagen hem als
voorbeeldwetenschapper. Vóór Fruin had je bijvoorbeeld Groen van
Prinsterer en was de geschiedschrijving nadrukkelijker religieus
gekleurd.â
Mythe
Paul gaat in zijn workshop nog een stap verder: waar komt eigenlijk de
neiging vandaan om vaderfiguren aan te wijzen. Het gebeurt in allerlei
landen, binnen én buiten de wetenschap. âNewton is de vader van de
moderne natuurkunde, Descartes die van de moderne filosofie. En waarom
is Willem van Oranje tot Vader des Vaderlands uitgeroepen? Ten dele
berust een dergelijke kwalificatie op een mythe. Maar kennelijk hebben
ook wetenschappers behoefte aan voorbeeldfiguren. Daar wilden we meer
over weten.â
Â
*
*
Â
Beide Bijeenkomsten worden mede georganiseerd in het kader van het
87ste lustrum van de Universiteit Leiden.
Universiteit Leiden