Symposium 'Urkers: Oernederlanders of museaal object?' in Nieuw Land
19/05/2010 10:42
Nieuw Land Erfgoedcentrum
Lelystad - Op 4 juni vindt in Nieuw Land het symposium 'Urkers: Oernederlanders of museaal object?' plaats. Aanleiding voor het symposium is de officiële teruggave van zes Urker schedels door het Utrechts Universiteitsmuseum op 5 juni. Het symposium gaat in op de vraag hoe schedelonderzoek gemeenschappen als Urk hebben beïnvloed en hoe de museale gemeenschap met dit erfgoed om dient te gaan.
Drie van de schedels werden in 1877 van het Urker kerkhof ontvreemd door een Hilversumse arts, die ze cadeau deed aan de Utrechtse hoogleraar Pieter Harting. Hoe de andere Urker schedels in Utrecht terecht zijn gekomen, is niet meer te achterhalen. In het laatste kwart van de 19e eeuw reisden de Urker schedels van de ene universiteit naar de andere. Geleerden als J. van der Hoeven, Welcker, J.W. Spengel en ook de gezaghebbende Duitse antropoloog R. Virchow bestudeerden de schedels aan alle kanten en trokken conclusies. Zo zouden de Urkers de nagenoeg onvermengde nazaten zijn van de Batavus genuius, de denkbeeldige oer-Nederlander van tweeduizend jaar geleden. Ook werden de Urkers enige tijd aangezien voor de missing-link tussen de in 1863 gevonden Neanderthaler en de moderne mens. Pas na 1900 maakt een andere geleerde, G. Schwalbe, aan die veronderstelling een einde door aan te tonen dat de Neanderthaler géén Homo sapiens is. In de 20ste eeuw werd het schedelonderzoek op levende personen voortgezet. Twee wetenschappelijke teams maten in de twintiger en dertiger jaren de schedels van Urker schoolkinderen op. Enkele van deze mensen leven nog.
Op 25 september 2009 adviseerde de Nederlandse Museumvereniging het Utrechts Universiteitsmuseum om de Urker schedels in haar collectie over te dragen aan het Comité Urker Schedels, onderdeel van Stichting Erfgoed Urk (SEU). Het Comité Urker Schedels maakt zich sinds begin 2007 sterk voor teruggave. Vorig jaar diende het Comité Urker Schedels bij het universiteitsmuseum een formeel verzoek in tot teruggave van de schedels. Het museum vroeg advies bij de Ethische Commissie van de Nederlandse Museumvereniging. Deze commissie ziet toe op de naleving van internationale afspraken over dergelijke claims. De betreffende schedels liggen in het depot van het Utrechts Universiteitsmuseum.
Tijdens het symposium op 4 juni, onder leiding van dagvoorzitter prof. dr. Herman Pleij, cultuurhistoricus, zullen sprekers als Mr. N. van Lingen, voorzitter van de Ethische Codecommissie voor musea (Nederlandse Museumvereniging), Prof P.J. Slootweg van UMC St Radboud, drs. D. van der Maas, promovenda van Vrije Universiteit Amsterdam, Prof. dr. B. Theunissen, wetenschapshistoricus bij Universiteit Utrecht en ing. T. Roos van Comité Urker Schedels hun visie op het dagonderwerp presenteren. De officiële overdracht van de schedels vindt op 5 juni in het Kerkje aan de Zee naast het Oude Kerkhof op Urk plaats. De schedels worden op een ander tijdstip in stilte herbegraven
Het symposium is besloten, maar geïnteresseerden kunnen zich opgeven. Er is een beperkt aantal plaatsen beschikbaar. Kijk voor meer informatie over de kosten, het programma van 4 juni en Nieuw Land op www.nieuwlanderfgoed.nl. Nieuw Land is onderdeel van Batavia, kijk voor de volledige agenda en activiteiten op www.batavia.nl.