Paul van der Heijden herbenoemd als Collegevoorzitter en Rector
Paul van der Heijden gaat zijn tweede termijn in als Collegevoorzitter
en Rector Magnificus van de Universiteit Leiden. Dit heeft de Raad van
Toezicht van de universiteit besloten, nadat de Universiteitsraad en de
decanen van de faculteiten hierover zijn gehoord.
Leids bestuursmodel
Het Leidse bestuursmodel, waarin de functie van voorzitter en rector in
één persoon â die van een wetenschapper â gecombineerd zijn is uniek
in Nederland. Na het vertrek van Van der Heijdens voorganger Douwe
Breimer heeft de Raad van Toezicht tot dit model besloten.
Gemeenschap van professionals
âZelf vind ik het ook een goed modelâ, zegt Van der Heijden, die het
als eerste mocht invullen en zichtbaar zin heeft in zijn tweede
termijn. âHet ligt voor de hand de Leidse universiteit, een gemeenschap
van wetenschappelijke professionals, te laten leiden door een
wetenschappelijke professional. Zoals een architectenbureau geleid
wordt door een architect.â
Socrates in the Boardroom
Dat het model succesvol is voor onderzoeksuniversiteiten, is recent
zelfs door onderzoek gestaafd, vertelt hij. âIn 2009 verscheen het boek
Socrates in the Boardroom. Why Research Universities Should Be Led by
Top Scholars, van Amanda Goodall van de Warwick Business School. Zij
onderzocht de wereldtop van universiteiten met de vraag of
universiteiten die geleid worden door een wetenschapper ook de meest
succesvolle zijn, volgens criteria als output en rankings en op basis
van honderden interviews. Dat bleek het geval.
Team met decanen
Wat heeft Van der Heijden gedaan en bereikt in zijn eerste termijn? âWe
hebben een overzichtelijk organisatiemodel ingericht, met duidelijke
verantwoordelijkheids-structuren. We zijn teruggegaan van negen naar
zes faculteiten en hebben alle faculteiten ingericht volgens het
institutenmodel. Belangrijk is dat we als College als een team optreden
met decanen. We stippelen samen beleid uit.â Om daar meteen aan toe te
voegen: âmet natuurlijk uiteindelijk onderscheiden
verantwoordelijkheden. Sommige beslissingen moet het College nu eenmaal
nemen.â
Onderzoek
Van der Heijden: âOok hebben we profileringsgebieden geformuleerd in
het onderzoek en daar financiering voor ingericht. Dat lijkt goed te
lopen, mensen zijn daar enthousiast mee aan de gang gegaan.
Wetenschappelijk is de positie van de universiteit goed gebleven. We
hebben veel extern geld binnengehaald, en prijzen.â
Budgettaire inkrimpingen
âEn dan is er de financiële kant. De financiële problematiek moest
worden aangepakt; via reorganisaties in faculteiten en bij âcentraalâ
zijn budgettaire inkrimpingen gerealiseerd. Inderdaad, reorganisatie na
reorganisatie. Dat kost veel energie en inspanning. Maar soms is het de
enige manier om je huishoudboekje op orde te krijgen. In 2009 was het
saldo op de jaarrekening positief en het budget van 2010 is gezond. Dat
is belangrijk. De komende periode is niet direct extra geld te
verwachten van de overheid, die zwaar moet bezuinigen.â
Onderwijs
Veel tijd is gestopt in de verbetering van het onderwijs, zegt hij.
âHet blijft een lastig en taai punt: studiesucces. Het blijft een
uitdaging studenten in enthousiasme mee te slepen in de eerste twee
jaar van de Bachelor. Er zijn successen behaald, bijvoorbeeld bij
Rechten. Maar niet alleen in Leiden, ook landelijk is het een probleem,
dat te maken heeft met de overgang van het schoolse vwo naar de
vrijheid van de universiteit en het zelfstandige leven. Motivatie is
heel belangrijk. Je ziet dat bij Geneeskunde, een opleiding met meestal
zeer gemotiveerde studenten, het rendement hoog is.â
Marktaandeel
In 2009 is het nieuwe instellingsplan, het vijfjarenplan voor de
universiteit, gelanceerd. Dit moet de komende jaren worden
geïmplementeerd. Van der Heijden: âHet zal niet eenvoudig zijn. Het
marktaandeel verhogen blijkt lastig en is in ieder geval een zaak van
lange adem. Voor het University College in Den Haag dat in september
start is goed aangemeld. Hier en daar kan de numerus fixus nog omhoog.
En verder zijn er nieuwe opleidingen in de maak: International Studies,
International Business Law, Economie en Bestuur.â
Tempo
Tempo, daar houdt van der Heijden van. âHet tempo waarin veranderingen
binnen de universiteit tot stand komen moet hoog zijn om internationaal
bij te blijven. Dingen nemen soms te veel tijd. Het overleg over de
minoren heeft bijvoorbeeld drie jaar geduurd. Dat is onnodig lang.â
Commissie Veerman
De universiteit is geen eiland. âVeel hangt af van wat de nieuwe
regering gaat doen. In april kwam het Rapport Veerman uit, over het
hoger onderwijs en onderzoek in Nederland. Een van de adviezen aan de
overheid was: bekostig niet meer op aantallen studenten maar op
profiel. Stimuleer dat universiteiten zich bezinnen op wat voor soort
universiteit ze willen zijn en reken ze daarop af. Ons ideaal is een
internationaal vooraanstaande research universiteit te zijn met daarbij
aansluitend onderwijs. De benadering van de commissie Veerman is ons
heel sympathiek maar ik denk niet dat het de komende vier jaar gaat
gebeuren. De ervaring leert: ze zullen uit zoân rapport alleen wat
krenten willen halen. Met de VSNU maken we er wel werk van het advies
Veerman politiek geaccepteerd te krijgen.â
Samenwerken
Wat zich nu al aftekent, en in de nabije toekomst steeds belangrijker
wordt is het smeden van samenwerkingsverbanden. âAls enkele
universiteit hoef je in Europa niet aan te komen met subsidieaanvragen.
In Zuid-Holland hebben we samen met Rotterdam en Delft al een sterk
samenwerkingsverband in de Medical Delta. Die Zuid-Hollandse
samenwerking gaan we verder uitbouwen. Dat zou goed zijn: op de regio
gerichte clusters van universiteiten. Nijmegen doet het al met
Eindhoven, zo ook de regio Amsterdam. Binnenshuis hebben we al
voorgesorteerd met de profileringsgebieden. Die zijn bijna allemaal
inter- of multidisciplinair.â
â Je bent een maatschappelijke organisatieâ
âDe politiek vraagt om een bijdrage aan de oplossing van grote
maatschappelijke problemen. Terecht, je bent een maatschappelijke
organisatie. Tegelijkertijd moet je natuurlijk de wetenschappelijke
standaardnormen aanhouden. Daarnaast is het belangrijk om het erfgoed
te bewaken, dat een belangrijke rol speelt in het doorgeven van
culturele waarden. Gelukkig heeft de Commissie Cohen, die het rapport
Duurzame Geesteswetenschappen opstelde, dat ingezien. We hopen dat het
regieorgaan onder leiding van Van Oostrom dat goed gaat voortzetten.â
(1 juni 2010/HP)
Universiteit Leiden