Impressie van het debat: Wet kraken en leegstand lijkt door Eerste Kamer te
worden aanvaard
18 mei 2010
Na een langdurig debat in de Eerste Kamer lijkt het aannemelijk dat de
Eerste Kamer op 1 juni a.s. zal instemmen met de Wet kraken en
leegstand (31.560). Dit werd dinsdag 18 mei duidelijk aan het eind van
de plenaire behandeling van het initiatiefvoorstel van de Tweede
Kamerleden Ten Hoopen (CDA), Slob (ChristenUnie) en B.I. van der Burg
(VVD). De Voorzitter van de Eerste Kamer besloot na aanhoren van de
discussie in het College van Senioren om de stemming over de Wet kraken
en leegstand te laten plaatsvinden tijdens de eerstvolgende plenaire
vergadering. Dit is volgens de gebruikelijke procedure. De
eerstvolgende vergadering van de Eerste Kamer is op dinsdag 1 juni a.s.
Tijdens het debat werd evenwel duidelijk dat de fracties van CDA, VVD,
ChristenUnie en SGP voor de initiatiefwet zullen stemmen. Daarmee
tekent zich een meerderheid af in de Eerste Kamer.
Geen `heksenjacht'
Minister Hirsch Ballin van Justitie antwoordde op een vraag van senator
Hofstra (VVD) dat de regering van plan is om de wet uiterlijk op 1
oktober van dit jaar in werking te laten treden. De minister zei op
aandringen van de PvdA-fractie ook dat na de inwerkingtreding niet
meteen een `heksenjacht' op de bestaande groepen van krakers zal worden
geopend. Op verzoek van de fracties van VVD en CDA zal de regering na
een termijn van twee à drie jaar de werking van de wet bij de aanpak
van leegstand van bedrijfspanden in kaart brengen. De PvdA kreeg de
toezegging dat kritisch wordt gekeken naar de fiscale aftrekbaarheid
van kosten die vastgoedeigenaren maken bij leegstand. Ook zal de
regering nagaan of het register van leegstaande bedrijfspanden dat door
gemeenten wordt bijgehouden, openbaar kan worden gemaakt.
De voorgestelde rol van gemeenten bij de aanpak van leegstand van
bedrijfsgebouwen werd zowel door voor- als tegenstanders van de Wet
kraken en leegstand in de Eerste Kamer als tamelijk bureaucratisch
gekenmerkt. De PvdA-fractie plaats vooral vraagtekens bij nut en
noodzaak van de wet. `Voor welk probleem is deze wet de oplossing',
aldus senator Westerveld. Door kraken als een misdrijf te bestempelen
wordt volgens haar onrecht gedaan aan groepen die leegstand bestrijden
vanwege de leefbaarheid in de betreffende buurt.
Eigendomsrecht `absoluut'
VVD-woordvoerder Hofstra zette de toon in het debat door kraken te
kwalificeren als een `onaanvaardbare aantasting van het
eigendomsrecht'. Volgens Hofstra is het eigendomsrecht absoluut en mag
hierop onder geen beding inbreuk worden gemaakt. Hij betoogde dat geen
enkele eigenaar met genoegen een pand leeg laat staan. Hofstra vindt
dat het terugdringen van leegstand vooral aan de markt moet worden
overgelaten. In dit verband pleitte hij voor versimpeling van het
huurrecht door bijvoorbeeld tijdelijk verhuur mogelijk te maken. Zo zou
ook het wonen boven winkels in binnensteden aantrekkelijker gemaakt
kunnen worden voor bijvoorbeeld studenten door een aanpassing van de
bouwvoorschriften.
In antwoord op een interruptie van senator Westerveld (PvdA) gaf de
VVD-woordvoerder aan ook voorstander te zijn van een aangepast
huurrecht voor anti-krakers, die nu veelvuldig door eigenaren van
leegstaande panden worden ingezet om kraken te voorkomen. Minister Van
Middelkoop van Wonen, Wijken en Integratie zegde toe dat hij het
keurmerk voor antikrakers dat de branche heeft ontwikkeld zal
bestuderen en eventueel in overleg met de branche verder zal helpen
ontwikkelen.
Gedoogcultuur
CDA-woordvoerder Janse de Jonge stelde dat het kraken in het verleden
vaak aanleiding was tot gedoogbeleid. `Het was weliswaar een
overtreding, maar werd ook gezien als een signaal aan de samenleving
dat er een tekort was aan betaalbare woningen. Daarmee werd het krakten
onderdeel van de gedoogcultuur die wij in ons land sinds de jaren
zeventig kennen', aldus Janse de Jonge. Zijn fractie vindt het terecht
dat er een einde komt aan een cultuur waarin burgers het recht in eigen
hand nemen en houden. Evenals andere senatoren wees Janse de Jonge erop
dat het wetsvoorstel tegemoet komt aan een uitspraak van de Hoge Raad
uit oktober 2009 over het huisrecht van krakers. Tot nu toe ontbrak in
de wetgeving een voldoende kenbare en voorzienbare bevoegdheid om
inbreuk te maken op dit huisrecht. Twijfels heeft de CDA-woordvoerder
over de stapeling van taken bij de gemeenten waar het gaat om de aanpak
van leegstand. `Dit leidt tot enorme bureaucratie en hoge kosten. De
meeste (grote) gemeenten en de VNG lopen niet over van enthousiasme om
de voorgestelde leegstandsregeling te gaan uitvoeren', aldus Janse de
Jonge. Hij wees erop dat de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG)
en de vier grote steden invoering van een dwangsom tegen leegstand
effectiever vinden dan de voorgestelde wet. Ook invoering van een
leegstandsheffing zou volgens de VNG meer zoden aan de dijk zetten dan
het nu voorgestelde register van leegstaande gebouwen.
Registers openbaar maken
PvdA-woordvoerder Westerveld noemde de Wet kraken en leegstand op
hoofdlijnen `onlogisch, onnodig en ook onverstandig'. Wat betreft de
leegstand gaat het volgens haar fractie vooral om bedrijfspanden,
waarvan er voor een gezamenlijk oppervlak van 6,5 miljoen vierkante
meter leeg staan. De eigenaren van deze panden worden, aldus de
PvdA-woordvoerder, in de watten gelegd door de overheid omdat de kosten
van leegstand sinds enkele jaren fiscaal aftrekbaar zijn. Senator
Westerveld vroeg de minister van Wijken, Wonen en Integratie zich voor
openbaarmaking van de gemeentelijke registers van leegstand uit te
spreken. Volgens haar motiveert dit eigenaren om samen met andere
belanghebbenden te zoeken naar oplossingen.
D66-senator Engels keerde zich tegen de wet. `Het doet te weinig om
leegstand echt terug te dringen', betoogde Engels, die ook sprak namens
de Partij voor de Dieren. Volgens hem worden er geen prikkels
voorgesteld om leegstand tegen te gaan. D66 en de PvdD zijn tegen het
`criminaliseren' van kraken en denken dat gemeenten als gevolg van de
Wet kraken en leegstand onwerkbare verplichtingen krijgen opgelegd,
zoals het registreren van leegstaande panden en het zoeken van nieuwe
gebruikers voor een leegstand panden. Deze fracties vinden ook dat
kraken de sociale cohesie in wijken, in geval van leegstand, juist
vergroot door de ontwikkeling van economische en culturele
creativiteit. `Dit stimuleert tolerantie en vrijheid in een
samenleving', aldus Engels.
`Overbodig debat'
Namens de fractie van de SP hekelde Eerste Kamerlid Meulenbelt het
gebrek aan onderbouwing van de noodzaak van nieuwe wetgeving. `Ondanks
herhaalde verzoeken van meerdere fracties hebben de initiatiefnemers
geen harde feiten op tafel gelegd waaruit blijkt dat kraken een
probleem is dat groot genoeg is om een nieuwe wet te rechtvaardigden',
aldus zei Meulenbelt. Zij noemde het ironisch dat de initiatiefnemers
wijzen op het beslag van de krakers op de capaciteit van de politie,
terwijl een gevolg van het wetsvoorstel kan zijn dat de politie in
Amsterdam 200 tot 300 panden mag ontruimen.
Volgens de SP-senator heeft Nederland aanzienlijk minder last van
gewelddadige vormen van kraken dan in landen waar een algeheel verbod
geldt op het kraken van onroerend goed. `Kraken wordt meer overbodig
naarmate er minder leegstand en minder woningnood is', aldus
Meulenbelt. `Wij leggen de nadruk op het bestrijden van de woningnood
en niet op het criminaliseren van naar schatting anderhalf duizend
krakers die vaak werken of studeren, een bijdrage leveren aan hun buurt
en verder niemand kwaad doen.' Meulenbelt stelde aan het einde van het
debat vast dat zij in zeven jaar lidmaatschap van de Eerste Kamer `nog
nooit zo'n overbodig debat had gevoerd.'
Onverzekerde schade
Senator De Boer onderschreef namens de fracties van ChristenUnie en SGP
voluit de grondslag van het wetsvoorstel: kraken is een ernstige
aantasting van het eigendomsrecht en het is een publieke taak leegstand
te bestrijden. Hij verwees naar verhalen van ondernemers die nadat het
hen uiteindelijk was gelukt krakers uit hun pand te doen verwijderen,
geconfronteerd werden met uitgewoonde panden en een enorme schadepost,
die niet door enige verzekering werd gedekt, terwijl de schade evenmin
op de krakers te verhalen valt. Kritische vragen stelde senator De Boer
over de aanpak van de leegstand zoals voorzien in het wetsvoorstel. De
gemeenten `kunnen' iets doen, maar worden volgens hem daartoe niet
verplicht. Volgens de senator van de ChristenUnie dreigt door deze
facultatieve werkwijze de integrale aanpak van de leegstand te
mislukken.
---
* stenogram 18 mei 2010 pdf icoon
Eerste Kamer der Staten Generaal