Schepen als schakels. Verbondenheid in ruimte en tijd
Datum: 27 april 2010
Oratie: dhr. prof.dr. A.F.L. van Holk, 16.15 uur, Academiegebouw,
Broerstraat 5, Groningen
Titel: Schepen als schakels. Verbondenheid in ruimte en tijd
Leeropdracht: Maritieme archeologie, vanwege de provincie Flevoland,
gemeente Lelystad en Nieuw Land Erfgoedcentrum
Faculteit: Letteren
André van Holk gaat in zijn oratie in op het belang van maritieme
archeologie. Met zijn rede aanvaardt Van Holk het ambt van bijzonder
hoogleraar Maritieme archeologie, vanwege de provincie Flevoland,
gemeente Lelystad en Nieuw Land Erfgoedcentrum.
De maritieme archeologie is lang het ondergeschoven kindje binnen de
archeologie geweest. Wat is eigenlijk de positie van de maritieme
archeologie ten opzichte van de archeologie in het algemeen: welke
meerwaarde verschaft de blik vanaf de waterkant? Een basiskenmerk van
menselijk gedrag is uitwisseling, zowel materieel als immaterieel.
Uitwisseling vond in het verleden veelal per boot plaats. Daarmee
nemen schepen een centrale positie in de samenleving in. Goede
voorbeelden van dergelijke samenlevingen zijn onder andere te vinden
in de bronstijd in het Middellandse Zeegebied en rond de Noordzee.
Scheepswrakken die zijn opgegraven geven inzicht in de geografische
reikwijdte en verscheidenheid van culturen die met elkaar verbonden
waren. Een bijzonder voorbeeld is het wrak bij Uluburun (Turkije) uit
1320 v. Chr, waarin de materiële resten uit maar liefst elf culturen
zijn samengebald.
Vanaf de middeleeuwen fungeerde ook het Almere en later de Zuiderzee
hier als een gigantisch verkeersplein, waar het krioelde van de
schepen. De binnenvaart op deze binnenzee vormde de motor voor de
economische ontwikkeling van de Republiek en de ongekende welvaart in
de Gouden Eeuw. De provincie Flevoland, met 480 vindplaatsen van
scheepswrakken, vormt de sleutel tot het begrijpen van deze
ontwikkeling. Voorbeelden vormen het unieke systeem van
beurtvaartverbindingen en het intensieve bulktransport van turf over
de Zuiderzee, dat zonder inzet van schepen niet mogelijk zou zijn
geweest.
De leerstoel maritieme archeologie is in 2008 bij de RUG ingesteld,
door de provincie Flevoland en de gemeente Lelystad. Het is de eerste
in zijn soort in Nederland. De leeropdracht omvat het
Noordwest-Europese kustgebied, binnenvaart en kustvaart van
prehistorie tot heden, met een accent op de (post)middeleeuwse periode
in het Zuiderzeegebied en Flevoland in het bijzonder. Belangrijk
onderdeel van het onderwijs is de International Fieldschool for
Maritime Archaeology Flevoland (IFMAF), waarbij studenten de
mogelijkheid krijgen deel te nemen aan de opgraving van een
scheepswrak.
Laatst gewijzigd: 16 april 2010 12:22
Rijksuniversiteit Groningen