Senaat bespreekt de staat van de Europese Unie
20 april 2010
De Eerste Kamer heeft op 20 april haar eerste Algemene Europese
Beschouwingen gehouden. Het was tevens het eerste beleidsdebat over
Europa sinds het inwerking treden van het Verdrag van Lissabon op 1
december 2009. Het debat centreerde zich rond het beleidsdocument De
Staat van de Unie 2009-2010 (32.125) en de Begrotingsstaten
Buitenlandse Zaken 2010 (32.123 V). Van de kant van de regering leverde
demissionair minister Verhagen van Buitenlandse Zaken een bijdrage aan
de beschouwingen.
Met demissionair minister van Justitie Hirsch Ballin besprak de senaat
de uit het Verdrag van Lissabon voortvloeiende verplichting van de EU
om toe te treden tot het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Dit EVRM-verdrag geldt al voor de EU-landen afzonderlijk en nog twintig
andere landen die lid zijn van de Raad van Europa. De Eerste Kamer
hoopt op een spoedige toetreding van de EU zelf tot het verdrag. Dit
deel van het debat wordt in een afzonderlijk bericht beschreven.
Als gevolg van de val het kabinet Balkenende IV ontbrak de voormalige
staatssecretaris voor Europese Zaken Timmermans bij de beschouwingen.
In een pauze van het debat was minister Verhagen bij de lancering van
de vernieuwde website EuropaPoort.nl. Op deze site presenteren de vaste
commissies van de Eerste Kamer alle documenten die betrekking hebben op
de behandeling van Europese beleidsdossiers in de Eerste Kamer.
Tijdens de Algemene Europese Beschouwingen in de Eerste Kamer
presenteerden woordvoerders van elf Kamerfracties hun visie op de
nieuwste ontwikkelingen in de Europese Unie. De aanstelling van een
vaste voorzitter van de Europese Raad (Herman van Rompuy) en een Hoge
Vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid van de EU (Catherine
Ashton) passeerden de revu. Ook kwamen aan de orde de verbetering van
het democratisch gehalte en de vergroting van de invloed van het
Europees Parlement. De financiële en economische crisis, in het
bijzonder de problemen in Griekenland, werden eveneens uitvoerig
besproken.
Europa 2020
CDA-woordvoerder Van Bijsterveld wees erop dat Nederland een ambitieus
thema hanteert: Nederland in Europa en Europa in de wereld. Dat
betekent volgens de CDA-senator: `Niet Nederland tegenover Europa of
Europa geïsoleerd van de wereld.' Naar de overtuiging van het CDA is
het Verdrag van Lissabon een nieuwe grondslag voor de Europese
samenwerking, o.a. doordat de Europese Unie is gegrondvest op de wil
van de burgers en de staten van Europa. `Door de versterking van de
positie van het Europees Parlement in combinatie met die van de
nationale parlement krijgt die grondslag nu handen en voeten', aldus
Van Bijsterveld. Zij ging ook in op de koers van de EU, zoals
vastgelegd in het document Europa 2020, waarin de trefwoorden zijn:
innovatie, concurrentie, kenniseconomie, duurzaamheid, klimaat, energie
en werkgelegenheid. `Zijn al deze doelstellingen wel allemaal te
verwezenlijken, en allemaal tegelijk?', vroeg Van Bijsterveld aan de
minister van Buitenlandse Zaken.
Op het gebied van ruimte van vrijheid, veiligheid en recht heeft de EU
veel meer te bieden dan burgers in de gaten hebben, betoogde Van
Bijsterveld namens het CDA. Zij drong aan op betere
informatievoorziening. Zij kreeg bijval van de minister voor haar
suggestie om in het in Den Haag op te richten Huis voor democratie en
rechtstaat ook aandacht te besteden aan de Europese dimensie van de
Democratie.
Stabiliteits- en Groeipact
Senator Broekers-Knol van de VVD verklaarde dat haar fractie zich grote
zorgen maakt over de houdbaarheid van de Economische en Monetaire Unie
(EMU) op de langere termijn. Senator Broekers verwees naar een artikel
in The Economist onder de kop `Three years to save the euro'. De
VVD-senator vroeg of de EU voldoende voortvarend te werk gaat nu een
commissie tot het einde van het jaar de gelegenheid krijgt om na te
gaan welke stringente maatregelen nodig zijn om de bepalingen van het
Stabiliteits- en Groeipact nageleefd te krijgen. De VVD stelde in dit
verband twee vragen: moeten de sanctiemogelijkheden worden uitgebreid,
bijvoorbeeld opschorting van betalingen uit de structuurfondsen en is
de procedure voor buitensporige tekorten wel toereikend?
Minister Verhagen antwoordde in dit verband dat hij weinig voelt voor
een voorstel van de Europese Commissie om een Permanent Noodfonds in te
stellen. De minister is het wel eens met de voornemens van de Commissie
om strikter de hand te houden aan het Stabiliteits- en Groeipact door
overtredingen te bestraffen met boetes. `Maar je kunt niet met de ene
hand streng zijn en met de andere hand weer bereid zijn om financiële
hulp te geven', zei minister Verhagen. `Elke lidstaat blijft
verantwoordelijk voor zijn eigen overheidsfinanciën', aldus de minister
van Buitenlandse Zaken.
Griekse schulden
Senator Kuiper (ChristenUnie), die ook sprak namens de SGP-fractie,
oordeelde dat de financieel-economische situatie van de EU risicovol
is. `Steekt de vulkaan van Griekenland nog andere aan dan zijn de
gevolgen niet te overzien'. Volgens Kuiper is er wel een monetaire unie
(een munt), maar geen gemeenschappelijk financieel-economische beleid.
`Er zijn begrotingsregels die we vervolgens niet streng genoeg hebben
gehandhaafd. Intussen loopt de stabiliteit van de munt gevaar en zullen
er hoe dan ook maatregelen moeten worden getroffen', aldus Kuiper.
GroenLinks-senator Strik zei over de Griekse crisis dat toezicht staat
of valt met tijdig inzicht in de juiste gegevens. `Als je niet kunt
nagaan of de cijfers die vanuit de lidstaten worden aangeleverd
kloppen, dan sta je machteloos op Europees niveau', zei senator Strik.
Zij vroeg om sterke bevoegdheden voor de Europese Rekenkamer en de
Europese Commissie en om minder afhankelijkheid van de nationale
systemen.
In tegenstelling tot de VVD-fractie is GroenLinks juist niet gelukkig
met het inschakelen van het IMF bij het beteugelen van de Griekse
crisis. `Het IMF werkt met publieke middelen en die houden we graag
gereserveerd voor de minder ontwikkelde landen', oordeelde de
GroenLinks-senator. Haar VVD-collega daarentegen zei: `De VVD is daar
een groot voorstander van'. Griekenland komt als het IMF steun verleent
onder curatele te staan. `Het vergroot wellicht de kans dat Griekenland
zijn financiële situatie in drie jaar onder controle krijgt', aldus
senator Broekers-Knol.
Relatie met Turkije
Minister Verhagen sprak tegen dat de op te richten Externe Dienst ter
ondersteuning van Hoge Vertegenwoordiger Ashton zes tot zevenduizend
ambtenaren sterk zou worden. `Volgens cijfers die ik heb gezien gaat
het om tweeduizend ambtenaren', zei minister Verhagen. `En deze dienst
gaat ook andere Europese commissarissen ondersteunen en consulaire
diensten verrichten in bijvoorbeeld landen waar Nederland geen
consulaat heeft.'
Ook PvdA-woordvoerder Eigeman wees op het belang van voorlichting en
educatie. `Als we de rol van de Europese gemeenschap in het borgen van
vrede, veiligheid en stabiliteit hoog willen houden is het nodig hier
actief aan te werken', aldus de PvdA-senator.
Eigeman zei dat het soms lijkt of Europa een soort bureaucratische
uitvinding is. Burgers zitten volgens hem niet te wachten op
institutionele beweging, op geregel, gesteggel tussen dames en heren
over de macht en het daarmee samenhangende protocol, betoogde hij. `Als
de EU van ons allemaal is, treedt dan ook gezamenlijk op in
internationale hulpverlening bijvoorbeeld in Haiti, bestrijdt armoede,
honger en aids in Afrika gezamenlijk, doe samen iets aan het beteugelen
van excessieve verrijking van bankiers, regel samen toezicht op het
internationale betalingsverkeer', aldus Eigeman. De PvdA-woordvoerder
herhaalde eerdere pleidooien voor een intensievere relatie met Turkije.
Volgens hem maakt dit land een nieuwe moderniseringsslag door. Ook voor
landen op de Balkan die nog geen lid zijn van de EU brak senator
Eigeman een lans.
Toetsing van Europese richtlijnen
Woordvoerder Kuiper van de ChristenUnie (die ook sprak namens de SGP)
wees op het vetorecht dat nationale parlementen onder het Verdrag van
Lissabon hebben gekregen. Volgens hem kunnen zij de verdere behandeling
van Europese wet- en regelgeving blokkeren. Kuiper stelt dat de Eerste
Kamer hierbij onafhankelijk van de Tweede Kamer kan handelen. De Eerste
Kamer krijgt voorstellen rechtstreeks aangeboden door de Europese
Commissie en neemt deze direct in behandeling. `Het is zelfs denkbaar
dat de Eerste Kamer een bijzondere rol krijgt in het toetsen van de
kwaliteit van Europese richtlijnen en verordeningen', aldus de
woordvoerder van de ChristenUnie.
SP-senator Peters zei dat de Europese economische strategie voor de
komende tien jaar, EU2020, dreigt uit te monden `in hetzelfde
neoliberale beleid van de afgelopen tien jaar dat ons tot de huidige
crisis heeft gebracht'. Hij hield een warm pleidooi voor extra aandacht
voor de tachtig miljoen Europeanen die onder de armoedegrens leven.
Woordvoerder Strik van GroenLinks wees er o.a. op dat het vetorecht
blijft bestaan bij het gemeenschappelijk buitenlandbeleid. `Maar als
daar enthousiast gebruik van wordt gemaakt, blijven we steken in
onderlinge meningsverschillen en zullen we als EU niet die gedroomde
machtsfactor in de wereld worden', voorspelde Strik. Zij wees erop dat
voorzitter Van Rompuy van de Europese Raad ook belangstelling toont
voor buitenlands beleid en daarmee in het vaarwater kan komen van Hoge
Vertegenwoordiger Ashton. `Hoeveel ruimte krijgt en neemt Ashton om het
buitenlands beleid van de EU echt vorm en inhoud te geven?', zo vroeg
woordvoerder Strik.
Positie van de euro
D66-woordvoerder Engels meende dat dankzij Europa de gevolgen van de
financiële en economische crisis beperkt zijn gebleven. Door een
verschillende aanpak in de lidstaten is volgens hem echter grote druk
ontstaan op de voorwaarden voor een gelijk economisch speelveld. De
D66-senator informeerde nadrukkelijk naar een exit-strategie van het
kabinet bij banken die met overheidssteun overeind zijn gehouden.
Voorts betoogde Engels dat het Stabiliteits- en Groeipact afdwingbaar
moet worden, want de positie van de euro heeft meer waarborgen nodig
dan enkel het op orde brengen van de begroting van Griekenland. `Wat is
de waarde van een gemeenschappelijke munt als Europa niet beschikt over
een Europees instrumentarium voor bedreigende situaties?', aldus
woordvoerder Engels.
Senator Ten Hoeve van de Onafhankelijke Senaatsfractie nam het op voor
het Griekse en IJslandse volk. `Met name de Britten, Nederlanders en
Duitsers willen het onderste uit de kan, niet alleen wat betreft
schulden zelf, maar ook voor hun eigen rentebetalingen', aldus Ten
Hoeve. De OSF-senator wees op de aanbevelingen van de Adviescommissie
Internationale Vraagstukken (AIV) over de aanpak van de crisis, die
volgens hem op een Europese leest zijn geschoeid ten koste van de
soevereiniteit van de lidstaten. Senator Yildirim hield een pleidooi
voor een eigen Europese krijgsmacht in samenwerking met de Verenigde
Naties. `Dan zou de NAVO overbodig worden en hoeven we niet ondoordacht
achter de Verenigde Staten van Noord-Amerika aan te lopen', zei
Yildirim. Voorts pleitte hij voor een breed Europees sociaal vangnet.
SP-senator Peters herinnerde er aan dat Kamervoorzitter Van der Linden
in voorgaande jaren vele malen als woordvoerder van de CDA-fractie
optrad in debatten over Europa en daarbij dikwijls de toon zette in de
senaat. De SP-woordvoerder informeerde hoe het de Voorzitter verging nu
hij tijdens deze Algemene Europese Beschouwingen alleen mocht
presideren. `Het valt niet mee', antwoordde de Kamervoorzitter. Daartoe
uitgedaagd door senator Engels (D66) preciseerde de heer Van der Linden
dat deze kwalificatie niet sloeg op de inbreng van de senatoren, maar
op zijn eigen positie als toehoorder. `Maar het is een genoegen voor
mij om te horen hoe nu andere senatoren de Europese dimensie met verve
uitdragen', aldus de Kamervoorzitter.
---
* stenogram 20 april 2010 pdf icoon
Eerste Kamer der Staten Generaal