Rijksvoorlichtingsdienst

AIV: Europese Raad moet voortouw nemen in financiële crisis in plaats van Eurogroep

Persbericht Adviesraad Internationale Vraagstukken

26 februari 2010

Er moet sterker Europees toezicht komen op banken en financiële instellingen en de Europese Raad moet daarbij de rol overnemen van de Eurogroep. Dit schrijft de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) in een advies aan de Nederlandse regering. De AIV geeft daarin een reeks aanbevelingen voor onder meer versterking van het EU-crisismanagement en bescherming tegen protectionisme en staatssteun.

De Europese Unie speelde volgens de AIV een positieve rol in de reactie op de financiële en economische crisis. Tegelijk zijn belangrijke zwakke plekken aan het licht gekomen. Er was onvoldoende toezicht op banken en financiële instellingen en de EU was slecht in staat herstelmaatregelen voor een crisis van deze omvang te coördineren.

De AIV dringt in de eerste plaats aan op versterking van het crisismanagement van de EU. Dit betekent dat op het hoogste politiek niveau het voortouw van de crisisbestrijding moet worden genomen. Hoewel de Eurogroep een belangrijke coördinerende rol speelt, heeft alleen de Europese Raad van regeringsleiders het politieke gewicht lidstaten ertoe te bewegen nationale crisismaatregelen zo op elkaar af te stemmen dat die samen zo effectief mogelijk zijn voor de Unie als geheel.

Achtergrond

De verworvenheden van ruim een halve eeuw Europese integratie hebben hun waarde in de uitzonderlijk moeilijke omstandigheden van nu bewezen. Een herhaling van de noodlottige gang van zaken in de jaren '30 is in Europa voorkomen, vooral dankzij de interne markt en de euro. En ook dankzij de mogelijkheden tot regulering, sanctionerend optreden en onderling overleg die in EU-verband zijn ontwikkeld.

Zwak

Tegelijk is een aantal zwakke plekken aan het licht gekomen. Zo blijkt de EU zeer kwetsbaar op het belangrijke gebied van het toezicht op banken en andere financiële instellingen. De toepasselijke regels bleken onvoldoende handvatten te bieden om de (te) grote risico's die deze instellingen hebben genomen, te voorkomen of de negatieve gevolgen daarvan het hoofd te bieden.

Ook is de Europese coördinatie van de crisisherstelmaatregelen die de regeringen van lidstaten hebben getroffen meer achteraf dan vooraf geschied. De EU bleek slecht voorbereid op een crisis van de huidige omvang. De manoeuvreerruimte voor budgettaire stimuleringsmaatregelen was aanzienlijk begrensd en de hachelijke toestand van de overheidsfinanciën in de lidstaten van Zuid-Europa en Ierland is verder reden voor grote bezorgdheid over de houdbaarheid van de muntunie op langere termijn.

Hoogste niveau

De AIV dringt in de eerste plaats aan op versterking van het crisismanagement van de EU. Dit betekent dat op het hoogste politiek niveau het voortouw van de crisisbestrijding moet worden genomen. Hoewel de Eurogroep een belangrijke coördinerende rol speelt, heeft alleen de Europese Raad van regeringsleiders het politieke gewicht om lidstaten ertoe te bewegen nationale crisismaatregelen zo op elkaar af te stemmen dat een zo groot mogelijke effectiviteit wordt bereikt in de gehele Unie.

Om succesvol te kunnen zijn, zal de Raad steeds moeten kunnen steunen op een daadkrachtige Commissie, die met overtuigende analyses en tijdige voorstellen tot actie aanzet.

Mededinging

Ten tweede moet de Commissie in staat blijven de Europese regels voor onvervalste mededinging krachtig te handhaven, dit om vormen van nationaal protectionisme via staatssteun te voorkomen. Het is in dit verband wezenlijk van belang dat de Nederlandse regering de taak van de Commissie publiekelijk ondersteunt, juist als naleving van de mededingingsregels beperkingen oplegt aan het eigen bedrijfsleven.

Toezicht

In de derde plaats moeten de in december 2009 aangenomen voorstellen ter versterking van het prudentieel toezicht op financiële instellingen worden gezien als een noodzakelijke maar nog onvoldoende eerste stap. Ondanks de sterke weerstanden bij andere lidstaten moet de Nederlandse regering ijveren voor verdere concentratie van het toezicht in EU-verband om gelijke tred te houden met de mate van grensoverschrijdende integratie van financiële instellingen en markten.

Mechanismen

Tot slot vindt de AIV een versterking van de Europese mechanismen ter naleving van de criteria van het Groei en Stabiliteit Pact op den duur onontkoombaar. EMU-landen die gedurende langere tijd in gebreke blijven buitensporige begrotingstekorten weg te werken, moeten minder gemakkelijk Europese strafmaatregelen kunnen ontlopen. Met het oog hierop stelt de AIV veranderingen in de regels van besluitvorming voor.

Noot voor redacties (