Psychologische verkiezingsoorlog moet worden gestopt
HILVERSUM, 20100225 -- Onze politieke partijen lijken op het konijntje in het lamplicht van de auto, verlamd en wachtend op de onvermijdelijke clash. Dr. Martin Hetebrij, grondlegger van het Politieke Handelingsmodel en Nederlands grootste denker op het gebied van Politiek en Bestluitvorming legt uit waarom hij vindt dat de psychologische verkiezingsoorlog moet worden gestopt. Als we niet oppassen escaleert deze wijze van verkiezingsoorlog met allerlei negatieve effecten op onze democratie.
Het wordt een harde verkiezingsstrijd, harder dan ooit en een psychologische verkiezingsoorlog. Moeten ze dat op zich af laten komen of kunnen ze er wat aan doen? Iedere partij alleen staat machteloos, maar samen kunnen ze het voorkomen als ze er in zouden slagen een verkiezingsconvenant te sluiten.
De verkiezingsstrijd is veranderd. Partijen worden minder dan vroeger om hun programma gekozen. De persoon van de lijstaanvoerder is belangrijker geworden. Zijn imago moet worden verkocht. Nu kun je die verkoop goed ondersteunen door het imago van tegenstanders af te breken. Enkele oneliners die velen kennen: Balkenende tegen Bos, u draait en u bent oneerlijk, Wilders tegen Vogelaar: u bent knettergek en al weer even geleden Van Dam tegen Fortuyn: u bent een minderwaardig mens.
Wie met dergelijke oneliners, met hun complexe onderliggende boodschappen wordt aangevallen kan zich moeilijk verdedigen. Hoe te bewijzen dat de aanval niet klopt? Bewijs maar eens dat je eerlijk bent, niet knettergek of niet minderwaardig. Een verdediging die lokt en beter loont is die van de tegenaanval, ook op de persoon gaan spelen, ook karaktermoord plegen. Als we niet oppassen, escaleren we stap voor stap naar een steeds breder gevoerde psychologische verkiezingsoorlog. Op korte termijn kan dat heel goed resultaat opleveren. Maar wat zijn de neveneffecten voor onze democratie?
* In een psychologische verkiezingsoorlog brengen steeds meer partijleiders de zelfde boodschap: de anderen zijn onbetrouwbaar. Als politici dat allemaal van elkaar zeggen, dan bevestigen ze het breed gedragen wantrouwen, waar de politiek toch al zo'n last van heeft.
* Als het al lukt om na de verkiezingen de scheldende vechtersbazen om tafel te krijgen voor onderhandelingen, dan kost het weken om de geslagen wonden te helen, om geschonden vertrouwen te herstellen en om echt te gaan onderhandelen.
* Als schelden gewoon wordt houden we alleen politici over met de olifantshuid die nodig is om uit te delen en te incasseren. Of we dergelijke politici nodig hebben is een grote vraag. Echte leiders met kracht, gevoel en visie zullen niet graag meer meedoen.
Hoe verdere escalatie naar een psychologische verkiezingsoorlog te stoppen, te beginnen met deze verkiezingen? De overheid kan niets doen. Vrijheid van meningsuiting houdt ook vrijheid van schelden in. Als de politieke partijen zelf niets doen kan niemand het overnemen. In hun eentje kunnen ze dat niet, samen kunnen ze het wel. Zij kunnen afspraken maken over de politieke debatstijl.
De volgende drie regels, openlijk geaccepteerd door enkele partijen, zouden een goed begin zijn.
* Wij zullen scherp en kritisch debatteren, maar afzien van aanvallen op de persoon en van karaktermoord op tegenstanders.
* Partijen die wel op de persoon spelen zullen we daarop aanspreken.
* Partijen die op de persoon worden aangevallen zullen we op dat punt in bescherming nemen.
Hoe breder en sneller geaccepteerd, des te groter de mogelijkheid een verdere escalatie van de psychologische verkiezingsoorlog te stoppen.
Dr. Martin Hetebrij is oprichter van De Politieke Dimensie en verbonden aan trainingsbureau Direction. Martin was jarenlang als methodoloog verbonden aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Sinds 1989 werkt hij als zelfstandig consultant. Vanaf 1990 ontwikkelde hij het concept van communicatief management, over de werking van macht en communicatie in organisaties. Van zijn hand zijn meerdere boeken verschenen, waaronder in 2006 'Macht en Poltiek in Organisaties'.
www.depolitiekedimensie.nl
www.leiderschapontwikkelen.nl
Direction Europe BV