Senternovem
19-02-2010 | Geld belangrijke motivator voor mensen om energie te besparen
Techniek speelt een rol bij het aanpakken van het
duurzaamheidvraagstuk in de stad. Maar minstens even belangrijk is het
gedrag van mensen. Zeker in de bestaande woningvoorraad is
gedragsverandering de snelste manier om CO2-uitstoot te verminderen.
Op de vraag hoe je de balans vindt tussen gedrag en techniek hebben
deskundigen geen eenduidig antwoord. Dit bleek tijdens het Vitale Stad
Vakdebat `Wat betekent Kopenhagen voor de stad' in december 2009.
Rob Klaassen (Universiteit Utrecht), Wilfried van Aubel (Erasmus
Universiteit), Fenke Rond (Agentschap NL) en Jurjen van der Weg
(gemeente Leeuwarden) gingen in discussie over hoe gedrag te
beïnvloeden is. Ondanks de verschillen van inzicht was er ook een
overeenstemming tussen de deskundigen: geld is een belangrijke
motivator voor mensen om energie te besparen.
Weddenschap om minder energie te gebruiken
Volgens Van der Weg en Rond is het zeker mogelijk om gedrag van
bewoners te beïnvloeden zodat ze structureel minder energie gaan
gebruiken. Ze noemen als voorbeeld de Leeuwarder prachtwijk
Heechterp-Schieringen. Daar is de afgelopen twee jaar uitgereid
aandacht besteed aan de mogelijkheden om energie te besparen. Zo
konden bewoners een weddenschap afsluiten met de burgemeester Fred
Crone dat ze in een jaar tijd 10% op hun energiegebruik zouden
besparen. Van de 73 gezinnen die de weddenschap aangingen lukte dat
ruim de helft. Zij bespaarden gemiddeld 12% op het elektriciteit- en
16% op gasgebruik. Voor de bewoners van de wijk begon het project in
oktober 2008 met een Energieparade.
Daar werd informatie gegeven over energie en energiebesparing. Het
eigen financiële voordeel stond daarbij centraal. Mensen konden
daar de weddenschap afsluiten met de burgemeester. Verder konden
inwoners van de wijk afgelopen jaar een energiecursus volgen. Ook
waren er in de wijk volop activiteiten rond energie. Met een
fotowedstrijd konden mensen de energie van hun wijk in beeld brengen.
Buurtbewoners konden zich aanmelden voor een
gratis energiebesparingsbox. Die box werd thuis bezorgd door speciaal
voor het project opgeleide energieadviseurs. Rond de keukentafel
kregen bewoners dan ook nog een gratis advies, toegesneden op hun
eigen huis en gezin.
Intrinsiek gemotiveerd
Van Aubel is van mening dat blijvende gedragsverandering alleen
plaatsvindt als mensen intrinsiek gemotiveerd zijn. Hij pleit dan ook
voor een aanpak waarbij echt samen met mensen wordt gekeken wat er
speelt in een wijk. Daarbij ligt de focus op de problemen die mensen
ervaren en hoe ze die willen aanpakken. "Alleen als mensen zelf een
probleem ervaren, zullen ze zich ook in willen zetten voor de
oplossing." Klaassen is het voor een deel met Van Aubel eens. "Ruim
95% van het gedrag van mensen is automatisch gedrag. Daar denken
mensen helemaal niet bewust over na en dat geldt ook voor
energiegebruik. Op zo'n moment helpen argumenten niet om mensen te
overtuigen om minder energie te gebruiken. Dat komt helemaal niet
binnen. Maar je kunt mensen die duurzamer willen gaan leven, wel
helpen. Ze hebben een steuntje in de rug nodig om het gevoel dat ze
goed willen zijn voor het milieu, te verinnerlijken. Alleen met hen in
discussie gaan is niet genoeg. Dan zijn we twee generaties verder
voordat er iets verandert. De overheid moet mensen steunen en
aanmoedigen om duurzamer te worden. Dat kan door belonen of straffen."
Lege beurs
Van der Weg vindt het een theoretische discussie: "Als mens vind ik
duurzaamheid belangrijk, maar als wijkmanager van
Heechterp-Schieringen interesseert me dat maar weinig. Als ik iets kan
doen aan de lege beurs van de meeste mensen daar, is me dat veel meer
waard. En dat kan ik door mensen te laten zien hoe ze energie kunnen
besparen. Dan komen de hogere idealen van duurzaamheid vanzelf
dichterbij."
Voor bewoners van prachtwijken zijn financiële argumenten
doorslaggevend om minder energie te gebruiken, weet ook Rond uit
ervaring. Het project in Leeuwarden was één van de projecten om te
bekijken hoe dat het beste onder de aandacht gebracht kan worden. Ook
in de gemeenten Enschede, Zaanstad en Rotterdam zijn pilots opgezet om
verschillende methodes en aanpakken in de praktijk te testen. Het
draait daarbij om het veranderen van gewoontegedrag (energiegebruik
thuis) en investeringsgedrag (renovatie woningen en aanschaf
apparaten). Niet alleen de milieuwinst is leidend. De aanpak moet ook
uitwijzen of energiebesparing een rol kan spelen bij het bestrijden
van armoede en het bevorderen van de sociale cohesie in een wijk.
Meer winst bij veelverdieners
Van Aubel heeft zijn twijfels bij het nut voor het milieu van deze
aanpak. "Mensen in prachtwijken hebben kleine huizen en een kleine
beurs, dus heel veel valt daar niet op energie te besparen. Ga liever
aan de slag in een wijk met grote en dure huizen waar mensen
veelverdieners zijn. In die huizen valt veel te besparen. En die
mensen gaan drie keer per jaar met het vliegtuig op vakantie, dus daar
is pas milieuwinst te halen." Volgens Klaassen wordt het een hele klus
om juist die groep mensen te bereiken: "Mensen die voldoende geld
hebben spreek je moeilijk aan op de financiële voordelen van
energiebesparing. Dat interesseert ze niet, want ze hebben toch
voldoende geld en die paar honderd euro maakt ze niet uit. Dus deze
mensen moet je veel meer aanspreken op het belang voor het milieu. En
dat is lastig, want dan gaan het sociale dilemma een rol spelen."
Mensen zijn pas bereid om iets te doen als eerst een ander wat doet.
Het gevaar is daarbij aanwezig dat uiteindelijk niemand iets doet.
Ander kostenplaatje
Daarom moeten we niet afwachten tot iedereen tegelijk in beweging
komt, maar klein beginnen. "In ons hoofd kunnen we allemaal goed
verzinnen hoe de ideale situatie er uit ziet", aldus Rond. "Maar
alleen intenties in je hoofd helpen niet. Het gedrag moet veranderen.
Zeker niet alleen gedrag van anderen, maar ook je eigen gedrag."
Mensen moeten zich bewuster worden van het belang om zuiniger en
slimmer met energie om te gaan. En de politiek moet dat ondersteunen
met besluiten die er toe doen. Het is daarbij belangrijk om kosten
inzichtelijk te maken. Het zou volgens één van de aanwezigen bij het
Vakdebat ook helpen als er een ander kostenplaatje komt. Zijn voorstel
was om duurzame zaken goedkoper te maken dan niet duurzame. En zo komt
het weer terug bij geld. Mensen die niet milieubewust zijn, kun je
overtuigen met geld. Met daarbij wel de kanttekening dat hoe meer geld
mensen hebben, hoe meer winst nodig is om mensen werkelijk tot ander
gedrag te bewegen.
Wijzigingsdatum | 19-02-2010