1 Het opsporen en redden van mensen in nood
Introductie
Het is de taak van de overheid zorg te dragen voor een doeltreffende uitvoering van
maatregelen die voortvloeien uit internationale verdragen betreffende de redding van
mensenlevens op zee. Overheidsoptreden op dit terrein wordt aangeduid als Search and
Rescue (SAR). De Kustwacht vervult de SAR-dienst en deze wordt met de hoogst
denkbare prioriteit uitgevoerd. Via operationele overeenkomsten beschikt de Kustwacht
over een grote vloot aan reddingboten van onder andere de KNRM en vliegende
middelen van het ministerie van Defensie.
1.1 Formele basis SAR
Internationaal
Internationale verdragen verplichten aangesloten partijen een dienst op te richten en
in stand te houden voor opsporing en redding (Search and Rescue of kortweg SAR) van
in nood verkerende bemanningen en passagiers van schepen en luchtvaartuigen.
Voor de luchtvaart is deze verplichting neergelegd in Bijlage 12 van het op 7 december
1944 te Chicago tot stand gekomen Verdrag inzake de internationale burgerluchtvaart
(ICAO, trb. 1973, 109).
Voor scheepvaartongevallen is één en ander geregeld in verschillende, in het kader van
de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) tot stand gekomen verdragen: het
Internationaal Verdrag voor Opsporing en Redding op Zee, Hamburg 27 april 1979 (trb.
1980, 181) en het Internationaal verdrag voor de beveiliging van mensenlevens op zee
(SOLAS, Londen, 1974, Trb. 1976, 157). Ook het VN Zeerechtverdrag (UNCLOS, Montego
Bay 1982, Trb.1984, 55) verplicht partijen tot de oprichting van een SAR-dienst.
Schepen en vliegtuigen dienen het International Aeronautical and Maritime Search and
Rescue (IAMSAR) manual aan boord te hebben, gezamenlijk gepubliceerd door IMO en
ICAO.
Nationaal
Nationaal is de formele basis voor een opsporing- en reddingdienst vastgelegd in de
"Regeling inzake de SAR-dienst 1994"1 voor de zeegebieden (inclusief die gebieden
waar andere autoriteiten verantwoordelijk voor zijn).
Voor wat betreft de luchtvaartincidenten is het SAR werkgebied in principe de Flight
Information Region (FIR) Amsterdam. Deze overlapt gedeeltelijk de Nederlandse
Exclusieve Economische Zone (NL-EEZ). Beide gebieden tezamen vormen het NL-SRR
(Search and Rescue Region) voor scheep- en luchtvaart.
Het gebied dat wel in de NL-EEZ ligt maar niet tot de FIR-Amsterdam behoort,
behoort tot de London en Scottish FIR van het Verenigd Koninkrijk.
Tevens bestaat er diverse wet- en regelgeving over o.a. de constructie en uitrusting
van schepen, luchtvaartuigen en offshore installaties en training van het daarop
werkzame personeel. Zo is de offshore-industrie wettelijk verplicht te voorzien in
bijstandsschepen en/of helikopters om eigen personeel uit zee te redden of te
evacueren van offshore installaties. Deze wettelijke verplichting met betrekking tot het
Noodplan is vastgelegd in art. 3.37v van het Arbobesluit. Ook scheepvaart en
luchtvaart kennen gelijksoortige verplichtingen, vastgelegd in o.a. voor de scheepvaart
de SOLASbepalingen, geïmplementeerd in het Schepenbesluit 2004 en voor de
luchtvaart de ICAO-voorschriften, geïmplementeerd in de luchtvaartwetgeving.
1 nr. S/J 30.098/94 d.d. 26 augustus 1994 en de wijziging hierop nr. HDJZ/SCH/2005-1896, d.d. 23 december
2005, Stcrt. 2006, 1
Naar aanleiding van een audit van de internationale burgerluchtvaartorganisatie
ICAO2 wordt in 2010 het toezicht op de SAR-taak verder ingericht. Bovendien voert de
Kustwacht voor haar functioneren een kwaliteitssysteem in.
1.2 Beleid SAR
1.2.1 Doelstelling
De beleidsdoelstelling van de overheid bij het opsporen en redden van mensen in
nood is het 24/7 garanderen dat er een adequate SAR-dienst is voor het snel
opsporen en effectief redden van in nood verkerende bemanningen en passagiers van
schepen, luchtvaartuigen en mijnbouwinstallaties, of betrokken bij andere activiteiten
op zee.
Uitgangspunt van het beleid is dat als zich een voorval voordoet aan boord van
schepen, luchtvaartuigen en mijnbouwinstallaties waarbij de veiligheid in het geding
komt dit met de aan boord aanwezige middelen en kennis bestreden moet kunnen
worden. Wanneer dit niet mocht lukken dan dienen de bemanning en passagiers over
voldoende middelen, kennis en tijd te beschikken om het schip, het luchtvaartuigen
en/of mijnbouwinstallatie te kunnen verlaten en te overleven. De omringende
scheepvaart is verplicht bij een oproep door de bemanning of de Kustwacht hulp te
bieden. Deze uitgangspunten gelden internationaal en zijn in verdragen vastgelegd.
De overheid verleent (aanvullende) hulp. De aangeboden diensten zijn additioneel ten
opzichte van de eigen verantwoordelijkheden van de scheepvaart, luchtvaart en
mijnbouw. Dit betekent echter niet dat hulp wordt verleend "in het uiterste geval",
want bij iedere melding wordt door de Kustwacht een risico inschatting gemaakt en
desnoods preventief hulp aangeboden. Ondanks de bereidheid tot uiterste
inspanningen, kan de overheid nimmer garanderen in alle gevallen succesvol te hulp
te kunnen schieten.
Incidenten met schepen, luchtvaartuigen en mijnbouwinstallaties kunnen alle op
unieke wijze verlopen. Ieder object heeft zijn eigen reddingsmiddelen. Opvarenden,
inzittenden en personeel op mijnbouwinstallaties zijn ieder op een eigen manier
voorbereid op het moment dat men het object moet verlaten.
De SAR-dienst wordt met de hoogst denkbare prioriteit uitgevoerd onder de
verantwoordelijkheid van de directeur Kustwacht. Hij is verantwoordelijk voor het
functioneren van de SAR-dienst, de coördinatie van de opsporing en redding en het
opstellen van de operationele procedures. De Kustwacht functioneert als
Reddingcoördinatiecentrum (RCC), zowel voor de maritieme als voor de aeronautische
hulpverlening. Uitvoering van de feitelijke opsporing en redding is in handen van een
aantal diensten, zoals het ministerie van Defensie en de Koninklijke Nederlandse
Reddingmaatschappij (KNRM). De Directeur Kustwacht heeft met genoemde partijen
operationele overeenkomsten gesloten over de beschikbaarheid van de vliegende en
varende middelen. Bovendien werkt de Directeur Kustwacht samen met omringende
landen zodat in voorkomende gevallen en ter afdekking van restrisico's internationale
assistentie opgeroepen kan worden.
1.2.2 Zorgnorm
Op dit moment is de volgende capaciteit beschikbaar.
2 In april 2008 heeft de ICAO getoetst in hoeverre Nederland haar verplichtingen nakomt die voortvloeien
uit het Verdrag van Chicago. Een aanbeveling uit de toets is het invoeren van een kwaliteitssysteem over het
functioneren van de Kustwacht op het punt van SAR en het organiseren van toezicht op de SAR-organisatie.
Pagina 2 van 11
Basisreddingscapaciteit Lynx-helikopter
De reddingscapaciteit buiten de 40nM uit de kust bedraagt 4 personen.
o ten tijde van helikopteroperaties van en naar de mijnbouwplatformen
tijdens werktijden op werkdagen dienen de hulpdiensten uiterlijk in 90
minuten3 na de melding ter plaatse zijn.
o buiten werktijden en op za, zo en feestdagen uiterlijk in 150 minuten.
Basisreddingscapaciteit KNRM-schepen
De reddingscapaciteit die tot 40 nM uit de kust uiterlijk in 90 minuten na de
melding ter plaatse dient te zijn bedraagt 400 personen.
Opschalingscapaciteit KNRM-schepen
De reddingscapaciteit die tot 40 nM vanuit de kust uiterlijk in 180 minuten na de
melding ter plaatse dient te zijn bedraagt 1.200 personen.
Opsporing
De vliegende opsporingscapaciteit4 heeft een uitruktijd van maximaal 1 uur.
Kustwachtvliegtuigen
De kustwachtvliegtuigen ondersteunen de SAR-actie door te assisteren bij het
opsporen van mensen in nood. Het voert de coördinatie in het gebied uit indien de
actie meerdere SAR-eenheden vergt en verzorgt dan de communicatie met het
Kustwachtcentrum.
Kwaliteit
De capaciteit betreft bemande reddingseenheden die in staat zijn personen uit het
water te halen en die op zich zelf een (tijdelijke) veilige plaats ("place of safety")
vormen voor de geredden. De bemanning van de reddingseenheid levert zo nodig
eerste hulp aan gewonden.
Beschikbaarheid
De eenheden die behoren tot de basiscapaciteit dienen op jaarbasis 100% van de tijd
inzetbaar te zijn. De eenheden die behoren tot de opschalingscapaciteit dienen op
jaarbasis 98% van de tijd inzetbaar te zijn (maximaal 175 uur per jaar mag de
capaciteit minder dan 1.200 personen bedragen).
De doelstelling is bepaald voor een windkracht tot 8 Bft en met voldoende zicht ter
plaatse van het incident.
Zorgnorm bij inzetbaarheid NH-90 (begin 2013)
De overheid heeft de ambitie dat hulpdiensten binnen anderhalf uur na melding van
een (mogelijk) ongeval ter plaatse zijn. Is dat het geval dan is de kans op redding
groot doch is uiteraard altijd afhankelijk van de omstandigheden. De genoemde
termijn is gebaseerd op de overlevingskans van een persoon die met beschermende
kleding te water geraakt en die hem onder gemiddelde Noordzeeomstandigheden
120 minuten doet overleven. Maar ook drenkelingen in vlotten of eigen reddingboten
kunnen zolang op het water overleven.
Grotere passagiersschepen hebben een groot drijvend vermogen waardoor meer tijd
is voor evacuatie naar de eigen reddingboten en het arriveren van grote aantallen
reddingseenheden vanaf de kust.
3 met uitzondering van het meest noordelijke deel van de NEEZ, daar geldt 120 minuten. De afstand tot
Den Helder is te groot.
4 Voor het opsporen van mensen in nood beschikt de Kustwacht naast de helikopters over de beide
Kustwachtvliegtuigen.
Pagina 3 van 11
De beroepsscheepvaart, de luchtvaart en de mijnbouwactiviteiten zijn volcontinue bedrijven. Dat betekent dat zowel overdag als 's nachts voldoende capaciteit beschikbaar moet zijn om in voorkomende gevallen mensen te redden.
Begin 2013 krijgt Defensie de beschikking over een NH90 reddingshelikopter met een capaciteit van 16 personen. Een helikopter is dan 24/7 beschikbaar op 20 minuten uitruktijd. Op grond van de zorgnorm die dan van kracht wordt, is er ten behoeve van SAR-taken in het hele verantwoordelijkheidsgebied op de Noordzee uiterlijk binnen 90 minuten na melding een capaciteit voor het redden van 16 personen ter plaatse.
Restrisico's
De zorgnorm geeft aan hoe snel een zekere capaciteit ter plaatse dient te zijn. Om te spreken van geredde personen dienen de mensen in nood ook uit het water gehaald te worden en naar de wal vervoerd te worden. Voor opvang aan de wal zorgt de daartoe gealarmeerde lokale of regionale overheid.
Of de zorgnorm toereikend is hangt 56.0 van diverse factoren af, zoals van de kwaliteit van de persoonlijke beschermingskleding, de omgevingscondities, de conditie van 55.5 de mens in nood, de snelheid van aan boord kunnen nemen gezien de wind- en zeecondities, enz.. Indien de 55.0 melding de positie van het incident slechts bij benadering bevat, is een zoekactie nodig waardoor de kans 54.5 toeneemt dat de reddingseenheid later ter plaatse is. In het algemeen geldt dat bij een langer verblijf in het water de overlevingskansen van de 54.0 drenkeling afnemen.
De reddingscapaciteit gaat uit van 53.5 mobiele personen. Niet-mobiele en gewonde personen kunnen de capaciteit van de reddingseenheid 53.0 Meer dan eens in de 20 jaar beperken. Tussen eens in de 20 en Uit onderzoek blijkt dat 3 van de 4 eens in de 50 jaar incidenten plaats vinden bij een Tussen eens in de 50 en 52.5 windkracht tot 8 Bft. Indien de eens in de 100 jaar Tussen eens in de 100 en reddingseenheden op de heenreis een eens in de 200 jaar windkracht van 9 á 10 Bft tegen Tussen eens in de 200 en ondervinden, zullen reddingseenheden 52.0 eens in de 1000 jaar Minder dan eens in de 1000 later ter plaatse zijn (helikopters jaar ongeveer 25% en reddingsboten verkeersscheidingsstelsels ongeveer 50%) waardoor de 51.5 NCP overlevingskansen van de mensen in nood in het water afnemen. KNRM_gebieden Een zorgnorm gaat over een mogelijk 51.0 incident. Indien 2 of meer incidenten
2.0 2.5 3.0 3.5 4.0 4.5 5.0 5.5 6.0 6.5 7.0 tegelijkertijd op verschillende plaatsen optreden dient de Kustwacht de Figuur 1.1: Kans op een incident met minder dan 40 PpaR beschikbare middelen uit binnen- en per jaar (onderzoek MARIN) buitenland zo optimaal mogelijk te verdelen.
Pagina 4 van 11
1.2.3 Preventieve maatregelen Het gebruik van mobiele telefoons om incidenten aan de Kustwacht te melden neemt toe. Onderzocht wordt of het mogelijk is de positie van de melder hiermee te bepalen. De overheid waarschuwt samen met de Kustwacht met name recreatieve gebruikers van de Noordzee voor de onbetrouwbaarheid van het functioneren van de telefoon en dringt aan op gebruik van marifoon.
56.0 Sinds 1 januari 2005 is een transponder een verplicht uitrustingsstuk aan boord van 55.5 SOLAS-schepen. In EU-verband wordt in het kader van het derde maritieme 55.0 veiligheidspakket gewerkt aan het verplicht stellen van een transponder aan boord van 54.5 kleinere vissersschepen. Op deze wijze worden schepen sneller gelokaliseerd. 54.0
Ook helikopters zijn, op grond van internationale verplichtingen, met 53.5 transponders uitgerust. Door de positie informatie die deze transponder uitzendt kan de 53.0 Meer dan eens in de 200 jaar luchtvaartnavigatie- Tussen eens in de 200 en dienstverlener sneller bepalen of eens in de 500 jaar Tussen eens in de 500 en actie noodzakelijk is (verlenen 52.5 eens in de 1000 jaar van Alerting Service) indien de Tussen eens in de 1000 en helikopter zich niet binnen een eens in de 2000 jaar Tussen eens in de 2000 en half uur van de verwachte 52.0 eens in de 10000 jaar aankomst tijd meldt ("overdue"). Minder dan eens in de 10000 jaar Helikopters en verkeersscheidingsstelsels overlevingspakken zijn tevens 51.5 NCP uitgerust met noodbakens. Signalen van die bakens KNRM_gebieden ondersteunen het zoeken naar 51.0 mensen in nood door de
2.0 2.5 3.0 3.5 4.0 4.5 5.0 5.5 6.0 6.5 7.0 Kustwacht.
Figuur 1.2: Kans op een incident met meer dan 40 PpaR Voor de uitvoering van (onderzoek MARIN) handhavingstaken zijn diverse kustwachtvaartuigen uitgerust met een Rigid Hull Inflatable Boat (RHIB's). Gebleken is dat een RHIB de effectiviteit bij een SAR-actie verhoogt. Zeeschepen in beheer bij de rijksrederij waar deze voorziening nog ontbreekt worden met een RHIB uitgerust om snel mensen in nood in de buurt van het schip op te kunnen pikken.
Ten aanzien van de preventieve maatregelen (pre-SAR) in het geval van brand op een passagiersschip wordt verwezen naar het betreffende hoofdstuk in de SAR-nota.
Pagina 5 van 11
1.3 Risico onderzoek SAR
1.3.1 Algemeen
Het risico-onderzoek is gebaseerd op lange en korte termijn cijfers van verschillende aard en omvang. Voor de beroepsscheepvaart is een kansberekening gemaakt voor de NEEZ. De berekende kansen zijn hoger indien ook rekening wordt gehouden met incidenten van helikopters en vliegtuigen, en op mijnbouwinstallaties zelf.
1.3.2 Risico's scheepvaart
Voor de SAR-taak is een risico analyse met het zogenaamde SAMSON-model uitgevoerd voor 5 typen ongevallen met beroepsschepen, te weten aanvaring, zinken, huidschade, brand/explosie en contact met een platform. Vervolgens is gekeken hoe groot de kans op die gebeurtenissen is, en wat het aantal potentiële mensen in nood bij zo'n incident is (Potential Persons at Risk: PPaR). In tabel 1.3 is de situatie gesommeerd over het hele Nederlandse deel van de Noordzee.
Pot.Persons at Risk 1-20 21-40 41-400 401-1200 >1200 eens in de ... jaar 0,7 2 36 220 740 Tabel 1.3: kansen op mensen in nood in 5 klassen, in de NEEZ
Tevens is onderzocht waar die incidenten zich kunnen voordoen. Onderzoek naar de kansverdeling over de NEEZ levert het volgende beeld op. Voor incidenten met minder dan 40 potentiële mensen in nood, liggen de risico's vooral in de strook tot 12 nM uit de kust (met name in de aanloop naar de Westerschelde en de Nieuwe Waterweg) en in het verkeersstelsel op ongeveer 40 nM voor de Zeeuwse kust (figuur 1.1). De risico's voor incidenten met meer dan 41 personen liggen ook in de strook tot 12 nM uit de kust en daarbuiten in het verkeersstelsel voor Zeeland, op ongeveer 40 nM uit de kust (figuur 1.2).
Op 71% van alle beroepsvaartuigen is het aantal bemanningsleden 9 man of minder. Op 22% van de overige is dat gemiddeld 16 personen (10-23 personen). De overige
7% van de schepen hebben meer dan 23 bemanningsleden aan boord.
Het aantal bewegingen van passagiersschepen (cruise en ferry) op de Noordzee en van/naar Nederlandse havens nam de afgelopen jaren toe. Ook nam de omvang van het aantal bemanningsleden en passagiers op cruiseschepen de laatste jaren toe; de grootste schepen die Nederlandse havens aandoen hebben een capaciteit van 3.000 passagiers. De ferryschepen hebben in het laagseizoen ongeveer 400-600 personen aan boord en in het hoogseizoen oplopend tot 1.200 personen.
1.3.3 Risico's luchtvaart
Naar de risico's van de luchtvaart is geen aparte analyse uitgevoerd. NOGEPA geeft aan dat tijdens de openstelling van vliegveld in Den Helder iedere 4 minuten ergens op een platform in het Nederlandse gebied een helikopter landt of opstijgt. Den Helder heeft in 2009 ongeveer 25.000 vliegbewegingen geaccommodeerd. Het aantal vliegbewegingen tussen de diverse mijnbouwplatformen bedraagt ongeveer 50.000. De huidige transporthelikopters kunnen tot 20 passagiers vervoeren, de vanaf 2011 te introduceren nieuwe transporthelikopters zullen naar verwachting tot 14 passagiers vervoeren (en 2 bemanningsleden).
1.3.4 Risico's mijnbouw installaties
Pagina 6 van 11
Hulpverlening & Redding Noordzee scheepvaart
244 252 263
219 233 229
70 76 63 65 71 66
2002 2003 2004 2005 2006 2007 beroeps recreatie
Figuur 1.4 aantal gemelde SAR-incidenten scheepvaart De kans op mogelijke mensen in Aantal SAR incidenten luchtvaart nood afkomstig van een mijnbouwinstallatie door contact
80
70 met de beroepsscheepvaart is met
60 17 het SAMSON model berekend als
50 10 eens in de 17 jaar. Vanuit het
11
40 19 8 ARBObesluit heeft de
30 53 2 mijnonderneming een wettelijke
45
20 39 36
29 zorgplicht binnen een straal van 500
25
10 meter rond het platform zelf voor 0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 reddingsmiddelen te zorgen. Daarbuiten verleent de overheid NL-EEZ hulp. Bij mobiele boorinstallaties Figuur 1.5 aantal gemelde SAR-incidenten luchtvaart liggen vanwege voornoemd besluit bijstandsboten in de nabijheid van deze mijnbouwinstallaties voor het geval dat iemand overboord valt of de installatie moet worden geëvacueerd. Bij productieplatforms beschikt men alleen over de hiervoor vereiste eigen reddingsmiddelen. NOGEPA heeft, om te voldoen aan de wettelijke zorgplicht, een reddingshelikopter ingehuurd. De afgelopen jaren is deze helikopter in specifieke omstandigheden mede ter beschikking geweest van de Kustwacht.
1.3.5 Cijfers/geschiedenis
Het aantal SAR-meldingen door incidenten met de scheepvaart op de Noordzee bedroeg in de periode 2002-2007 gemiddeld 310 per jaar (figuur 1.4). De recreatievaart was de grootste aantal SAR-acties met heli veroorzaker.
120 Het aantal SAR-incidenten in de
100 luchtvaart binnen de NL-SRR ligt
80 jaarlijks rond de 40 incidenten
60 aantal (figuur 1.5). De belangrijkste
40 redenen voor een SAR-oproep
20 betreffen overdue5 (38%) en crash 0 (20%). Het betreft hier in
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 meerderheid recreatieve luchtvaart.
Figuur 1.6: inzet heli's bij SAR-acties periode 1997-2005 Het aantal heli-vluchten voor SAR- (uit: Technical note) taken lag in de periode 1997-2005 tussen de 60 en 90 vluchten per jaar.
5 verlenen van Alerting Service indien de helikopter zich niet binnen een half uur van de verwachte aankomsttijd meldt
Pagina 7 van 11
78% van de vluchten had een bestemming binnen een kuststrook van 40nM, 22% van de vluchten naar het overige deel aantal SAR-heli vluchten en vervoerde personen 1997-2005 van de NL-SRR. Vanaf 2003 kon de
400
298 reddingshelikopter van NOGEPA
300 door de Kustwacht worden ingezet,
200 aantal vluchten wat het aantal vluchten tot 108 deed
100 27 15 3 toenemen (figuur 1.6). 0
1 persoon 1-5 pers 6-20 pers > 20 pers Van 343 acties in deze periode is bekend hoeveel personen in totaal Figuur 1.7: aantal vervoerde personen tijdens SAR-acties geëvacueerd zijn: 298 keer betrof de
1997-2005 (uit: Technical note) actie 1 persoon (86% van de gevallen), in de overige gevallen meer dan 1 persoon (figuur 1.7).
1.3.6 Conclusie risicoanalyse Er is sprake van een gedifferentieerd risico. De meeste scheepvaart en de grootste risico's zijn binnen 40nM (nautical mijl, 74 km) van de Nederlandse kust (zie figuren
1.1 en 1.2) en ten tijde van de helikopteroperaties op de Noordzee. De risico's met betrekking tot scheepvaart buiten de 40nM zijn voorts het grootst in de diepwaterroute doch lager dan dicht bij de kust.
Tot op heden is de beschikbare capaciteit in de praktijk voldoende gebleken. Als deze echter wordt vergeleken met de eerder beschreven ambitie dan zien we dat er met name 's-nachts en in de weekenden niet in alle gevallen voldoende capaciteit is om te voldoen aan deze ambitie. Dit wordt ingevuld met de introductie van de NH90 begin
2013.
1.4 Eisen aan de uitvoering SAR
1.4.1 Internationale eisen
De operationele uitrusting van het Kustwachtcentrum dient te voldoen aan de eisen van IMO6 (maritiem) en ICAO (aëronautisch). De van toepassing zijnde internationale verdragen vragen om beschikbaarheid van SAR-eenheden zonder nadere specificatie. Zij moeten "suitably located and equipped for search and rescue" zijn. Noch aan de aard en het type, noch aan de prestaties worden nadere eisen gesteld. Er worden hierover ook geen aanbevelingen gedaan. Alleen met betrekking tot de beschikbare communicatiemiddelen worden aanwijzingen ter standaardisatie van de verschillende noodfrequenties gegeven.
1.4.2 Functionele eisen
Op basis van de aanduiding "suitably located and equipped for search and rescue" zijn functionele eisen te formuleren voor SAR-taken in de NL-SRR. Om tijdig met de benodigde capaciteit van de juiste kwaliteit ter plaatse van het incident te arriveren zijn uitruktijd, vertreklocatie en vliegsnelheid van doorslaggevend belang. Uitwerking naar technische en personele eisen is een taak voor de Directeur Kustwacht (DKW), vastgelegd in een leidraad. Die leidraad is onder andere afgeleid van de door de Task Force Noordzee (TFN) opgestelde "SAR helicopter Policy and Performance Standard".
1.4.3 Oefenen
De Kustwacht en de reddingeenheden houden regelmatig oefeningen om hun geoefendheid en paraatheid te onderhouden. Ook houdt de Kustwacht een maal per jaar een oefening voor de grootschalige evacuatie van passagierschepen en ferry's. Gebleken is dat bij deze grootschalige evacuaties het ontbreekt aan een
6 met name SOLAS, Regulation 7 Pagina 8 van 11
samenhangend scenario van de onderscheiden stappen en ook ontbreekt een draaiboek, beide onderdelen van een bestrijdingsplan. In 2009 heeft de Kustwacht het opstellen en oefenen van zo'n bestrijdingsplan ter hand genomen.
1.4.4 Benchmark omringende landen
Vliegend materieel
België heeft 5 helikopters aangewezen. De uitruktijd daarvan staat tussen 8.00 en
20.00 uur op 15 minuten en tussen 20.00 en 8.00 uur op 45 minuten. Duitsland beschikt over 2 helikopters. De uitruktijd daarvan staat op 15 minuten bij daglicht en 's-nachts op 60 minuten.
Denemarken heeft 3 helikopters. De uitruktijd daarvan staat bij daglicht op 15 minuten en 's-nachts op 30 minuten.
Het Verenigd Koninkrijk heeft in totaal 12 helikopters; 8 hebben een uitruktijd tussen 8.00 en 22.00 uur van 15 minuten en tussen 22.00 en 8.00 uur van 45 minuten.
Zweden beschikt op 5 locaties langs de kust over een SAR-heli die allemaal, dag en nacht op 15 minuten uitruktijd staan.
Varend materieel
De varende reddingscapaciteit in het Verenigd Koninkrijk dient gemiddeld 90% van de tijd inzetbaar te zijn. Er is geen vaste uitruktijd maar onder alle weerscondities is men binnen 15 minuten onderweg. In Duitsland is de bemanning reeds aan boord en kan men binnen 5 minuten uitvaren, 's nachts is dat binnen 10 minuten.
Ook Denemarken heeft geen vaste uitruktijd; praktisch gesproken echter vaart men binnen 10 minuten uit.
1.5 Beschikbare middelen SAR
1.5.1 Communicatiemiddelen
Voor het coördineren van een SAR-actie beschikt de Kustwacht over een volledig ingericht Joint Rescue Coordination Centre (JRCC) dat aan de internationale eisen voldoet.
1.5.2 Vliegend materieel
Conform de SAR-regeling levert Defensie één of meer helikopters en, sinds de formele overdracht van de minister van Verkeer en Waterstaat aan de minister van Defensie, twee kustwachtvliegtuigen. De Kustwacht beschikt thans over een helikopter voor de Noordzee (capaciteit 4 personen, de minister van Defensie vervangt deze helikopters vanaf begin 2013 door helikopers met een gereddencapaciteit van 16 personen). Tevens kan zonodig een beroep gedaan worden op andere helikopters van de overheid. De helikopters zijn tot windkracht 11 Bft inzetbaar. Zoals al aangeven is de afgelopen jaren ook de NOGEPA helikopter beschikbaar geweest voor SAR taken.
De huidige uitruktijden voor de helikopter van Defensie is zoals in tabel 1.8 aangegeven.
Uitruktijd werkdagen Uitruktijden weekenden en Helikopter feestdagen werktijd daglicht nacht werktijd daglicht nacht Defensie 20 45 60 45 45 60 Tabel 1.8 Uitruktijden van de helikopter van Defensie
Defensie is voornemens om de nieuwe NH90 helikopter, naast de SAR taak, ook beschikbaar te stellen voor het patiëntenvervoer van de Waddeneilanden naar de Pagina 9 van 11
vaste wal. Hoewel het patiëntenvervoer buiten de verantwoordelijkheden van de Kustwacht valt zal, ter voorkoming van operationele conflicten, de prioriteitstelling, alarmering en inzet van de NH90 helikopter via het Kustwachtcentrum verlopen.
Voor het opsporen van mensen in nood beschikt de Kustwacht naast de helikopters over de beide kustwachtvliegtuigen.
1.5.3 Varend materieel
De reddingboten van de KNRM zijn speciaal voor SAR-taken in alle weertypen ontwikkeld. De vloot van de KNRM bestaat uit 34 zeegaande schepen die zijn verdeeld in 7 typen waarvan de grootste een capaciteit van 120 personen heeft. De KNRM opereert op de Noordzee vanuit 27 reddingstations, strategisch verspreid langs de Nederlandse kust. Alle stations hanteren een uitruktijd van 10 minuten. De schepen worden bemand door vrijwilligers. De KNRM is financieel onafhankelijk van de overheid. Wel neemt de overheid de kosten van het installeren en onderhouden van het C/P2000-communicatie- en alarmeringssysteem op zich.
De Kustwacht kan voor SAR-taken op zee verder beschikken over aanvullende middelen waaronder alle civiele schepen van de Rijksoverheid. Ook kunnen op verzoek van de Kustwacht schepen van de Koninklijke Marine worden ingezet. Tot slot kan de Kustwacht passerende schepen oproepen assistentie te verlenen en kan het aan de Kustwachtorganisaties van de omringende landen assistentie vragen.
1.6 Financiële consequenties
De totale jaarlijkse meerkosten voor de invulling van de zorgnorm voor de SAR helikopters bedraagt 4,95 miljoen euro. Dit bedrag is opgebouwd uit 1,75 miljoen aan personeelskosten en 3,2 miljoen voor opleiding en training. Deze financiële consequenties zullen in de begrotingen van Defensie en Verkeer en Waterstaat worden opgenomen.
1.7 Conclusies SAR
De beleidsdoelstelling van de overheid bij het opsporen en redden van mensen in nood is het garanderen dat er een adequate SAR-dienst is voor het snel opsporen en effectief redden van in nood verkerende bemanningen en passagiers van schepen en luchtvaartuigen of mensen betrokken bij andere activiteiten op zee.
De overheid verleent (aanvullende) hulp. De aangeboden diensten zijn additioneel ten opzichte van de eigen verantwoordelijkheden van de verschillende sectoren. De SAR-dienst wordt met de hoogst denkbare prioriteit uitgevoerd onder de verantwoordelijkheid van de directeur Kustwacht.
De overheid heeft de ambitie dat hulpdiensten binnen anderhalf uur na melding van een (mogelijk) ongeval ter plaatse zijn. In dat geval is de kans op redding groot, maar blijft afhankelijk van de omstandigheden.
Tot op heden is de beschikbare capaciteit in de praktijk voldoende gebleken. Als deze echter wordt vergeleken met de ambitie, dan zien we dat er met name 's-nachts en in de weekenden niet in alle gevallen voldoende capaciteit is om aan deze ambitie te voldoen.
De huidige reddingscapaciteit verandert op afzienbare termijn. Begin 2013 krijgt Defensie de beschikking over een NH90 reddingshelikopter met een capaciteit van 16 personen.
Pagina 10 van 11
De zorgnorm zal dan als volgt worden vastgesteld: uiterlijk binnen 90 minuten na melding is een capaciteit voor het redden van 16 personen ter plaatse ten behoeve van SAR-taken in het hele verantwoordelijkheidsgebied op de Noordzee.
Met de NOGEPA zal verder worden gesproken over de relatie tussen de NOGEPA verantwoordelijkheden en de beschikbaarheid van de nieuwe NH 90.
Pagina 11 van 11