Internationale doorbraak Newton liep via Leiden
Salon Boerhaave gaat zijn tweede seizoen in. Tot de
zomervakantie is er een centraal thema: `De Wetenschappelijke
Revolutie in Nederland'. In zes lezingen zetten prominente
Nederlandse wetenschapshistorici uiteen hoe zij tegen de
bepalende historische figuren uit de meeslepende periode
1550-1750 aankijken.
Afbeelding - Sir Isaac Newton
Samenwerking
Salon Boerhaave is een samenwerking tussen de universiteit en
Museum Boerhaave. Iedere maand wordt er één lezing in het
museum gehouden, de laatste valt in juli. Salon Boerhaave mikt
op een publiek van wetenschapshistorici én geïnteresseerde
leken. De aanleiding voor de lezingenreeks vormt de
tentoonstelling NewtonMania die nog tot 12 september in Museum
Boerhaave te zien is. `De Wetenschappelijke Revolutie in
Nederland' gaat op 17 februari van start.
Afbeelding - Een enkelvoudige luchtpomp uit de werkplaats van
Jan van Musschenbroek. Collectie Museum Boerhaave.
Geloof en wetenschap
`Het uitgangspunt van de reeks is de enorme verandering die het
beeld van de Wetenschappelijke Revolutie in de
geschiedschrijving de laatste tijd heeft ondergaan', zegt Dirk
van Delft, hoogleraar materieel erfgoed van de
natuurwetenschappen en directeur van Museum Boerhaave. `De
traditionele, internalistische, zich op ideeënontwikkeling
concentrerende benadering is vervangen door een met een grotere
aandacht voor culturele, religieuze, politieke en sociale
factoren en contexten.' Woensdag 17 februari bijt Eric Jorink
van het Huygens Instituut het spits af. Zijn onderwerp is de
paradoxale verhouding tussen geloof en wetenschap. Hoogleraar
wetenschapsgeschiedenis Frans van Lunteren voorziet de lezingen
steeds van commentaar.
Afbeelding - Een centrifugaalmachine uit de werkplaats van Jan
van Musschenbroek. Collectie Museum Boerhaave.
Leids Fysisch Kabinet
De tentoonstelling NewtonMania laat zien dat de verspreiding
van Newtons gedachtegoed, neergelegd in zijn beroemde Principia
uit 1687, door toedoen van Leiden eerst goed op gang kwam. Van
Delft: `De Leidse hoogleraar Jacob Willem 's Gravesande raakte
na een bezoek aan Newton enthousiast voor zijn wetten, gaf er
college over en schreef een leerboek met demonstratieproeven om
de wetten te verduidelijken. De benodigde toestellen, zoals een
vacuümpomp, een centrifugaalmachine, hefbomen enzovoort, liet
's Gravesande bouwen door instrumentmaker Jan van
Musschenbroek, die aan het Rapenburg, schuin tegenover het
Academiegebouw zijn werkplaats had. Samen vormen ze het
beroemde Leids Fysisch Kabinet, een van de kerncollecties van
Museum Boerhaave. `s Gravesandes leerboek had groot succes en
werd in vele talen vertaald, ook in het Engels. De
internationale doorbraak van Newton liep via Leiden.'
Afbeelding - Een ongelijkarmige hefboom uit de werkplaats van
Jan van Musschenbroek. Collectie Museum Boerhaave.
Alchemie
In de lezingenreeks `De Wetenschappelijke Revolutie in
Nederland' is ook aandacht voor een andere supporter van
Newton: Herman Boerhaave, een van de beroemdste Leidse
hoogleraren. Boerhaave, een begenadigd docent, gold als de
`leermeester van heel Europa' en was de bekendste medicus van
zijn tijd. Zijn naam reikte tot in China. `In mijn lezing staat
Boerhaaves (medische) chemie centraal', zegt postdoc Rina
Knoeff. Knoeff promoveerde aan de Universiteit van Cambridge op
het proefschrift Herman Boerhaave (1668-1738): Calvinist
Chemist and Physician. `Ik besteed aandacht aan zijn
belangstelling voor alchemie, zijn begrip van de werking van
onzichtbare krachten in de natuur en bovenal aan zijn
Calvinisme, dat een belangrijke stempel drukte op zijn werk.
Zonder aandacht voor de `obscure' kanten van geleerden als
Boerhaave kunnen we de Wetenschappelijke Revolutie niet goed
begrijpen.'
Wetenschapshistorisch congres
Naast de lezingenreeks organiseren Museum Boerhaave, het Pallas
Instituut (Universiteit Leiden) en het Huygens Instituut (KNAW)
van 21 tot en met 23 april een internationaal
wetenschapshistorisch congres onder de titel Newton and the
Netherlands. Dit congres, dat de opmerkelijk positieve
bejegening van Newtons gedachtegoed in achttiende-eeuws
Nederland tot onderwerp heeft, begint met een publiekslezing
door de Britse wetenschapshistorica Lisa Jardine (auteur van
Going Dutch). Deze lezing wordt mede georganiseerd door het
Studium Generale en vindt plaats in het Kamerlingh Onnesgebouw.
Programma van de `Wetenschappelijke revolutie in Nederland'
Programmaboekje (pdf)
Woensdag 17 februari
Titel: Geloof en wetenschap in de gouden eeuw
Spreker: Eric Jorink, Huygens Instituut, KNAW
Woensdag 17 maart
Titel: Mores Geometrici. Wiskundigen in de 17de Eeuw
Spreker: Fokko Jan Dijksterhuis, Universiteit Twente
Donderdag 15 april
Titel: Descartes in Nederland
Spreker: Klaas van Berkel, Rijksuniversiteit Groningen
Woensdag 12 mei
Titel: Revolutionaire Heelmeester? Herman Boerhaave (1668-1738)
over God, chemie en geneeskunde
Spreker: Rina Knoeff, Universiteit Leiden
Woensdag 9 juni
Titel: De liefhebber en de Wetenschappelijke Revolutie: Blinde
vlek of randverschijnsel?
Spreker: Huib Zuidervaart, Huygens Instituut (KNAW)
Woensdag 7 juli
Titel: Newton en het verval van de Nederlandse wetenschap
Spreker: Rienk Vermij, University of Oklahoma
Links
+ Museum Boerhaave
+ Salon Boerhaave
+ Programmaboekje (pdf)
+ Tentoonstelling NewtonMania
+ Internationaal wetenschapshistorisch congres Newton and the
Netherlands
(9 februari 2010/SH)
Nieuwsredactie - 09/02/2010
Universiteit Leiden