De Nederlandse Bank
Toezicht, accountanstcontrole en het tripartiete overleg - 21 januari 2010
Nieuwsbericht
Datum 21 januari 2010
Op 10 juni 2009 heeft DNB in samenwerking met het NIVRA principes
geformuleerd om het tripartite overleg proactiever, gerichter en
frequenter te maken. Tijdens de Nivra Accountantsdag op 25 november
2009 heeft President Wellink gesproken over de rol van de
accountantscontrole en het tripartite overleg tussen onder toezicht
staande instelling, de externe accountant en de toezichthouder (noot
1).
Enkele passages uit de speech
Accountantscontrole
De toezichthouder maakt dus onder meer gebruik van stress testen om
tijdig maatregelen te kunnen treffen tegen onverwachte gebeurtenissen.
Ook accountants hebben te maken met onverwachte gebeurtenissen, denk
bijvoorbeeld maar aan Enron of Ahold. De kredietcrisis heeft
aangetoond dat de verslaggeving, risicobeheersing en controle beter
moeten. Grotere risico´s vragen om stringentere risicobeheersing. Bij
de controle van de jaarrekening moet de accountant rekening houden met
deze onverwachte grote risico´s en de daarbij behorende robuustheid
van het risicomanagement. Dit volgt heel principaal al uit de
veronderstelling dat zij een jaarrekening controleren op going concern
basis. Dus of er sprake is van een levensvatbaar bedrijf. De
jaarrekening kan een getrouw beeld geven op de balansdatum, maar toch
kolossale risico´s herbergen. Dat hebben we gezien. Bij banken kan het
liquiditeitsaspect voor de nodige hoofdbrekens zorgen. Het is
duidelijk dat ook de accountant inzicht moet hebben in de verwachte en
onverwachte risico's voor het voortbestaan van het bedrijf.
Stress testen kunnen daarin ook een rol spelen. Bij het opstellen van
de jaarrekening wordt gewerkt met 'best estimates'. Bij het bepalen
van fair values of voorzieningen bijvoorbeeld. Fair values zijn
gebaseerd op, zoals de IASB dat definieert: 'actieve en liquide
markten'. Maar wat als die best estimates niet uitkomen? Wat als de
markten in één keer opdrogen en er geen betrouwbare marktprijzen meer
zijn? Kan een instelling dan terugvallen op eigen modelschattingen van
de waarde? En wat als de inschatting van toekomstige kasstromen uit
hypotheken bij modelwaarderingen helemaal verkeerd blijkt te zijn,
doordat Amerikaanse huishoudens massaal in betalingsproblemen komen?
Een voorbeeld wat dichter bij huis en zeer actueel is: de waardering
van commercieel vastgoed. De waarde van het commercieel vastgoed in
Nederland is de afgelopen twee jaar met een kwart gedaald. Banken
zoeken naar oplossingen als betaling van rente of aflossing uitblijft,
bijvoorbeeld door uitstel van betaling te verlenen. Tegelijkertijd
kent de markt momenteel weinig transacties. Hoe vertaalt zich dat in
de waardering van vastgoedleningen van banken? Of de waardering van
investeringen in commercieel vastgoed door pensioenfondsen? Hierin
zien wij een belangrijke rol voor u als accountant. Enerzijds bij het
bepalen van een objectieve, betrouwbare best estimate, doordat u bij
meerdere instellingen over de vloer komt. Anderzijds door, naast het
bepalen van best estimates, ook in onverwachte scenario´s te denken.
Dit zou verder ontwikkeld kunnen worden.
Naast financial auditing is operational auditing zeer belangrijk. Het
draait immers om het functioneren van de organisatie als geheel. En
spelen vragen als: in welke mate dragen processen bij aan het
realiseren van de ondernemingsdoelstelling? In welke mate is er sprake
van een integere en beheerste bedrijfsvoering? Dat laatste is weer
voor DNB een belangrijk speerpunt. We zijn vooral geïnteresseerd in de
relatie tussen risicoprofiel en bijpassende beheersorganisatie. Het
begint bij een goede administratie. Is bijvoorbeeld het onderpand bij
een lening wel goed vastgelegd? Kijk maar naar de hypotheekmarkt.
Enkele tijd geleden werd bekend dat 30% van de claims van instellingen
op de Nationale Hypotheek Garantie wordt afgekeurd. Dat gaat om
aanzienlijke bedragen, die van grote invloed kunnen zijn op de
financiële positie van een instelling. Dus ook in de operational
auditing kan het denken in onverwachte scenario's zeer nuttig zijn.
Tripartite overleg
Zowel instellingen, toezichthouders en accountants hebben in hun werk
dus te maken hebben met het onverwachte, met risico's. Ieder vanuit
haar eigen verantwoordelijkheid. De instelling voor het behalen van
ondernemingsdoelstellingen. De accountants voor de getrouwheid van de
jaarrekening. En DNB voor de soliditeit van een instelling en voor
financiële stabiliteit. Dit zijn grote verantwoordelijkheden. Alle
partijen zijn er bij gebaat de risico's te minimaliseren. En dat is
waar we ons voordeel kunnen behalen. Door samenwerking. Op basis van
vertrouwen, openheid en gelijkwaardigheid. Niet voor niets heeft DNB,
zoals aanbevolen in het rapport van de Commissie Maas, aangekondigd
themasessies met accountants te gaan organiseren. DNB, accountants en
instellingen hebben voordeel van sterker aangezette tripartite
overlegstructuren. Waar denkt DNB in concreto aan bij het sterker
aanzetten van de tripartite overlegstructuren? DNB heeft twee lijnen
voor ogen. Ten eerste tripartite overleg op sectorniveau, en ten
tweede op instellingsniveau.
Voor de themasessies op sectorniveau is kennisdeling tussen
instellingen, toezichthouder, externe en interne accountants van
belang. De bedoeling van DNB is om de macro boodschappen die DNB
signaleert in haar Overzicht Financiële Stabiliteit, zoals de risico´s
van complexe financiële producten, meer handen en voeten te geven.
Zodat hier op microniveau wat mee gedaan kan worden. Andersom komen
externe accountants bij veel financiële instellingen over de vloer. En
zien zij misschien dezelfde issues steeds terug komen bij hun
controles. Met deze kennis moet iets worden gedaan. NIVRA pakt dit nu
op met het project Kennisdelen. Hierbij worden bottom-up ervaringen en
signalen van controlerende accountants geaggregeerd tot bevindingen
die met het maatschappelijk verkeer uitgewisseld moeten worden. Ik
begrijp dat u vandaag bent geïnformeerd over de eerste resultaten.
Deze bevindingen zijn uitermate belangrijk voor het toezicht en de
stabiliteit van het systeem. Ook de interne accountant heeft
uitstekend inzicht in de administratieve organisatie en
risicobeheersings-systemen, en mogelijke tekortkomingen daarin. Het is
belangrijk om al deze kennis samen te brengen, en vervolgens ook
actiepunten te formuleren. Dit is echter makkelijker gezegd dan
gedaan. Met behulp van workshops proberen we hier invulling aan te
geven. De interne accountant kan dan zijn kennis van interne controle
processen en beheerste bedrijfvoering bij instellingen inbrengen. De
rol van de externe accountant is het delen van de observaties en
inzichten die hij heeft opgedaan bij zijn jaarrekeningcontrole. En DNB
kan vanuit haar risicogebaseerde toezicht aangeven waar zij accenten
ziet. Het plan is om aparte themasessies voor verzekeraars en banken
te organiseren. De pensioensector vergeten we niet, onze
toezichthouders hebben al diverse contacten die we vooral willen
continueren. Zo is het inmiddels een goede gewoonte om jaarlijks een
accountantsdag binnen die sector te organiseren.
Op instellingsniveau heeft DNB in samenwerking met het NIVRA op 10
juni een aantal principes geformuleerd. Het tripartite overleg moet
proactiever, gerichter en frequenter zijn. Het idee is om één keer in
het najaar en één keer in het voorjaar een gericht overleg te voeren.
Dit is frequenter dan wat we nu meestal gewend zijn te doen. In het
gunstigste geval wordt er éénmaal per jaar een gezamenlijk gesprek
tussen de toezichthouder, de externe accountant en de instelling
gevoerd. Ook is de nieuwe opzet proactiever, want door in het najaar
te overleggen, kunnen bevindingen meegenomen worden in de
controleaanpak van de accountant. Vervolgens voert de accountant zijn
controles uit en kan in het voorjaar een evaluatie plaatsvinden. Tot
slot kan het overleg gerichter gemaakt worden door het vanuit een
bepaald onderwerp aan te vliegen. Bijvoorbeeld de beheersorganisatie
van portfolio's van financiële instrumenten. Dit is een onderwerp waar
alle drie de partijen belang bij hebben en aan kunnen bijdragen vanuit
hun specifieke rol en kennis. Uw input is dus belangrijk!
Ook interessant voor het tripartite overleg is, dat de drie partijen
een verschillende invalshoek hebben, als het gaat om risico. De
toezichthouder kijkt naar het risico voor de soliditeit van de
instelling. De accountant naar het risico als hij materiële fouten in
de verslaggeving niet ontdekt. En voor de instelling is de relatie
tussen risicoprofiel, rendement en bijbehorende beheersorganisatie
weer van belang. Immers, zonder risico ook geen rendement. De
combinatie van deze verschillende invalshoeken en kennisgebieden leidt
tot nieuwe inzichten en conclusies.
Slot
Dames en heren, ik kom nu bij het eind van mijn verhaal. Via een blik
op het verleden en enkele overwegingen bij het ontstaan en voortwoeden
van de crisis, ben ik bij de toekomst aanbeland. Een onderdeel daarvan
is het verder werken aan en verbeteren van stress testen door
instellingen. Voor de toezichthouder is dit van belang om meer zicht
te krijgen op systeemrisico's. En voor accountants om grip te krijgen
op risicosystemen. Een tweede boodschap is het versterken van het
tripartite overleg tussen toezichthouder, accountant en instelling. We
verwachten daarvoor uw steun en bijdrage. Het bij elkaar brengen van
verschillende invalshoeken en kennisgebieden helpt ons tot nieuwe
inzichten te komen. Deze inzichten zijn onontbeerlijk voor het in het
vizier krijgen van onverwachte risico's. Immers, elk van ons ziet
slechts een deel van de werkelijkheid. Alleen samen zijn we in staat
om het grotere geheel te zien!'
Noot 1: De gehele speech is terug te lezen op de website van DNB.
---