De Vlinderstichting

19 januari 2010

Besneeuwde winterjuffers

Bruine winterjuffer (foto André den Ouden)
Ondanks de aanhoudende kou en de sneeuw komen er bij De Vlinderstichting toch nog af en toe libellenwaarnemingen binnen: van winterjuffers. Deze overwinteren in heide- of graspollen en zijn daar
- met wat geduld en ervaring - wel te vinden.

Het is winter en het vriest. De bomen en struiken zijn prachtig wit besneeuwd. Het is nauwelijks voor te stellen dat er nu nog volwassen libellen te vinden zijn met dit gure en koude weer. Voor de meeste libellen klopt dat ook: ze brengen de winter als larve of eitje door onder water. Hun ouders zijn in de zomer of in het najaar al gestorven. Twee soorten vormen hierop een uitzondering: de bruine en de noordse winterjuffer. Zij zijn wel degelijk in de winter als imago (volwassen libel) te vinden. Als je goed zoekt tenminste. De grootste trefkans heeft u op kleine heidevelden in het binnenland, die beschut liggen in het bos. De winterjuffers zitten vaak diep weggedoken in het pijpenstrootje of in het midden van de heidestruik. De uiterst zeldzame noordse winterjuffer (foto rechts) vinden we alleen in Noord-Nederland. De bruine winterjuffer (foto linksonder) zit het meest in het zuiden.

Noordse winterjuffer (foto: Jordi Strijdhorst)
Om de vorst te overleven hebben winterjuffers - net als bijvoorbeeld citroenvlinders - een soort antivries in hun lichaam. Dit zorgt ervoor dat ze een temperatuur tot 15 graden onder nul makkelijk kunnen overleven. Als de winter bijna ten einde is worden de winterjuffers weer actief. Bij zonnig weer en bij een temperatuur vanaf ongeveer 12 graden kunnen ze weer vliegend gezien worden. Soms is dit al in februari. De juffers zijn dan heel donker geworden en de ogen krijgen aan de bovenkant een blauwige kleur. Vanaf maart zijn de eerste winterjuffers weer bij het water aanwezig, veel eerder dan andere libellen. De voortplanting vindt plaats van maart tot in mei. In de zomermaanden, wanneer andere libellensoorten boven water volop in de weer zijn, leven winterjuffers als larve onder water. In augustus en september sluipt een nieuwe generatie winterjuffers weer uit.

Tekst: Kim Huskens & Kars Veling, De Vlinderstichting