Radboud Universiteit Nijmegen


Protestantse manager is minder âmensgerichtâ

Datum bericht: 16 december 2009

Beknopte samenvatting
Managers met een protestantse geloofsovertuiging zijn in hun managementopvattingen minder mensgericht dan katholieke en niet-christelijke managers. Ze zijn minder gericht op âcommitmentâ ofwel: op de binding van medewerkers aan de organisatie, die bereikt wordt door aandacht te geven aan een goede balans tussen de belangen van de organisatie en de medewerkers. Opvallend is dat orthodox- en modern-protestantse managers weinig van elkaar verschillen in hun managementopvattingen, terwijl hun levensbeschouwelijke opvattingen wel sterk verschillen.

Protestantse managers, zowel orthodox als modern, oriënteren zich bij het ontwikkelen van beleid wel sterker dan katholieke en niet-christelijke managersop hun geloofsovertuiging en daaruit voortvloeiende waarden.

Organisatiekundigen Tom van den Belt en Joop Moret concluderen dit in hun proefschrift âManagement en levensbeschouwing in Nederlandâ, waarop ze op 14 januari promoveren aan de Radboud Universiteit Nijmegen.Â

Vijf groepen vergeleken
Een manager is niet moreel neutraal. Afgelopen jaar is door de economische crisis de belangstelling voor onderwerpen als bedrijfsethiek alleen maar gegroeid. Ook personeels- of HRM-beleid deelt in die belangstelling, bijvoorbeeld voor een onderwerp als âduurzaam personeelsbeleidâ. Wetenschappelijk onderzoek naar het effect van levensbeschouwing op management, in het bijzonder op personeelsbeleid, is tot nog toe echter nauwelijks gedaan.

Tom van den Belt en Joop Moret keken naar de managementopvattingen van vijf groepen managers: modern-protestanten, orthodox-protestanten, modern-katholieken, behoudend-katholieken en niet-christenen. Ze begonnen met een enquête, die door 442 managers werd ingevuld. Op grond van de uitkomsten vervolgden zij hun onderzoek met 26 diepte-interviews met protestantse managers.

Protestant: minder gericht op commitment
Tom van den Belt: âWe dachten van tevoren dat de orthodox-protestantse managers, vanwege hun arbeidsethos en ascetische levenshouding, sterk prestatiegericht en minder mensgericht zouden zijn. Moderne protestanten zouden, dachten we, meer mensgericht of commitmentgericht zijn. En die laatste houding verwachtten we ook bij de katholieke en niet-christelijke managers.â

Alle managers bleken echter ongeveer even sterk gericht te zijn op prestaties, effectieve aansturing en controle van werknemers. Maar ging het om commitmentgericht humanresourcesmanagement en mensgericht leiderschap, dan bleken de opvattingen van de protestantse managers wel af te wijken van de rest. Joop Moret: âZe werken meer met gezag en minder met gelijkwaardigheid, hechten aan de hiërarchie en met vertrouwen geven aan medewerkers hebben ze ook meer moeite dan katholieke en niet-christelijke managers.â

De leer en het leven
De managementopvattingen van de orthodox-protestantse managers bleken niet harder of ascetischer dan die van de modern-protestanten, terwijl hun levensbeschouwing wel veel strenger is. Moret: âOrthodoxen hebben bijvoorbeeld een pessimistisch mensbeeld: de mens is geneigd tot alle kwaad. Als manager denken ze echter wel positief over hun medewerkers - zij het dus minder positief dan een katholieke of niet-christelijke manager. Ook geloven ze dat alle gezag van God komt, waarbij zij zichzelf opvatten als de aangewezen gezagsdrager die de hiërarchie moet bewaken en uitdragen. Alleen, dat is de leer, en in het dagelijks leven blijkt dat niet te werken en wil men ook niet zo werken.â

In de gesprekken met protestantse managers bleken zeker de orthodoxe managers spanning te voelen tussen wat zij âs zondags in de kerk belijden en wat ze âs maandags op het werk in de praktijk brengen. Een uitweg uit die spanning vinden zij, stellen Van den Belt en Moret, in de leerstelling van de algemene genade. Van den Belt: âDoor de algemene genade kan de samenleving ordelijk en harmonieus functioneren. Het is een leerstelling of dogma die het mogelijk maakt om enigszins af te wijken van de geloofsleer. Zo kan een manager levensbeschouwelijk menen dat de mens geneigd is tot alle kwaad, maar als manager ook overtuigd zijn dat zijn medewerkers de goede dingen willen, verantwoordelijkheid kunnen dragen en goede mensen zijn, dus dat vertrouwen op zân plaats is.â

Christelijk management in tijden van crisis
Uit de vergelijking van de vijf groepen managers bleek wel dat de waardenoriëntatie, ofwel: bij het ontwikkelen van beleid te rade gaan bij je levensbeschouwing, bij protestantse managers een stuk hoger ligt dan bij katholieken en niet-christelijken. Volgens de onderzoekers kunnen protestantse managers vanuit die oriëntatie ook mensgerichter gaan denken en werken â iets wat zij zelf desgevraagd aan zouden bevelen. Moret: âZeker in een tijd van crisis heb je het meest aan een manager die niet eerst aan het bedrijf denkt en daarna aan de medewerkers, maar die inziet dat juist betrokken medewerkers het bedrijf maken â en het bedrijfsresultaat, overigens. Zoân opvatting valt prima te motiveren vanuit een christelijke levensbeschouwing. Christus heeft immers gezegd dat je op moet komen voor de zwakkeren. En dat je je naasten lief moet hebben als jezelf. â

Tom van den Belt (Rijssen, 1956) heeft een eigen organisatie- en managementadviesbureau, Beltom Advies, dat onder meer gericht is op christelijk (hoger) management. Hij heeft verschillende publicaties op zijn naam staan, onder meer over bedrijfsmaatschappelijk werk, algemeen maatschappelijk werk, vrijwilligerswerk en management vanuit christelijke spiritualiteit.
Joop Moret (Voorschoten, 1939) werkte van 1974 tot 2001 bij de Christelijke Hogeschool Ede, onder meer als docent methodiek, sectorhoofd en directeur van de afdeling HSAO (Sociale Studies). Deze dubbelpromotie is begeleid vanuit het Institute for Management Research van de Radboud Universiteit Nijmegen.

Tom van den Belt en Joop Moret, Management en levensbeschouwing in Nederland. Een onderzoek naar opvattingen van managers in Nederland over de stijl van leidinggeven en HRM-beleid in relatie tot hun levensbeschouwing
Promotiedatum 14 januari 2010, Radboud Universiteit Nijmegen. Promotores: prof. W.F. de Nijs, prof. P.J.M. Verschuren Een handelseditie van het boek is te bestellen via Beltom Advies, Barneveld: www.beltomadvies.nl