Ingezonden persbericht
Embargo tot maandag 11 januari 2009, 17.00 uur - het gesproken woord geldt
Jaarrede van de voorzitter van Kamer van Koophandel Limburg,
mevrouw H.C.W. (Bertha) Verhoeven-van Lierop,
uitgesproken op 11 januari 2010 in Beek (MAA).
Gewaardeerde ondernemers en relaties,
Mede namens bestuur, directie en medewerkers van de Kamer heet ik u van harte welkom op deze
bijzondere locatie.
Vorig jaar keken we rond deze tijd terug op een crisis die de maanden daarvóór wereldwijd om zich
heen had gegrepen. Het was blijkbaar ónze beurt. Hadden we dan niets geleerd van de ineenstorting
van het Russische model in 1991, Mexico 1994, de Aziëcrisis van 1997 en de DotComcrisis van
2000? Waren we zó ijdel om te denken dat het ons niet zou kunnen overkomen?
Inmiddels beseffen we dat de economische gevolgen ernstiger zijn dan wat door de `Beurskrach' van
1929 is aangericht. De teruggang van industriële productiecijfers, de stagnerende wereldhandel en
beursdalingen zijn vergelijkbaar met de jaren dertig van de vorige eeuw. We beleven de zwaarste
recessie van de afgelopen zestig jaar! Verkoopgolven leidden tot ernstige prijsdalingen en tot het
verdampen van belegd kapitaal. Landen als Spanje en Dubai, waar ook Limburgse ondernemers tot
voor kort met vliegtuigen tegelijk gingen kijken naar de booming business, beleefden in no time hun
ultieme vastgoedcrash.
Waar de crisis blijkbaar kwam als een dief in de nacht, heeft internationaal geregisseerd politiek
bestuurlijk ingrijpen erger voorkomen. We zijn door het oog van de naald gekropen, hebben nu die
"bijna dood ervaring" ter lering en kijken terug op een jaar waarbij het ontzettend slechte ochtend-
humeur maar niet over leek te gaan. 2009, een jaar om snel te vergeten!
Ik vraag me natuurlijk af wat deze crisis met onze regio doet. Ik beperk me tot een paar hoofd-
stromingen. Het is hommeles in de bouw, de logistiek, de autobranche, de huizenmarkt en de
retailsector voor wat betreft de duurdere producten.
Kamer van Koophandel Limburg Pagina 1 van 7
Er vonden faillissementen plaats in met name de sectoren bouw, handel en zakelijke dienstverlening.
Het waren er 412, tegen 265 in 2008, een stijging van 55%. De eerste helft van 2009 leek nog af te
stevenen op een verdubbeling, dus het had erger gekund. Bedenk daarbij dat het nog geen half
procent (!) betreft van de ingeschreven bedrijven.
De werkloosheid is opgelopen van 34.000 naar 40.000, maar sterk achtergebleven bij de scenario's
van onderzoeksbureaus. Die zaten rond deze tijd op 55.000 verder oplopend tot 75.000 werklozen.
Ik kom hier later nog even op terug.
De ZZP'ers, vooral werkzaam in de bouw en de verzorging, blijken de kwetsbaarste groep omdat zij
nergens aanspraak op kunnen maken. Zij hadden zichzèlf moeten verzekeren tegen werkloosheid,
maar velen hebben dat niet gedaan met alle gevolgen van dien.
Er werden in 2009 30% minder woningen verkocht, terwijl de prijzen amper daalden. Er staat steeds
meer te koop en de kans is groot dat de huizenprijzen omlaag moeten worden bijgesteld om de
doorlooptijd te beperken. Op den duur zal, mede door de krimp van de bevolking en de vergrijzing, de
huizenmarkt een majeur probleem worden. Hoewel de politieke zorg doorgaans uitgaat naar de
sociale woningbouw, vrees ik voorál voor de koopsector. Dit zou wel eens hèt hoofdpijndossier voor
de langere termijn kunnen worden. Noch voor de bouwproductie, de makelaars en de hypotheek-
verstrekkers, noch voor de huiseigenaren een aantrekkelijk perspectief.
Feitelijk ben ik hier, virtueel, op de plaats van het delict: de oorzaak van de wereldwijde crisis ligt
immers vooral bij deze economische tak van sport, de koopwoning.
Schulden hebben deze crisis veroorzaakt en de crisis heeft nóg meer schulden gemaakt. Een
schuldenberg waar we niet meer overheen kunnen kijken. Ons kredietsysteem is geïmplodeerd. Een
jaar na het begin van de kredietcrisis viel Lehman Brothers om en zaten we met de bankencrisis,
feitelijk een systeemcrisis veroorzaakt door een ongedekt geldsysteem. Er is één duidelijke oorzaak,
zoals ik al zei: de onstuitbare hebzucht van de Amerikanen, torenhoge creditcardschulden, het willen
bezitten van een koophuis als ultieme droom en de inmiddels beruchte subprime-hypotheken als
uiterst risicovol bankproduct om dit mogelijk te maken. Via het overhevelen van hypotheek-obligaties
werden financiële instellingen in vooral Europa en Azië mee de diepte in getrokken. Toen het fout ging
konden kopstukken uit de financiële wereld hun ogen niet geloven.
Wie had dit ooit voor mogelijk gehouden!!?
Kamer van Koophandel Limburg Pagina 2 van 7
De vraag, dames en heren, is of we het ergste achter ons hebben. Was dit dan die beruchte "mother
of all crises", de meest complexe financiële crisis aller tijden? Of beleven we nog talrijke naschokken
of erger, moet de grotere klap nog komen?
Ikzelf heb goede hoop dat we door het dal heen zijn! We zullen zien.
Geweldig ingrijpen van de overheden, miljarden kapitaalinjecties in de bancaire sector (waarvoor de
belastingbetaler zal opdraaien!), extreme renteverlagingen, monetaire financieringen, fiscale
stimuleringsmaatregelen en maatwerk à la de slooppremie ter bevordering van de autoverkopen en de
deeltijd-WW om massaontslagen te voorkomen, hebben een catastrofe afgewend. Voorlopig?
Wereldwijd is 12.000 miljard dollar aan de bestrijding van de financiële crisis vertimmerd. We zullen
zien of deze maatregelen afdoende zijn geweest. Of zal een wereldwijde schuldsanering uiteindelijk
onvermijdelijk zijn?
Hoe het ook zij, willen we uiteindelijk onze leningen aflossen, dan zal de economie moeten draaien, ja
moeten groeien. En op dit punt aangekomen zullen we als nuchtere Nederlanders in ieder geval maar
gaan doen wat we gewend zijn, namelijk de handen uit de mouwen steken. Afwachten tot de aanval
voorbij is, lijkt op dit moment niet de goede keuze. De meeste landen zijn er erger aan toe dan ons
land, waar de economische groei, de relatief lage inflatie en de lage werkloosheid een redelijk
positieve kijk op de toekomst lijken te rechtvaardigen. Hoewel het producenten- en consumenten-
vertrouwen het diepste punt bereikten van de afgelopen 60 jaar, gaat het gelukkig al weer wat beter.
De economische barometer AEX, die doorgaans een indicatie is van al dan niet economisch herstel,
liet op 31 december een stijging zien ten opzichte van 6 maart (de 200 punten grens) van 68%! Over
het hele jaar gezien steeg de AEX met 36%.
Zo heeft elk nadeel z'n voordeel, maar alles is relatief. In vergelijking met de koersen van een dik jaar
geleden is slechts sprake van een "dead cat bounce". Die kat die van 5 etages naar beneden valt en
nog een keertje opveert....
Vorig jaar werd mijn forse kritiek op de kredietverstrekking van de banken aan het bedrijfsleven mij
door die banken niet in dank afgenomen. Uit onderzoek blijkt klip en klaar dat de strengere criteria wel
degelijk ertoe hebben geleid dat de kredietverstrekking ernstig onder druk is komen te staan. De
banken gaan primair voor hun eigen gezondheid. Dat is voorstelbaar, maar daar mogen de bedrijven
niet de dupe van worden. De belastingbetaler, in belangrijke mate het bedrijfsleven, heeft bepaalde
banken en verzekeraars uit het ravijn geholpen, dus zijn vooral déze gehouden een krachtige rol te
spelen in het economisch herstel! Ik roep de bankensector dan ook opnieuw op hun maatschappelijke
verantwoordelijkheid te pakken.
Kamer van Koophandel Limburg Pagina 3 van 7
De Nederlandse staatsschuld is inmiddels met 64 miljard toegenomen. De verwachting is dat de
belastingopbrengsten de komende jaren met ruim 10 procent zullen dalen. De regering heeft
inmiddels 20 ambtelijke werkgroepen en subwerkgroepen in het leven geroepen die speuren naar
mogelijke bezuinigingen en ombuigingen. Ik ben benieuwd naar de uitkomsten daarvan. En ik zeg u:
ik ben er niet gerust op. Die broedende kip is mij te stil. Het zou mij niks verbazen als er draconische
maatregelen aanstaande zijn. Maatregelen die een zware wissel zullen trekken op de wijze waarop wij
sinds jaar en dag zaken hebben gestructureerd. Inzoomend op de economische sector zou het mij
niet verbazen als grote instituties en organisaties als, (ik noem er een paar), Syntens, de Bedrijf-
schappen, de Waterschappen, LIOF, ja óók de Kamers van Koophandel ter discussie komen te staan.
Een bizar scenario: het misbruiken van de crisis om politieke rekeningen te vereffenen! Laten we ons
daar met hand en tand tegen verzetten!
Juist nú (!) is ons soort organisaties van grote betekenis. We zullen weer moeten gaan bouwen, de
economie moet weer vlot getrokken worden en weer gaan groeien. Daar is een bepaalde
infrastructuur voor nodig die de ondernemer kan bedienen. De ondernemer die vooral wil ondernemen
en geen gedoe wil met de facilities en belangenbehartiging.
Dames en heren, De Kamer van Koophandel Limburg bleek in het afgelopen crisisjaar steun en
toeverlaat te zijn van de Limburgse ondernemers. Omgekeerd betekent dit dat de ondernemer in tijden
van nood de Kamer blindelings weet te vinden! Praktisch om de dag organiseerden wij meetings over
"ondernemen in zwaar weer" waar 4000 ondernemers op af kwamen. We stemden met Ondernemend
Limburg, met LIOF en Syntens af, zodat de ondernemers niet van alle kanten werden bestookt met
"14 in een dozijn" uitnodigingen. Voorlichting is `core business' van de KvK en we hebben werkelijk
alle registers open getrokken, kosten noch moeite gespaard om de ondernemers massaal te
informeren en met raad en daad te ondersteunen. Met 38.000 klantcontacten telden wij een plus van
10% bij de frontoffices van onze kantoren in Venlo, Roermond en Maastricht. Daarnaast
organiseerden wij in ons StartersCentrum, die wij op tien locaties in samenwerking met diverse
gemeenten operationeel hebben, 186 seminars en bijeenkomsten, 2300 adviesgesprekken en een
Startersdag met 1700 deelnemers. Al met al bereikten wij 7000 starters. Opgeteld met ontmoetingen
tijdens netwerkbijeenkomsten e.d. betekent dit dat wij bijna 50.000 persoonlijke contacten met
Limburgse ondernemers hebben gehad en alle anderen hebben bereikt met onze Kamerkrant en
digitale communicatiemiddelen.
Maar de Kamer deed méér! En dat beviel zó goed dat we daar in 2010 mee doorgaan. We hebben
ook in financiële zin onze bijdrage kunnen leveren aan de aanpak van de economische crisis.
Bovenop het reguliere jaarlijkse werkbudget van 5,5 ton voor de stimulering van de regionale
economie, hebben wij uiteindelijk 1,8 miljoen euro extra vrijgemaakt. Daar heeft de Provincie Limburg
Kamer van Koophandel Limburg Pagina 4 van 7
nog eens ruim 7 ton aan toegevoegd, zodat er een fonds van 2,5 miljoen euro beschikbaar is
gekomen voor een aantal maatregelen dat de regionale economie stimuleert.
1,8 miljoen daarvan is bestemd voor de regeling "Bespaar en Verdien". MKB-ondernemers kunnen, op
kosten van de Kamer, energiescans laten uitvoeren en bedragen tussen 1000 en 5000 euro tegemoet
zien, indien zij overgaan tot investeringen in energiebesparende maatregelen. Dit is een duurzame
actie die op de korte termijn extra investeringen en werkgelegenheid bevordert en op termijn tot
geweldige besparingen zal leiden.
Er is een multiplier berekend van een factor zeven, zodat het investeringsvolume uitkomt op ongeveer
15 miljoen euro. Ik doe dan ook een dringend beroep op alle ondernemers, gebruik te maken van de
regeling, zodat we er samen een dik succes van maken.
Ook investeren wij 3 ton in extra voorlichting op het gebied van innovatie. Juist nú een absolute
noodzaak. Uiteraard in nauwe samenwerking en afstemming met Syntens en de Provincie Limburg,
die inmiddels 20 miljoen euro heeft vrijgemaakt voor innovatiestimulering.
Daarenboven hebben we onlangs besloten de komende twee jaar twee ton extra te investeren in de
veiligheid op bedrijventerreinen, winkelcentra en uitgaansgebieden. Plus 3 ton ter versterking van de
toeristische infrastructuur. Ik heb inmiddels begrepen dat de Provincie Limburg ook dìt initiatief blijft
ondersteunen, zodat er nòg meer geld beschikbaar komt. Hier past zeker een woord van dank aan het
adres van de Provincie Limburg. Wij zijn erg blij met de uitstekende relatie die wij hebben. Dit is in het
belang van economisch Limburg.
We hebben naast deze grote projecten vele kleinere projecten opgepakt. Deze waren, zonder
uitzondering, gericht op het stimuleren van de regionale economie. Dit is een kerntaak van de Kamer
en alle projecten werden unaniem, dat wil ik hier zeker kwijt, ondersteund door ons tripartite bestuur
bestaande uit werkgevers en werknemers.
Nu ik het toch heb over werkgevers en werknemers, wil ik graag een oproep aan hun beider adres
plaatsen en wel: "Maak méér werk van sociale innovatie!"
Mijn grote zorg voor de nabije toekomst is de vitaliteit van onze arbeidsmarkt! Ik heb er eerder al op
gewezen dat de werkloosheidsontwikkeling niet díe vlucht heeft genomen die in doemscenario's was
opgenomen. We zullen het denken over de arbeidsmarkt vooral in termen van `werkloosheidscijfers en
kansarmen' drastisch moeten ombuigen. Want, dames en heren, het grote probleem van de toekomst
wordt ongetwijfeld de vraagzijde van de arbeidsmarkt! U komt in de toekomst handjes en hersentjes te
kort. Vitale functies voor uw bedrijven zullen in de toekomst niet meer zo vanzelfsprekend worden
ingevuld. Dat brengt de continuïteit van uw bedrijf in gevaar.
Kamer van Koophandel Limburg Pagina 5 van 7
We gaan richting `full employment'. Als de aanbodkant de vraagkant niet meer kan bedienen, dan
staan we voor de keus werkgelegenheid te gaan afbouwen(!) óf de mensen van elders halen.
Natuurlijk kunnen we nog wel wat doen met een hogere participatiegraad en zo, maar er zal creatief
gewerkt moeten worden aan nieuwe structuren. Het ontginnen van de euregionale arbeidsmarkt is, om
te beginnen, een must! Vóórdat we Europa en vervolgens de hele wereld gaan betrekken bij ons
vraagstuk! Daartoe zullen grensbarrières `rücksichtslos' moeten worden geëlimineerd. Limburg is als
grensregio een groeiregio bij uitstek. Dankzij de nog onbenutte economische potenties kunnen hier
volop mogelijkheden voor economische groei worden gerealiseerd.
Ik doe dan ook een dringend beroep op regering en sociale partners hier op de korte termijn stevig
werk van te maken.
Maar laten we, dichter bij huis, de vitaliteit van de arbeidsmarkt óók aanpakken. Binnen uw eigen
bedrijf nóg meer doen aan scholing en opleiding, loopbaanontwikkeling, jobrotation. En tussen de
bedrijven: laat veel meer mensen van buiten naar binnen en durf vertrek te stimuleren. De
doorstroming van arbeidskrachten draagt bij aan versterking van het werkklimaat in onze regio. Laat
ambtenaren ook gerust overkomen naar de bedrijven, laat mensen uit het bedrijfsleven binnen bij
gemeenten, laat mensen uit de zorg hun weg vinden in de bankwereld enzovoorts. Bied meer
ontplooiingskansen, ontplooi en vitaliseer daarmee de beroepsbevolking en breng daarmee onze
regionale economie verder!
Dames en heren, Zoals eerder aangegeven werkt de Kamer nauw samen met partners die de
Limburgse ondernemer een warm hart toedragen; de Provincie Limburg, Limburgse gemeenten, LIOF,
Syntens, vakbonden en het georganiseerde bedrijfsleven. Deze samenwerking zet zoden aan de dijk!
Nog maar kort geleden zou het ondenkbaar zijn dat het georganiseerde bedrijfsleven samen zou
optreden. Nu is er "Ondernemend Limburg", de federatieve samenwerking tussen LLTB, LWV en
MKB-Limburg. Samen met de Kamer wordt er nu keihard gewerkt aan de realisatie van dé
ontmoetingsplaats voor alle Limburgse ondernemers in Roermond. Tijdens een extra vergadering van
ons algemeen bestuur, hedenmiddag, hebben wij ingestemd met de koop-/aannemingsovereenkomst,
die ertoe zal leiden dat wij eind 2011 een gezamenlijke huisvesting in hartje Roermond kunnen
betrekken. Twee rijksmonumentale gebouwen zullen dan totaal verbouwd en met elkaar verbonden
zijn, een werkplek bieden aan 280 ondernemersgetrouwe functionarissen, bestuurlijk epicentrum en
ontmoetingsplek van en voor tienduizenden ondernemers. Limburg zal zich daarmee stevig
onderscheiden, niet alleen binnen Nederland, maar vooral ook in de Euregio. Er zullen sterke
impulsen komen voor het versterken van de regionale economie. We zien er allen naar uit!
Het komend jaar zal de intensieve samenwerking gestalte krijgen door onder meer de gezamenlijke
aanpak van, wat wij noemen, de regioagenda's. Eind vorig jaar presenteerden de Kamer en
Kamer van Koophandel Limburg Pagina 6 van 7
Ondernemend Limburg deze regiovisie, waarin de Limburgse ondernemers de belangrijkste
speerpunten hadden benoemd voor verdere uitbouw van onze regionale economie. We
operationaliseren dit momenteel, onze medewerkers werken in collegiale teams samen, worden
aangestuurd door beide directies van Ondernemend Limburg én Kamer. Ook de beide besturen
bundelen de krachten en sturen de regioagenda's op hoofdlijnen aan en hebben een bestedingsruimte
van één miljoen euro voor de komende drie jaar. Beschikbaar gesteld door de Kamer én
Ondernemend Limburg. Wij zijn er trots op dat we dit in enkele jaren sámen hebben bereikt. Limburg
loopt hiermee voorop in Nederland, hét bewijs dat het Zuiden meer van poetsen houdt dan van praten!
Laat anderen hier maar eens komen kijken, we zullen het ze graag leren!
Dames en heren, ik hoop dat ik u heb kunnen meenemen in de passie die bestuur, directie en
medewerkers van de Kamer van Koophandel hebben voor de Limburgse ondernemer. "Wij hebben
hart voor de ondernemers van Limburg!" Wij helpen u graag verder. Wij helpen starters, assisteren u
bij internationale handel, bij overdracht of overname van een bedrijf, informeren u over wet- en
regelgeving, zetten experts in en voteren forse bedragen ter stimulering van de regionale economie.
Bij alle mogelijke zaken waarmee u als ondernemer te maken krijgt, kan de Kamer u een helpende
hand bieden.
Dames en heren, de ondernemer is er niet voor de Kamer. De Kamer is er voor u!
U mag, ook in 2010, weer rekenen op úw Kamer van Koophandel. Ik wens u, ondanks het
economisch zware weer, een gezond, voorspoedig en succesvol Nieuwjaar! Ik ben ervan overtuigd
dat Limburgse ondernemers moedige mensen zijn, die zich erdoorheen zullen vechten en beter en
sterker uit de strijd zullen komen.
Ik sluit af met u verder nog een genoeglijk samenzijn te wensen en hoop dat dit netwerkevent voor u
weer vele nieuwe zakelijke contacten zal opleveren!
Kamer van Koophandel Limburg Pagina 7 van 7
---- --