P E R S B E R I C H T
Kerstfeest in Zuid-Amerika
kerstgroepen in Limburgs Museum in Venlo
Kerstgroepen uit Zuid-Amerika zijn van 22 december 2009 tot en met 6 januari 2010 te zien in het Limburgs Museum in Venlo. Onder de titel Kerstfeest in Zuid-Amerika worden kersvoorstellingen geëxposeerd uit de collectie van pastoor John van Oss. Wat betreft stijl en uitvoering zijn de geëxposeerde groepen heel gevarieerd. De stap van artistiek naar aandoenlijk is slecht klein. Maar hoe uiteenlopend ook, er is toch iets wat steeds terugkeert en dat is het ontwapenende karakter. De geboorte van een kind roept bij iedereen een heel speciaal, blij gevoel op. De groepen zijn afkomstig uit de verzameling van pater John van Oss. In 1970 wilde hij als godsdienstleraar zijn leerlingen laten zien dat de kerstboodschap wereldwijd mensen aanspreekt. Het eerste jaar had hij vijf kerststallen. Het jaar daarop waren het er al dertien. Zijn collega-paters hoorden ervan en namen groepen mee van hun posten in missielanden. De sneeuwbal ging aan het rollen en inmiddels heeft de verzamelaar er honderden.
De zeer gevarieerde collectie is in langdurige bruikleen overgedragen aan het Limburgs Museum in Venlo. Nu Kerstmis voor de deur staat, is er een selectie gemaakt van Zuid-Amerikaanse groepen en voorstellingen. In de expositie is duidelijk te zien dat het kerstverhaal meestal wordt aangepast aan de regionale cultuur en volkskunst. Bij de groepen uit Zuid-Amerika zijn veel invloeden van indianen aanwijsbaar. In Europese kerstgroepen staat vaak een blank gezin centraal. Ook de herders en de koningen zijn blank, met uitzondering van de zwarte koning Balthasar. In groepen uit Zuid-Amera zijn de hoofdrollen en bijrollen weggelegd voor indianen. De taferelen zijn kleurrijk;.felle tinten voor de figuren worden niet geschuwd. Opvallend zijn de cactussen. Een kameel maakt zelden onderdeel uit van de groep. Soms komen de koningen op een ezel, maar meestal te voet. Aan de groepen worden soms opvallende figuren toegevoegd zoals muzikanten, een verkeersbrigadier en... soldaten!
Als Sinterklaas goed en wel vertrokken was, kwam hij van zolder. De kerstgroep die in de jaren vijftig en zestig van begin december tot Driekoningen in bijna ieder katholiek gezin in Zuid-Nederland de sfeer bepaalde. De beelden waren het jaar tevoren opgeborgen in oude kranten en houtwol en alleen al het uitpakken ervan was een feest. Als kind speelde je voorzichtig met de beelden. De drie koningen met hun dienaar en kameel schoven elke dag een stukje op richting stal. In de kerstnacht en niet eerder werd het kindje Jezus in zijn kribbe er als stralend middelpunt bijgezet. Van ieder beeldje was het verhaal bekend, maar toch werd het steeds opnieuw verteld. Hoe Maria en Jozef in Bethlehem onderdak hadden gevonden in een stal met als enig gezelschap een os en ezel die het kind met hun adem warm hielden. Van de herdertjes die 's nachts gewekt waren door engelengezang en die met hun schapen en honden naar de stal waren gekomen om de pasgeborene te bewonderen. De kerstgroep was een driedimensionaal prentenboek waar verhalen omheen cirkelden die nooit verveelden.
De kerstgroep is een traditie die teruggrijpt op een gebruik uit de dertiende eeuw. Volgens de overlevering bouwde Franciscus van Assisi in de kerk een stal. Acteurs werden verkleed als herders en engelen. Een baby en een echte os en ezel maakten het geheel compleet. Maria en Jozef ontbraken in eerste instantie. Op deze manier wilde Franciscus de kerstboodschap aan de gewone mensen duidelijk maken. Het werd een ware rage. Op een gegeven moment werden de acteurs vervangen door beelden. Vanuit de kerken vond de kerststal zijn weg naar de huiskamers. Al rond 1750 waren er Limburgse huisgezinnen die een stalletje in de kamer opstelden. Pas in de twintigste eeuw werd het echt populair. Ateliers in Venlo en Roermond maakten massaal gipsen figuren. En ook kunstenaars lieten zich niet onbetuigd.
Dat bleef zo tot de jaren zestig. De kerken liepen leeg en ook binnen de huisgezinnen waren gebruiken en rituelen die in relatie stonden tot het geloof aan erosie onderhevig. Natuurlijk niet in ieder huisgezin, maar toch wel in veel. Wat betreft de kerststal duurde dat overigens niet lang. Vanaf het midden van de jaren zeventig realiseerden blijkbaar steeds meer mensen zich dat kerstmis een stuk kaler was geworden. Dat verklaart misschien de renaissance van de kerststal sinds die tijd. Kerstgroepen zijn zeer populair en opvallend daarbij is de belangstelling voor groepen van buiten Europa. De wereld van de kerstfiguren is een echte multiculturele wereld geworden, waarin harmonie en vrede hand in hand gaan.
Limburgs Museum
Keulsepoort 5
5911 BX VENLO
telefoon (077) 352 21 12
website
open
dinsdag t/m zondag 11-17 uur
gesloten op 25 december en 1 januari