NCRV Dokument Longstay
Verborgen levenslang voor uitbehandelde TBS-ers
Maandag 21 december 2009
22.40 uur, Nederland 2
In de Brabantse bossen bij het dorpje Zeeland staat een hoog hek
afgezet met prikkeldraad. Achter het hek leven zoân 40 mannen. Het
zijn psychiatrische patiënten die vreselijke delicten hebben begaan.
Ze hebben een gevangenisstraf en een TBS-behandeling achter de rug en
zijn uitbehandeld. Ze komen niet vrij omdat ze te gevaarlijk worden
geacht om terug te keren in de samenleving. Verblijf in de Longstay
wordt ook wel verborgen levenslang genoemd. Wie zijn deze mannen en
hoe leven ze met het vooruitzicht dat ze waarschijnlijk levenslang
binnen de hekken zullen verblijven? Longstay is een uniek portret van
levenslang gestraften achter het prikkeldraad, die voor het eerst open
en bloot gefilmd worden.
Negen maanden lang volgden makers Maria Mok en Meral Uslu longstayers
en hun begeleiders binnen de poorten van de Longstay locatie Zeeland
van de Pompestichting. In de documentaire Longstay vertellen
TBS-gevangenen ongecensureerd over de kwaliteit van het bestaan binnen
de muren, over liefde, seks, werk en het verlangen naar vrijheid. De
documentaire kwam in november, rond de vertoning op het IDFA, in het
nieuws vanwege een scène waarin hulpverleners praten over betaalde
seks voor langgestrafte cliënten. Verschillende Kamerleden reageerde
furieus op deze vorm van hulpverlening en riepen staatsecretaris
Albayrak ter verantwoording.
Er zijn geen mensen die zoveel ophef en emoties veroorzaken als
TBS-ers. Terwijl vanuit de samenleving de roep om vergelding steeds
harder klinkt, worstelt justitie met de vraag of het humaan is mensen
zonder behandeling en zonder toekomstperspectief levenslang op te
sluiten. De discussie over de aanpak van langgestrafte TBS-ers wordt
bemoeilijkt door het feit dat het publiek geen helder beeld heeft van
de Longstay. Volgens de richtlijnen van justitie mogen TBS-ers niet in
beeld worden gebracht. Het is daarom bijzonder dat filmmakers Maria
Mok en Meral Uslu toestemming hebben gekregen om te filmen binnen de
poorten van de Longstay locatie Zeeland van de Pompestichting.
Het lijken gewone mensen, maar ze hebben zonder uitzondering ernstige
delicten begaan. Zoals de 49-jarige Willem, die jarenlang misbruikt
werd door zijn ouders en hun vrienden. Hij werd veroordeeld voor
meerdere geweldsdelicten tegen vrouwen en een lustmoord. Van âs
ochtends tot âs avonds, in wind en regen, hakt hij met zijn bijl in op
een immense berg boomstammen. Hij heeft zijn lot geaccepteerd en wil
nooit meer weg uit de Longstay.
In de werkplaats knipt Frank weerstandjes en condensatoren van een
computer moederbord. Hij spreekt liever niet over zijn verleden, maar
is wel duidelijk over zijn toekomst: Ook hij wil niet meer buiten de
hekken leven. Als hij door het traliewerk van de Longstay naar buiten
kijkt ziet hij naar eigen zeggen alleen maar potentiële slachtoffers
rondlopen. In de documentaire zien we hoe Frank in het huwelijk treedt
met Dolf, ook een longstayer.
Duy Rinh was soldaat in Cambodja tijdens het schrikbewind van de Rode
Khmer. Hij hoort de hele dag vrouwenstemmen. Vroeger waren dat
kwaadaardige stemmen die hem aanzetten tot moord. Nu zijn de stemmen
over het algemeen goedaardig.
Rudy zit al 18 jaar vast voor geweld tegen een vriend en een buurman,
toen die vriend vreemd ging met Rudyâs vriendin. Rudy zet alles op
alles om vrij te komen. Via de rechter probeert hij in de reguliere
TBS-behandeling terug te komen, in de hoop ooit weer buiten de hekken
te leven.
Binnen de justitiële wereld woedt een discussie over de invulling en
inrichting van TBS Longstay inrichtingen. Advocaten wijzen op het
gemak waarmee TBS-ers tegenwoordig naar de Longstay worden
overgeplaatst. Het verblijf in de Longstay is door het ontbreken van
intensieve psychiatrische behandeling de helft goedkoper dan in de
TBS-kliniek. Een discussie over de inrichting van de Longstay wordt
nauwelijks gevoerd. De meeste mensen vinden het wel een rustig idee
dat deze delinquenten voorgoed uit de maatschappij worden verwijderd.
Longstay Langdurig Forensisch Psychiatrische Zorg (LFPZ) locatie
Zeeland is een van de drie Longstay klinieken in Nederland. Samen
bieden ze onderdak aan zoân 200 bewoners. Het aantal uitbehandelde
TBS-ers in Nederland groeit gestaag.
Maria Mok en Meral Uslu maakten eerder voor NCRV Dokument de
gelauwerde documentaire Kruispost.
NCRV