Persbericht
Rijksuniversiteit Groningen / nummer 195 / 16 december 2009
Privacybezwaar speelt nauwelijks een rol bij kilometerheffing
In de discussie over de invoering van de kilometerheffing is privacy uitgegroeid tot één van de belangrijkste bezwaren. Het 'track and trace' systeem zou volgens tegenstanders een onacceptabele inbreuk zijn op de privacy van automobilisten. Uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen blijkt dat deze bezwaren in de praktijk nogal mee vallen. 'Het privacybezwaar lijkt vooral te leven bij mensen die verwachten er financieel op achteruit te gaan', aldus Linda Steg, adjunct-hoogleraar Omgevingspsyschologie.
Steg is promotor van twee promotieonderzoeken die op dit gebied zijn uitgevoerd door Jan Willem Bolderdijk en Geertje Schuitema. Beide promoveren in het voorjaar van 2010.
Niet op achteruit
De aanwezigheid van een registratiekastje in de auto blijkt nauwelijks een reden om bezwaar te maken op grond van privacy. Vooral de beperkte kennis over de voordelen die het systeem met zich meebrengt, zijn een voedingsbodem voor onvrede. Uit het onderzoek van psycholoog Jan Willem Bolderdijk blijkt dat de acceptatie van een kastje in de auto bij mensen aanzienlijk groter is als ze er financieel niet op achteruit gaan. Mensen blijken zich dus vooral druk te maken over hun privacy als ze verwachten dat de gevolgen voor henzelf negatief zijn. 'Zolang autorijders in Nederland het gevoel hebben er niet op achteruit te gaan, zal de acceptatie vermoedelijk ook groot zijn', zegt Bolderdijk.
Scepsis verlagen
Ook op financieel vlak lijken de bezwaren mee te vallen, mits prijsbeleid ook positieve effecten heeft, blijkt uit het onderzoek van Geertje Schuitema. Zij onderzocht de acceptatie van prijsbeleid door de mening van gebruikers te peilen vóór en na de invoering van de tolheffing in de regio Stockholm. De extra kosten door de tolheffing waren gemiddeld lager dan veel gebruikers vooraf hadden ingeschat. Daarbij bleek dat de tolheffing veel meer positieve effecten had op filebestrijding, vermindering van uitstoot en parkeerproblemen dan men vooraf had verwacht.
Gedrag aanpassen
Tolheffing is een heel ander type beleid dan kilometerheffing. Daarom kunnen effecten van tolheffingen niet een op een worden vertaald naar effecten van een kilometerheffing. Uit het onderzoek van Schuitema blijkt dat het verhogen van de benzineprijs vooral invloed heeft op korte ritten en ritten die men maakt om boodschappen te doen. Op lange ritten voor het werk - de grote file-veroorzakers - zijn automobilisten niet tot nauwelijks bereid hun gedrag aan te passen.
Intensief pilotproject
Steg pleit daarom voor een intensief pilotproject, waarin mensen direct geconfronteerd worden met de kosten die ze maken met hun rijgedrag en met de effecten van het beleid op files en milieukwaliteit. Door de (toekomstige) gebruikers te laten zien dat het systeem echt werkt, zal de acceptatie hoger zijn. Zowel op het vlak van financiën als met betrekking tot de privacy.
Curricula vitae
Jan Willem Bolderdijk (Groenlo, 1981) studeerde sociale psychologie in Groningen. Zijn promotieonderzoek richt zich op de vraag hoe mensen aan de hand van financiële prikkels kunnen worden gemotiveerd zich milieuvriendelijk te gedragen.
Geertje Schuitema (Groningen, 1978) studeerde eveneens sociale psychologie aan de RUG, waarna ze als onderzoeker en docent verbonden was aan de afdeling Psychologie. Momenteel is ze postdoc bij de universiteit van Aberdeen.
Linda Steg (Ravenswoud,1965) studeerde andragogiek aan de RUG en promoveerde bij de faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen. Ze is hoogleraar Omgevingspsychologie en bestudeert de interactie tussen mens en omgeving, waaronder factoren die van invloed zijn op autogebruik en energiegebruik, en effecten en acceptatie van milieu- en verkeersbeleid.
Rijksuniversiteit Groningen