Ingezonden persbericht
PERSBERICHT Museum Het Rembrandthuis 19 november 2009
Rembrandt gespiegeld
Een blik in het brein van de meester
11 december 2009 - 21 maart 2010
Deze winter worden de mooiste etsen van Rembrandt in Museum Het Rembrandthuis getoond vanuit een bijzonder perspectief. Een ets is namelijk altijd het spiegelbeeld van wat de kunstenaar bij het tekenen met de etsnaald op de plaat voor ogen stond. Door het drukprocédé komt de voorstelling immers spiegelbeeldig op het papier. Rembrandt was zich hier terdege van bewust. Maar bekommerde hij zich hierom? Deze vraag wordt nu beantwoord. Rembrandts belangrijkste etsen worden naast hun spiegelbeeld geëxposeerd. In sommige gevallen betreft het de oorspronkelijke etsplaat, of, als deze niet voorhanden is, een spiegelbeeldige reproductie. Hierdoor kunnen we zien wat Rembrandt in zijn hoofd had. Dit levert verrassende nieuwe inzichten op.
Zoals elke grafische kunstenaar besefte Rembrandt dat zijn op de etsplaat getekende ontwerp in spiegelbeeld op het papier zou worden gedrukt. Maar in hoeverre vond hij dat belangrijk? Een aantal van zijn etsen vertoont een opvallende nonchalance over dit feit. Zo heft de engel bij De verkondiging van de herders de linker- in plaats van de gebruikelijke rechterhand op. In Rembrandts Zelfportret met Saskia tekent de meester met zijn linker- in plaats van zijn rechterhand. Het schelpje is prachtig natuurgetrouw weergegeven, maar de spiraal van de schelp draait tegen de wijzers van de klok in, wat in de natuur nooit voorkomt. De ets Gezicht op Amsterdam toont de stad in spiegelbeeld ten opzichte van de werkelijkheid, en is dus topografisch niet correct. Zo nauw nam Rembrandt het dus niet met de weergave 'naar de natuur'. Was dat wel het geval geweest, dan had Rembrandt relatief eenvoudige methoden kunnen gebruiken om het geschetste ontwerp (gedeeltelijk) in spiegelbeeld op de etsplaat aan te brengen.
Hoe het ook zij, het is een onomstreden feit dat het voor de beschouwer wel degelijk uitmaakt in welke 'richting' een voorstelling gezien wordt. Een spiegelbeeldig weergegeven voorstelling wekt heel andere ervaringen op bij de kijker. Wat Rembrandt in gedachten, en voor ogen had terwijl hij de tekening schetste op de etsplaat, moet ook voor hem anders zijn geweest dan het beoogde, spiegelbeeldig effect van het uiteindelijke kunstwerk, de ets.
Rembrandts etsen worden beschouwd als de hoogtepunten in zijn oeuvre. Zijn vrije manier van tekenen, zijn dramatische lichteffecten en zijn technische vaardigheid worden alom bewonderd. Rembrandts etsen zijn vaak even groots van opzet als zijn schilderijen, hoe klein ze ook soms zijn. Enkele van zijn belangrijkste etsen, zoals de beroemde Honderdguldenprent, worden daarom nu, behalve gespiegeld, ook monumentaal uitvergroot getoond. Dit geeft ons de gelegenheid om de voorstellingen te zien zoals Rembrandt ze in zijn hoofd had. Een blik in het brein van de meester.
De tentoonstelling wordt ingeleid met een korte film door Rembrandtkenner prof. dr. Ernst van de Wetering.
Ingezonden persbericht