Brief aan de Tweede Kamer - Nederlandse benzineprijzen
> Retouradres Postbus 20101 2500 EC Den Haag
Directoraat-generaal
De Voorzitter van de Tweede Kamer Economische Politiek
der Staten-Generaal Directie Algemene Economische
Binnenhof 4 Politiek
2513 AA 's-GRAVENHAGE Bezuidenhoutseweg 30
Postbus 20101
2500 EC Den Haag
T 070 379 8911 (algemeen)
www.ez.nl
Behandeld door
dhr. drs. R.P.M. Hensgens
T 070 379 6386
F 070 379 6094
r.p.m.hensgens@minez.nl
Datum
Ons kenmerk
EP/AEP / 9187248
Betreft Benzinemarkt
1. Inleiding
Hierbij zend ik u, mede namens de minister van Financiën en de minister van
Verkeer en Waterstaat, een brief waarin wordt ingegaan op de Nederlandse
benzineprijzen. Nadat de benzinemarkt onder de vlag van de operatie
Marktwerking, Deregulering en Wetgevingskwaliteit (MDW) is geherstructureerd,
is dit onderwerp op verschillende momenten in uw Kamer aan de orde geweest.
De Kamer heeft daarbij zijn zorgen geuit over de vraag of de benzinemarkt wel
voldoende functioneert en of de Nederlandse benzineprijzen niet hoger zijn dan in
het buitenland. Bij de evaluatie van de benzineveilingen, in de eerste helft van
2008, heeft uw Kamer deze zorgen ook weer geuit. Uw Kamer heeft tevens de
motie Ten Hoopen c.s. aangenomen en schriftelijke vragen gesteld over de hoogte
van de benzineprijzen.1
Mede naar aanleiding van deze vragen heb ik besloten om nader onderzoek uit te
laten voeren naar de Nederlandse benzineprijzen. Dit onderzoek is aangekondigd
in de beantwoording van bovengenoemde kamervragen en nadien in de
schriftelijke behandeling van het kabinetstandpunt over de veilingevaluatie. Kort
voor het zomerreces is het aangekondigde onderzoek naar de hoogte en
totstandkoming van de benzineprijzen afgerond en aan uw Kamer gestuurd.2 In
deze brief formuleer ik mijn conclusies en vervolgacties op basis van het
onderzoek. Tevens kan deze brief worden beschouwd als een reactie op het
rapport `Meer marktwerking Benzinemarkt' van prof. dr. L.W. Gormley en dr. mr.
H.H.B. Vedder.3
2. Onderzoek
De vraag die ik aan de onderzoekers heb gesteld is of er in Nederland sprake is
van structureel hogere kale benzineprijzen dan in ons omringende landen, en
waar eventueel waargenomen verschillen in prijs door worden veroorzaakt. De
onderzoekers hebben daartoe de kale prijzen van Euro95 in Nederland, Duitsland,
1 Motie Ten Hoopen c.s. inzake suggesties voor verlaging van de benzineprijs, Tweede Kamer, vergaderjaar 2007
2008, 31 200 XIII, nr. 21 en brief d.d. 17-12-2008 inzake `Vragen over hoge benzineprijzen', Tweede Kamer
vergaderjaar 2008-2009, 31700 XIII, nr. 49.
2 Brief van de minister van Economische Zaken over afronding onderzoek 'hoogte en totstandkoming
benzineprijzen', Tweede Kamer, vergaderjaar 2008-2009, 31700 XIII, nr. 62.
3 'Rapport Meer Marktwerking Benzinemarkt', brief van de vaste commissie voor Economische Zaken, 15 oktober
2009 (2009D50175)
Directoraat-generaal
Economische Politiek
Directie Algemene Economische
Politiek
Ons kenmerk
EP/AEP / 9187248
Frankrijk en België gemeten en de gemiddelden met elkaar vergeleken. De
onderzoekers hebben de kosten en marktstructuren in verschillende landen
geanalyseerd om zo de gemeten prijsverschillen tussen landen te kunnen
verklaren. Vanwege de vergelijkbaarheid van de onderliggende kosten, hebben de
onderzoekers zich beperkt tot die (regios binnen) landen die gebruik maken van
dezelfde inkoopmarkt voor benzine en hebben zij uitsluitend prijzen van bemande
tankstations gemeten.
Uit het onderzoek blijkt dat de kale benzineprijs in Nederland niet substantieel
afwijkt van de prijzen in België en Frankrijk, terwijl Duitsland gemiddeld (zo'n 4
cent per liter) goedkoper is. Deze bevindingen bevestigen dat eerdere cijfers uit
het Oil Bulletin van de Europese Commissie de kale benzineprijs in Nederland
hebben overschat.4 Voorts is in alle landen benzine op het onderliggende
wegennet goedkoper dan op het hoofdwegennet. In Nederland is het verschil
tussen onderliggend wegennet en hoofdwegennet met 4,6 cent per liter het
grootst. Figuur 1 brengt deze resultaten in beeld.
1,40
1,20
1,00
0,80
0,60
0,40
0,20
0,00
Nederland België Frankrijk Duitsland Nederland België Frankrijk Duitsland
HWN OWN
Kale prijs Heffingen BTW
Figuur 1: benzineprijzen per land op het hoofdwegennet (HWN) en onderliggend
wegennet (OWN)
De onderzoekers concluderen dat de waargenomen verschillen in benzineprijzen
tussen landen voor een groot deel zijn te verklaren door kostenverschillen. Zo
kennen tankstations in Duitsland en Frankrijk gemiddeld een hogere doorzet dan
4 Brief van de minister van Economische Zaken over hoge benzineprijzen, Tweede Kamer, vergaderjaar 2008
2009, 31 700 XIII, nr. 49. Het Oil Bulletin is ook herzien en rapporteert
inmiddels prijzen die in lijn zijn met deze bevindingen.
Pagina 2 van 5
Directoraat-generaal
Economische Politiek
Directie Algemene Economische
Politiek
Ons kenmerk
EP/AEP / 9187248
stations in Nederland. Door de kostendrukkende werking die hier vanuit gaat
(schaalvoordelen) kan een groot deel van het prijsverschil met Duitsland worden
verklaard. Ook verschillen in marktstructuur spelen een rol. De Belgische
maximumprijzen lijken een verstorende werking te hebben; in Frankrijk zorgen de
zogeheten hypermarchés voor lagere gemiddelde prijzen op het onderliggend
wegennet; en in Duitsland is sprake van een markt die sterke prijsfluctuaties laat
zien, hetgeen de transparantie voor de consument niet ten goede komt.
Voor Nederland concluderen de onderzoekers dat het onderliggend wegennet
relatief concurrerend is, terwijl er op het hoofdwegennet lokaal nog ruimte lijkt te
zijn voor verbetering van de concurrentie. Hogere marges op het hoofdwegennet
zijn mede mogelijk vanwege het feit dat weggebruikers er ondanks hogere
prijzen - de voorkeur aan geven op het hoofdwegennet te tanken, bijvoorbeeld
omdat zij niet willen omrijden, de benzineprijs niet zelf betalen (lease- of
bedrijfsauto's), een korting krijgen op de pompprijs (kaarthouders) of waarde
toekennen aan het winkelassortiment. Niettemin lijkt er volgens de onderzoekers
op een aantal plekken nog enige margeruimte te bestaan. Het gaat hierbij vooral
om stations op locaties op het hoofdwegennet waar slechts beperkt concurrentie is
omdat er weinig concurrenten (een volgend station op het hoofdwegennet of
alternatief op het onderliggend wegennet) in de buurt zitten of omdat
alternatieven onvoldoende zichtbaar zijn.
De resultaten van het onderzoek hebben mij tevens aanleiding gegeven om
partijen uit de sector te vragen of zij zich in de uitkomsten herkennen. In diverse
gesprekken die de afgelopen tijd zijn gevoerd met belangenorganisaties,
oliemaatschappijen, exploitanten en afnemers, is mij gebleken dat deze
organisaties de resultaten van het onderzoek op hoofdlijnen onderschrijven.
3. Conclusies en beleidsmaatregelen
In de resultaten van het onderzoek zie ik een tweeledige boodschap. Aan de ene
kant laat het onderzoek zien dat de Nederlandse benzinemarkt op de meeste
plaatsen goed functioneert en dat de Nederlandse benzineprijzen niet substantieel
afwijken van die in het buitenland. Hierin zie ik een bevestiging van het door het
kabinet gevoerde beleid, dat al sinds de MDW operatie benzinemarkt is gericht op
het mogelijk maken van toetreding en het vergroten van de markttransparantie.
Ook de gesprekken die in de afgelopen maanden zijn gevoerd met partijen uit de
sector (waaronder ook nieuwkomers op de benzinemarkt en vertegenwoordigers
van afnemers) bevestigen het beeld dat de Nederlandse benzinemarkt op de
meeste plaatsen goed functioneert.
Aan de andere kant maakt het onderzoek duidelijk dat er op sommige plaatsen op
het hoofdwegennet nog ruimte lijkt te bestaan voor verbetering van de
concurrentie. Blijvende aandacht en waar mogelijk aanvullend beleid gericht op
het verbeteren van de concurrentie, is dan ook wenselijk. Daarbij is de
uiteindelijke keuze voor een bepaald beleidsinstrument vanzelfsprekend de
resultante van een bredere afweging van belangen. Het kabinet dient zich, om
redenen van een betrouwbare overheid (en het voorkomen van juridische
Pagina 3 van 5
Directoraat-generaal
Economische Politiek
Directie Algemene Economische
Politiek
Ons kenmerk
EP/AEP / 9187248
procedures), bewust te zijn van de afspraken die gemaakt zijn met de sector en
zijn vastgelegd in de Benzinewet en de onderliggende convenanten. Het kabinet
neemt met instemming kennis van de bevindingen van heren Gormley en Vedder,
die in opdracht van de Tweede Kamer de juridische randvoorwaarden voor enkele
maatregelen op de benzinemarkt hebben onderzocht. Gormley en Vedder
concluderen dat elke maatregel die in strijd is met de convenanten een serieus
risico op juridische procedures met zich brengt. Het kabinet ziet de bevindingen
als ondersteuning van de argumentatie in de stukken die het kabinet eerder over
dit onderwerp aan uw Kamer heeft gezonden.5 Binnen de geschetste grenzen wil
ik mij, via de sporen toetreding en transparantie, blijven inspannen en naast
reeds aangekondigde en in gang gezette maatregelen komen tot enkele
aanvullende maatregelen.
Toetreding
Op het gebied van toetreding voor marktpartijen op het hoofdwegennet is het
vooral de veilingsystematiek die moet zorgen voor een gezondere, meer
dynamische marktstructuur. Daarbij zijn zowel het aantal locaties als de
voornaamste randvoorwaarden bij de veilingen in de benzinewet vastgelegd op
basis van de gesloten convenanten met de sector. In dit kader heeft het kabinet in
2007 de topdeelregeling maximaal verhoogd binnen de marge die de benzinewet
daarvoor bood. Ook is het kabinet momenteel bezig om ervoor te zorgen dat bij
volgende veilingen aanvullende informatie in het biedboek wordt opgenomen (te
weten doorzet in liters per station, kaartliters en shopomzet), om zo potentiële
bieders/nieuwe toetreders meer informatie te verschaffen waarop zij een bod
kunnen baseren. De informatievoorsprong van de zittende
concessiehouder/huurder ten opzichte van de overige deelnemers aan de veiling
wordt daarmee verminderd.
Op het onderliggend wegennet is de toetreding niet wettelijk gelimiteerd, maar
vooral afhankelijk van vergunningverlening van gemeenten. Toetreding van
nieuwe partijen geschiedt voornamelijk door het overnemen van bestaande
locaties, in tegenstelling tot het openen van geheel nieuwe stations. Gezien de
hoge dichtheid van stations in Nederland in vergelijking met omliggende landen is
dat ook goed verklaarbaar. De relatief snelle opkomst van onbemande stations en
prijsvechters op het onderliggend wegennet bevestigen wel dat het ook voor
nieuwkomers op de markt mogelijk is om marktaandeel op te bouwen. Uit
onderzoek en gesprekken met de sector maak ik op dat er geen fundamentele
problemen zijn met toetreding tot het onderliggend wegennet, hoewel de
gemeentelijke vergunningverlening in voorkomende gevallen traag kan zijn. Het
kabinet probeert deze lange vergunningsprocedures zoveel mogelijk in te korten
en te vereenvoudigen. Een belangrijk initiatief in dit verband is de Wet algemene
bepalingen omgevingsrecht (WABO), waarmee diverse vergunningsaanvragen
(bouw, milieu, natuur) worden teruggebracht tot één omgevingsvergunning die
kan worden aangevraagd bij één loket.
5 Kabinetsreactie rapport Evaluatie Benzineveiling en verslag schriftelijk overleg, Tweede Kamer, vergaderjaar
2007-2008, 24 036, nr. 347 en 362.
Pagina 4 van 5
Directoraat-generaal
Economische Politiek
Directie Algemene Economische
Politiek
Ons kenmerk
EP/AEP / 9187248
Transparantie
Een tweede spoor dat het kabinet volgt is het vergroten van de transparantie op
de markt voor consumenten. Transparantie, bijvoorbeeld van prijzen, is een
essentiële randvoorwaarde voor een goed functionerende markt. Om deze reden
wordt in overleg met de sector gewerkt aan de plaatsing van prijspalen bij elk
station, waarop duidelijk de benzineprijzen op die locatie staan vermeld. Ook is
recent besloten om in de Kennisgeving Voorzieningen op verzorgingsplaatsen
langs rijkswegen de verplichting tot het plaatsen van een prijspaal op te nemen.6
Met het plaatsen van de bovengenoemde prijspalen is de transparantie op de
benzinemarkt echter nog niet voldoende zeker gesteld. In het bijzonder ben ik van
mening dat de prijsinformatie, zoals bijvoorbeeld te vinden op internet en in
nieuwe mobiele applicaties, beter kan en moet. In tegenstelling tot producten als
elektriciteit of mobiele telefonie, waarvoor prijsvergelijkinginformatie in ruime
mate voorhanden is, ontbreekt er op internet betrouwbare en complete informatie
over actuele benzineprijzen aan de pomp. Ik wil deze informatievoorziening
structureel verbeteren, zodat de prijsbewuste weggebruiker over voldoende
informatie beschikt om weloverwogen te kunnen besluiten waar hij gaat tanken.
Daartoe doe ik in eerste instantie een beroep op de individuele oliemaatschappijen
en pomphouders tot meer transparantie over hun prijzen te komen. Op korte
termijn zal ik in overleg treden met de brancheverenigingen uit de sector over de
mogelijkheden hiertoe. Uiteraard zullen bij stappen in de richting van meer
transparantie de door het EG-verdrag en de Mededingingswet gestelde
voorwaarden in acht worden genomen, zowel door de overheid als door de
betrokken marktpartijen. Vervolgens zal ik op 1 juli 2010 bezien of deze route
heeft geleid tot voldoende resultaat. Indien op dat moment blijkt dat prijzen nog
steeds onvoldoende transparant zijn, of er geen concrete afspraken over een
verbeteringspad zijn gemaakt (al dan niet vastgelegd in de vorm van bijvoorbeeld
een convenant), dan zal ik bezien of alternatieve maatregelen wenselijk zijn.
(w.g.) Maria J.A. van der Hoeven
Minister van Economische Zaken
6 Brief van de minister van Verkeer en Waterstaat over benzineprijspalen, Tweede Kamer, vergaderjaar 2008-
2009, 31 700 XII, nr. 62.
Pagina 5 van 5
---- --
Ministerie van Economische Zaken