Kamerbrief Gasrotonde
> Retouradres Postbus 20101 2500 EC Den Haag
Directoraat-generaal voor
De Voorzitter van de Tweede Kamer Energie en Telecom
der Staten-Generaal Directie Energiemarkt
Binnenhof 4 Bezuidenhoutseweg 30
2513 AA 's-GRAVENHAGE Postbus 20101
2500 EC Den Haag
T 070 379 8911 (algemeen)
www.ez.nl
Behandeld door
dhr. Drs. R.H. Pinto Scholtbach
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
Bijlage(n)
Datum 23 oktober 2009 2
Kamerbrief Gasrotonde
Inleiding
Met deze brief geef ik invulling aan de toezegging die ik op 23 oktober 2008 heb
gedaan om de Tweede Kamer een samenhangende voortgangsrapportage over de
strategie van het kabinet gericht op "Nederland als Gasrotonde" aan te bieden1. Ik
ga hierbij tevens in op de elementen die zijn genoemd in de op 28 oktober 2008
door de Tweede Kamer aangenomen motie Ten Hoopen c.s.2.
Deze Gasrotondebrief is als volgt opgebouwd:
Allereerst wordt in hoofdstuk 1 een beschrijving gegeven van de Gasrotonde in
Noordwest-Europees perspectief en wordt ingegaan op de initiatieven,
maatregelen en acties die tot op heden zijn ondernomen.
Vervolgens beschrijf ik in het tweede gedeelte van deze brief drie uitdagingen, te
weten: de tijdige beschikbaarheid van transportcapaciteit, flexibiliteit in het
aanbod van gas en diversificatie. Tevens worden nieuwe maatregelen en acties
benoemd die ik in de komende tijd zal ondernemen om de Gasrotonde verder te
ontwikkelen. Daarmee kom ik tegemoet aan de wens van de Tweede Kamer ten
aanzien van nieuwe maatregelen en acties ter versterking van de Gasrotonde.
1. De Gasrotonde in Noordwest-Europees perspectief
1.1 Gasrotonde strategie
In de brief "Visie op de gasmarkt" van maart 2006 werd het begrip "Gasrotonde"
geïntroduceerd3. In het Energierapport van 2008 heb ik de Gasrotonde als één
van de iconen van het energiebeleid neergezet. In dit rapport zijn verschillende
acties aangekondigd om de Gasrotonde verder te ontwikkelen4.
Aardgas is zeer belangrijk voor Nederland. Doordat er omvangrijke hoeveelheden
gas in de Nederlandse ondergrond zitten, zijn wij bijna als vanzelf een
grootverbruiker van gas geworden en tegelijkertijd een belangrijke leverancier
van gas in Noordwest-Europa. Het feit dat onze natuurlijke reserves (langzaam)
1 Tweede Kamer, Handelingen 2008-2009,nr. 15, pag. 1093.
2 Tweede Kamer, vergaderjaar 2008-2009, 31 700-XIII, nr. 44.
3 Brief van de Minister van Economische Zaken, Tweede Kamer, vergaderjaar 2005-2006, 29 023, nr. 22.
4 Energierapport 2008, Tweede Kamer, vergaderjaar 2007-2008, 31 510, nr. 1.
Pagina 1 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
afnemen heeft dan ook niet alleen consequenties voor ons eigen land. Daarom
moeten we vanuit een Noordwest-Europees perspectief bezien hoe hiermee om te
gaan.
De uitdaging is daarbij gelegen in zowel het kunnen voorzien in de benodigde
hoeveelheid gas als in de flexibele levering daarvan, zodat direct kan worden
ingespeeld op fluctuaties in de gasvraag die bijvoorbeeld 's winters hoger ligt dan
`s zomers. Op dit moment wordt vanuit Nederland vooral dankzij het
Groningenveld en de daaraan verbonden ondergrondse gasopslagen, flexibel gas
geleverd. Dit gebeurt niet alleen binnen Nederland zelf maar ook naar de ons
omringende landen (tot een straal van ca. 500 km). De komende jaren zullen ook
deze flexibele productiemogelijkheden afnemen, hetgeen betekent dat er een
behoefte ontstaat aan aanvullende faciliteiten voor het flexibel leveren van gas
binnen Noordwest-Europa.
Deze ontwikkelingen maken het noodzakelijk om nu al te anticiperen op het
moment dat we netto-importeur van gas worden5 en dat, vooruitlopend daarop,
de bestaande mogelijkheden om flexibel gas te kunnen leveren afnemen. Voor
Nederland is dit eens te meer nodig omdat wij ons midden in een transitie naar
een duurzamere energiehuishouding bevinden. In deze decennia lang durende
transitie zal aardgas, als relatief schone brandstof, een cruciale rol spelen.
In de motie ten Hoopen c.s. wordt o.a. aangegeven dat het Nederlandse gas
opraakt waardoor Nederland in 2025 naar verwachting netto-importeur van gas
wordt en door natuurlijke concurrentievoordelen gasrotonde van Europa kan
worden. Ik onderken deze ontwikkeling en ben het met de indieners van deze
motie eens dat Nederland beschikt over een aantal concurrentievoordelen
waardoor Nederland de spil van de Noordwest-Europese Gasrotonde kan worden.
De kansen zijn gelegen in:
· een gastransportnetwerk dat van hoge kwaliteit is en goed verbonden is
met de netwerken in de ons omringende landen;
· de ligging aan zee waardoor het relatief makkelijk is om LNG aan te
voeren;
5 De huidige Nederlandse gasproductie van ongeveer 80 miljard m3 (bcm) in 2008 zal de komende decennia
verminderen. Gebaseerd op de huidige prognoses zal de productie van het Groningenveld rond 2030 ongeveer 15
bcm per jaar bedragen en dat van de kleine velden minder dan 5 bcm oftewel gezamenlijk ongeveer 20 bcm. De
Nederlandse binnenlandse vraag naar gas zal zich de komende decennia stabiliseren op 45 a 50 bcm per jaar.
Daarmee wordt Nederland op termijn netto importeur van gas. Deze omslag zal naar verwachting rond 2025
plaatsvinden. De prognose van de conventionele gasproductie in Nederland loopt door tot 2070, maar het gaat
hier om een beperkte productie. Een mogelijke nieuwe ontwikkeling is de winning van zogenaamde
onconventionele reserves. In Nederland wordt hier naar gekeken (shallow gas en tight gas). Een aantal
maatschappijen heeft inmiddels vergunningen aangevraagd voor de winning van deze onconventionele reserves.
Onconventioneel gas is technisch lastig en slechts tegen zeer hoge kosten te winnen en sommige vormen van
onconventioneel gas zijn slechts te winnen met behulp van een groot aantal putten (shale gas). Dit laatste is
gezien het dichtbevolkt karakter van ons land een lastige opgave. Op het terrein van onconventionele reserves
moet verder onderzoek en exploratieresultaten afgewacht worden voordat er met enige zekerheid iets gezegd kan
worden over het potentieel voor eventuele extra gasproductie in de toekomst.
Pagina 2 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
· diverse mogelijkheden voor het ontwikkelen van ondergrondse opslag in
uitgeproduceerde gasvelden en in zoutcavernes;
· de huidige marktpositie van Nederland met een aantal grote producenten
en verkopers van aardgas;
· de virtuele handelsplaats TTF en de gefuseerde gasbeurzen APX en Endex;
· een open gasmarkt die het (ook voor buitenlandse partijen) aantrekkelijk
maakt om te investeren;
· een groot aantal partijen dat in Nederland al actief is op het gebied van
gas: shippers, nationale en internationale energie-distributiebedrijven,
(buitenlandse) gasproducenten (al dan niet met winningsactiviteiten in
Nederland), etc.;
· de aanwezigheid van gaskennis bij organisaties als Gasunie/GTS,
GasTerra, EBN, NAM, Nogepa, het Energy Delta Institute, ECN, TNO en
Clingendael.
De Gasrotonde strategie is een belangrijk onderdeel van het streven van de
Nederlandse overheid naar energievoorzieningszekerheid en is ook uit
economisch, innovatief en regionaal oogpunt van belang gezien de investeringen,
de innovaties en handelsactiviteiten die hiermee worden gegenereerd. Binnen
deze strategie wordt tevens gestreefd naar het vermarkten en exporteren van de
kennis, expertise en ervaring op gasgebied die in Nederland te vinden zijn (o.a. op
het terrein van gasexploratie, gaswinning, gasopslag, gastransport, gashandel en
inpassing van groen gas).
Het kabinet streeft naar een situatie waarin Nederland als knooppunt in de
internationale gasstromen en als distributiecentrum van gas in Noordwest-Europa
fungeert. Dit draagt ook bij aan de verdere versterking van de binnenlandse
markt waarbij een toenemend aantal spelers op de markt de keuzemogelijkheden
voor eindverbruikers vergroot. Dit biedt ook grote kansen voor (maatschappelijke)
innovaties, export en valorisatie (het verzilveren van wetenschappelijke kennis en
nieuwe technieken) op het terrein van onder andere gas, groen gas en
elektriciteit.
Ik plaats mijn visie op de Gasrotonde in het kader van het kabinetsbeleid ter
bevordering van een goed functionerende, efficiënte en transparante gasmarkt.
Een goed werkende markt, die een prijsindex genereert die in Noordwest- Europa
als referentieprijs geldt, is een noodzakelijke voorwaarde om tot een prominente
positie voor Nederland op de Noordwest-Europese gasmarkt te komen. In mijn
visie op de Gasrotonde moeten we toe naar een situatie waarin:
1. binnen- en buitenlandse partijen belangrijke investeringen plegen in de
gassector en -infrastructuur van Nederland die het mogelijk maken om
gasstromen aan te trekken om te kunnen voorzien in de binnenlandse
vraag naar gas en daarnaast ook waarde te genereren uit de doorvoer van
gas via Nederland;
2. voldoende gasopslagcapaciteit aanwezig is waardoor enerzijds de
leveringszekerheid wordt geborgd en anderzijds de voor het goed
Pagina 3 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
functioneren van de markt benodigde flexibiliteit beschikbaar is;
3. er sprake is van een liquide gasmarkt met voldoende aanbod tegen
transparante en stabiele prijzen;
4. een gasmix ontstaat waar Nederlands aardgas, gas uit diverse andere
landen en groen gas een integraal onderdeel van zijn en waarmee kan
worden voorkomen dat Nederland afhankelijk wordt van één leverancier of
bron;
5. een sterke en innovatieve gasindustrie een belangrijke bijdrage levert aan
de economie, werkgelegenheid creëert en ervoor zorgt dat Nederland de
huidige unieke positie als gasland blijft vervullen.
Zaak is om in de komende jaren de benodigde investeringen in fysieke en niet-
fysieke infrastructuur, die nodig zijn om de Gastrotonde te doen functioneren, te
laten plaatsvinden. Doen we dat niet dan worden we op termijn voor onze
gasvoorziening afhankelijk van de landen om ons heen en moeten we er maar op
vertrouwen dat de investeringen die daar worden gedaan toereikend zijn om ook
de Nederlandse markt te allen tijde te voorzien van gas. Daarnaast zou dit
betekenen dat economische en commerciële kansen die er liggen voor Nederland
niet worden benut. Als gasland bij uitstek kan Nederland in een regionale
Noordwest-Europese gasmarkt een centrale rol blijven spelen.
De Gasrotonde kent een belangrijke economische dimensie vanwege de extra
werkgelegenheid die ermee gegenereerd wordt. Het gaat hier om private
investeringen die tezamen miljarden zullen bedragen, duizenden werkplaatsen op
jaarbasis in de gassector zullen genereren en veel spin-off effecten zullen kennen
zoals de werkgelegenheid die de gassector in Nederland en ook internationaal
voor de toeleveringsindustrie oplevert.
1.2 De Noordwest-Europese gasmarkt
Ook andere landen hebben de ambitie zich tot gasknooppunt te ontwikkelen. Dit
geldt onder meer voor Duitsland, België en Oostenrijk. Dit kan leiden tot
beleidsconcurrentie. Tegelijkertijd constateer ik dat er in toenemende mate een
dialoog bestaat tussen de landen van Noordwest-Europa om onze regionale
gasmarkt verder te ontwikkelen en te integreren met het oog op het creëren van
een aantrekkelijke handelsplaats en de voorzieningszekerheid van deze regio. Het
is binnen dit Noordwest-Europese kader dat het kabinet de Gasrotonde verder wil
uitbouwen.
Binnen Europa zullen meerdere gasknooppunten ontstaan. Gezien het
toenemende belang dat wordt gehecht aan voorzieningszekerheid en de
economische voordelen die daaraan zijn verbonden, is dat ook nodig en logisch.
Als spil in de Noordwest-Europese Gasrotonde heeft Nederland baat bij goed
functionerende (infrastructurele) voorzieningen in andere delen van Europa.
Vanuit een Noordwest-Europees perspectief beschouw ik deze ontwikkelingen als
derhalve complementair. Van groot belang daarbij is dat nu veelal nog nationaal
georganiseerde markten en gastransportsystemen met elkaar worden verbonden
en samengaan.
Pagina 4 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
De ontwikkeling van een Noordwest-Europese gasmarkt vergt op elkaar
afgestemde grensoverschrijdende investeringen die alleen door samen te werken
kunnen worden gerealiseerd. Hier wordt onder meer binnen het Noordwest-
Europese Gas Regional Initiative (samenwerking tussen de toezichthouders) en
het Pentalateraal Gas Platform (samenwerking tussen overheden uit België,
Duitsland, Frankrijk, Luxemburg en Nederland) aan gewerkt, waarbij ook de
landelijke netbeheerders en marktpartijen nauw zijn betrokken. De integratie
komt ook tot uitdrukking in de prijsontwikkeling op de spotmarkten NBP (VK),
Zeebrugge (België) en TTF (Nederland) die inmiddels (vrijwel) gelijk loopt6.
Tevens wordt, ook op verzoek van marktpartijen, actief toegewerkt naar een zo
geïntegreerd en efficiënt mogelijke transportdienstverlening en gezamenlijke
investeringsplanning door de Gasunie netwerkbedrijven Gas Transport Services en
Gasunie Duitsland. De netwerken van deze bedrijven vormen op hun beurt samen
ook weer een spil in het Noordwest-Europese gasnetwerk. Dit draagt bij aan een
meer optimale dienstverlening aan klanten die ook zelf weer grensoverschrijdende
markten bedienen.
De recente gascrisis
Het gasconflict tussen Rusland en de Oekraïne van januari 2009, die in een
onvoorziene en ongekende onderbreking van de Europese gasvoorziening via
Oekraïne resulteerde, heeft voor veel onrust in Europa gezorgd. Zeker in landen
die te maken hebben met een gecombineerde afhankelijkheid van één leverancier
en één aanvoerroute. Dit heeft geleid tot een nog actievere zoektocht naar
mogelijkheden voor diversificatie van gasleveranciers en een nog grotere
noodzaak om betrouwbare en stabiele energiepartnerschappen met producerende
landen en doorvoerlanden op te bouwen.
Mede als gevolg van de Russisch-Oekraïense gascrisis heeft de Europese
Commissie op verzoek van de Europese Raad de reeds aangekondigde herziening
van Richtlijn 2004/67/EG betreffende maatregelen tot veiligstelling van de
aardgasvoorziening, versneld ter hand genomen en medio juli haar voorstel voor
een Verordening leveringszekerheid gepresenteerd7. Betere regionale
6 De Title Transfer Facility (de TTF) is een virtuele marktplaats waar Gas Transport Services BV(GTS) aan
marktpartijen de mogelijkheid biedt om gas dat al in het GTS-systeem aanwezig is (`entry-paid gas') over te
dragen aan een andere partij. Via de TTF kan gas, dat via een entrypunt is ingebracht in het landelijk
gastransportnet en voordat het op een exitpunt het landelijk gastransportnet verlaat, gemakkelijk van eigenaar
wisselen.
7 Voorstel voor een Verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende maatregelen tot veiligstelling
van de aardgasvoorziening en houdende intrekking van Richtlijn 2004/67/EG; Brussel, 16 juli 2009; COM(2009)
363 definitief.
Pagina 5 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
samenwerking en afstemming tussen de lidstaten staan daarbij centraal. Om daar
invulling aan te geven dienen alle lidstaten onder andere regionaal afgestemde
preventieve actie- en noodplannen op te stellen. Het voorstel wordt de komende
maanden besproken met de lidstaten. Afhankelijk van de uitkomsten van dit
proces kan dit ertoe leiden dat aanpassing van de Nederlandse wet- en
regelgeving noodzakelijk is.
Voorts staat de verbetering van de interconnecties hoog op de agenda van de
Europese Unie, zoals ook blijkt uit het European Economic Recovery Plan8. Dit plan
voorziet onder andere in gedeeltelijke financiering door de Europese Unie van
additionele koppelingen tussen gastransportsystemen en maatregelen om
interconnecties bi-directioneel te maken.
1.3 Het beleid tot nu toe
De afgelopen jaren zijn zowel door de overheid als semipublieke en private
partijen concrete initiatieven, plannen en maatregelen ontwikkeld en uitgevoerd
die de Gasrotonde functie van Nederland versterkt hebben. Voorbeelden hiervan
zijn:
de uitbreiding van het gastransportnetwerk door Gas Transport Services;
de sinds 2006 operationeel zijnde interconnector tussen Nederland en het
Verenigd Koninkrijk, de BBL-pijplijn,
participatie in Nord Stream door Gasunie;
aankoop door Gasunie van een hoge-druk transportnetwerk in Duitsland;
de bouw van een LNG-terminal (Gate Terminal) in Rotterdam;
plannen voor een LNG-installaties op de Maasvlakte (4Gas) en in
Eemshaven (Essent, Vopak en Gasunie);
het samengaan van de gasbeurzen APX en Endex en de versterking van
de positie van de APX als exploitant van diverse energiebeurzen als gevolg
van enkele overnames (o.a. aankoop Britse gasbeurs door APX);
de intensivering van de dialoog met ons omringende landen met het oog
op de vorming van een regionale gasmarkt;
invoering van groen gascertificaten via Vertogas en inname van groen gas
in het hogedrukleidingnetwerk door Gasunie;
een gerichte energiediplomatie en handelsmissies naar gasproducerende
landen als Algerije, Angola, Rusland, Saoedi-Arabië, Qatar en Kazachstan;
De oprichting van kennisinstituten zoals het Energy Delta Institute,
Clingendael International Energy Programme (CIEP) en het Energy Delta
Research Centre (Edgar) ten behoeve van innovatief gasonderzoek.
8 Mededeling van de Commissie aan de Europese Raad, "Een Europees economisch herstelplan", Brussel, 26
november 2008; COM(2008) 800 definitief.
Pagina 6 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
Als gevolg hiervan hebben we de afgelopen jaren de volgende ontwikkelingen
gezien:
een steeds groter wordende integratie van het Nederlands
transportnetwerk met de netwerken in de ons omringende landen, met
steeds meer grensoverschrijdende gasstromen;
toenemende gasvolumes die via het gastransportnetwerk worden vervoerd
en worden verhandeld op de Title Transfer Facility (TTF);
een toename van de liquiditeit en handelsmogelijkheden;
een groeiende samenwerking op regionaal niveau tussen overheden,
toezichthouders en netbeheerders;
een sterkere bilaterale samenwerkingsrelatie met een aantal voor
Nederland relevante gasproducerende landen;
een toename van de internationale activiteiten van de gasindustrie;
een toename van innovaties en bedrijvigheid op het terrein van gas, groen
gas en gastransport.
De afgelopen jaren zijn er in Europa een aantal gasbeurzen ontstaan waar zowel
virtuele als fysieke handel plaatsvindt. Op deze steeds meer liquide wordende
handelsplaatsen zien we tevens een toename van het aantal spelers op de markt.
Deze ontwikkelingen leiden tot meer keuzemogelijkheden voor de eindgebruikers
en de juiste signalen voor de prijsvorming van gas. Dit bevordert het doen van
investeringen en meer innovaties en bedrijvigheid.
Gashandelaren en -leveranciers maken in continentaal Noordwest-Europa in
toenemende mate gebruik van de TTF om hun gas te verhandelen. De TTF maakte
in 2008 een krachtige groei door. De hoeveelheid gas die verhandeld werd,
verdubbelde naar ruim 64 miljard m3 en vertegenwoordigt daarmee een waarde
van ruim 15 miljard euro. Het aantal handelaren dat actief is op de TTF groeide
met 20 procent naar een totaal van 60. De TTF laat hiermee zowel in fysiek
geleverd volume als in handelsvolume de andere handelsplaatsen op het Europese
continent in omvang achter zich. De groeicijfers demonstreren dat Nederland zich
als Europese handelsplaats ontwikkelt en in toenemende mate aantrekkelijk is
voor gashandelaren en leveranciers.
Naast deze trend zien we tevens dat het proces van prijscorrelatie en
prijsconvergentie tussen de spotmarkten beurzen van Europa zich voortzet. Deze
ontwikkeling doet zich ook voor in Noordwest-Europa. Zo constateert de
Nederlandse handelsplaats APX dat de Nederlandse TTF samen met het National
Balancing Point in het Verenigde Koninkrijk (NBP) en Zeebrugge in België een
driehoek begint te vormen ("Herring Hub") die de basis legt voor de referentieprijs
van een geïntegreerde gasmarkt met een Noordwest-Europese focus9.
9 Zie interview met CEO APX op
www.apxgroup.com/uploads/Corporate_Files/APX_Quarterly/APX_Quarterly_2009-1.pdf
Pagina 7 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
Verder heb ik onlangs een wijziging van de Gaswet en de Elektriciteitswet 1998
tot versterking van de gasmarkt aan de Tweede Kamer aangeboden10. Dit
wetsvoorstel bevat belangrijke impulsen om de verhandelbaarheid van gas in
Nederland te laten toenemen en zorgt onder meer voor dat verschillen in
gaskwaliteiten geen problemen opleveren. Hiermee wordt onze gasmarkt
aantrekkelijker voor (buitenlandse) partijen die overwegen om gas naar de
Nederlandse markt te brengen of om anderszins actief te worden op deze markt.
De in dit wetsvoorstel aangekondigde maatregelen zijn dan ook expliciet in de
context van de Gasrotonde strategie van Nederland geplaatst.
2. Nieuwe uitdagingen en nieuwe acties
2.1 Drie uitdagingen
Voor de komende jaren is het zaak de huidige Nederlandse positie op het gebied
van gas verder te verstevigen en te voorzien van een goed fundament waardoor
ook bij teruglopende eigen productie Nederland een spilfunctie in de Noordwest-
Europese gasmarkt blijft vervullen. Daarvoor dienen we te beschikken over goede
transport mogelijkheden, mogelijkheden voor het (tijdelijk) opslaan van gas en
diverse aanvoerkanalen. Het gaat kortom om: 1) de tijdige beschikbaarheid van
transportcapaciteit, 2) flexibiliteit en 3) diversificatie. Dit zijn belangrijke
subdoelen die de komende jaren behaald dienen te worden om de Gasrotonde op
termijn optimaal te laten functioneren.
1. Tijdig voorzien in de behoefte aan transportcapaciteit
De komende jaren zijn forse investeringen nodig ter uitbreiding van het
gastransportnet. De infrastructuur zal ingrijpend moeten worden aangepast, in
reactie en inspelend op diverse nationale en internationale ontwikkelingen. Door
de toenemende behoefte aan geïmporteerd gas, de verdere internationalisering
van de gasmarkt en de opkomst van vloeibaar aardgas (LNG) neemt de behoefte
aan binnenlandse en grensoverschrijdende transportcapaciteit toe. Ook de
ontwikkeling en inpassing van groen gas en synthetisch gas uit kolenvergassing
vergen belangrijke investeringen in de huidige gasinfrastructuur. Uitbreiding en
verbetering van de infrastructuur geeft ruimte om meer gas van verschillende
partijen voor de Noordwest-Europese markt aan te trekken.
Om de groeiende vraag naar aardgas te kunnen blijven faciliteren, werkt Gasunie
aan de uitbreiding van de gastransportcapaciteit. Het gaat dan niet alleen om het
binnenlands transport, maar ook om de verbindingen naar en van de landen om
ons heen. Voor de investeringen van de beheerder van het landelijk
gastransportnet, Gas Transport Services, lopen deze via zogenaamde Open
Seasons. In deze procedure peilt de netbeheerder de behoefte aan transport in de
markt, sluit vervolgens contracten met netgebruikers en besluit daarna over een
eventuele uitbreidingsinvestering. Vorig jaar is, met instemming van uw Kamer,
10 Wijziging van de Gaswet en de Elektriciteitswet 1998, tot versterking van de werking van de gasmarkt,
verbetering van de voorzieningszekerheid en houdende regels met betrekking tot de voorrang voor duurzame
elektriciteit, alsmede enkele andere wijzigingen van deze wetten, Tweede Kamer, vergaderjaar 2008-2009, 31
904, nr. 1-3.
Pagina 8 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
een beleidsregel vastgesteld waarmee duidelijkheid is geschapen over de wijze
waarop deze investeringen van de netbeheerder van het landelijk gastransportnet
in de tarieven mogen worden doorberekend. Hiermee is voor de netbeheerder een
kader gecreëerd waarbinnen een goed evenwicht kan worden gevonden tussen de
benodigde ruimte voor investeringen en adequate transporttarieven11.
Hiermee is een goede basis gelegd voor het voorzien in de toenemende behoefte
aan transportcapaciteit, maar dit verzekert nog niet dat de hiervoor benodigde
investeringen ook tijdig worden gerealiseerd. Het is mij gebleken dat de
netbeheerder van het landelijk gastransportnet en de regionale netbeheerders er
behoefte aan hebben om eerder dan thans het geval is een redelijke mate van
zekerheid te krijgen over de doorberekening van hun uitbreidingsinvesteringen in
de (toekomstige) tarieven. Met de hiervoor genoemde wijziging van de Gaswet en
de Elektriciteitswet 1998 wil ik hierin voorzien met als doel het bevorderen van
een vlotte besluitvorming over dergelijke investeringen. Dit is in het belang van de
voorzienings- en leveringszekerheid en een goede marktwerking.
Daarnaast wordt met deze wetswijziging een onderscheid geïntroduceerd tussen
investeringen van nationaal belang en overige investeringen. Voor de "categorie
investeringen van nationaal belang" wordt wat betreft de
besluitvormingsprocedures aangesloten bij de Rijkscoördinatieregeling voor
energie-infrastructuurprojecten, met als doel deze projecten sneller te kunnen
realiseren.
Voor het economisch verantwoord kunnen investeren en het faciliteren van de
markt is het nodig dat Gas Transport Services een herstructurering van de
transporttarieven doorvoert. Voornemen is om dit in het tariefvoorstel dat Gas
Transport Services in 2010 zal indienen, met het oog op inwerkingtreding in 2011,
te verwerken.
Met dit alles is een raamwerk voor het tijdig beschikbaar komen van voldoende
transportcapaciteit gerealiseerd. Het is nu aan de netbeheerders en hun
(potentiële) klanten om deze uitdaging verder op te pakken via de hiervoor
genoemde Open Seasons. Ik zal daarbij uiteraard de vinger aan de pols houden
waarbij ik ook zal bezien of het door mij gecreëerde raamwerk blijvend voldoet. In
het bijzonder zullen grensoverschrijdende investeringen, met de extra uitdaging
vanwege verschillende reguleringskaders, daarbij een belangrijk punt van
aandacht zijn.
2. Voorzien in de behoefte aan flexibiliteit
Op dit moment kan vanuit Nederland vooral dankzij het Groningenveld flexibel gas
worden geleverd. Dit gebeurt niet alleen binnen Nederland zelf, maar ook naar de
ons omringende landen (tot een straal van ca. 500 km). Dat is van grote
toegevoegde waarde omdat het daardoor mogelijk is direct tegemoet te komen
11 Staatscourant 11 juli 2008, nr. 132.
Pagina 9 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
aan de feitelijke gasvraag van eindgebruikers die bijvoorbeeld 's winters veel
groter is dan 's zomers.
De flexibele productiemogelijkheden van het Groningenveld nemen echter af.
Substantiële investeringen in gasopslagen zijn noodzakelijk om ook op de
lange(re) termijn aan de (over de seizoenen) fluctuerende vraag naar gas te
kunnen voldoen. Seizoensopslagen worden essentieel voor het flexibel kunnen
leveren van gas binnen Noordwest-Europa. Aangezien de realisatietijd van grote
opslagen al snel 7 tot 10 jaar beslaat, is er haast geboden en moeten op korte
termijn investeringsbeslissingen genomen worden. In Nederland is een aantal
marktpartijen aan het onderzoeken welke gasvelden kunnen worden omgebouwd
tot een gasopslag. Het realiseren van opslagcapaciteit vergt grote investeringen.
Dit komt met name door het zogenaamde kussengas, het gas dat permanent in
het veld aanwezig moet zijn om de opslag "op druk" te houden.
Momenteel is een aantal maatregelen in ontwikkeling om investeringen in
gasopslag te bevorderen. De maatregelen betreffen: 1) een andere tarifering van
het gastransport naar een gasopslag; 2) een betere beschikbaarheid van
uitgeproduceerde gasvelden voor nieuwe investeerders en 3) duidelijkheid over
aan opslagvergunningen te verbinden voorschriften. Hiermee wordt het
investeringsklimaat voor gasopslag verbeterd.
1. Het Nederlandse transporttarievensysteem kent voor gasopslagen zowel
een entry- als exittarief, opslagen zijn immers geen integraal onderdeel
van het netwerk. Een aantal marktpartijen heeft aangegeven de tarieven
die zij moeten betalen voor het transport van gas naar en van
gasopslagen als een belemmering te zien voor het doen van
investeringen. Om die reden heb ik Gas Transport Services gevraagd om
bij de reeds voorgenomen herziening van het tariefsysteem per 2011 ook
deze signalen nadrukkelijk te betrekken.
2. Gezien de toenemende behoefte aan opslagcapaciteit maakt een
wetsvoorstel tot wijziging van de Mijnbouwwet12 (waarmee de Tweede
Kamer op 8 september 2009 heeft ingestemd) het onder meer mogelijk
om gasvelden die niet meer in productie zijn en door de vergunninghouder
niet worden benut, maar waar nog wel een winningvergunning op rust,
beschikbaar te stellen aan derden. Daarnaast vindt met
mijnbouwondernemingen overleg plaats om in aanvulling op dit
wetsvoorstel een procedure af te spreken op grond waarvan niet meer
gebruikte gasvelden ter beschikking kunnen komen van derden. Ik zal de
ontwikkelingen nauwlettend volgen. Hierbij zal worden gekeken of dit
instrument tot de gewenste resultaten leidt en door marktpartijen als
effectief wordt beschouwd.
12 Tweede Kamer, vergaderjaar 2007-2008, 31 479, nr. 2.
Pagina 10 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
3. De motie Ten Hoopen c.s. spreekt ook over de wenselijkheid van vooraf
vastgestelde, uniforme regels voor de financiële afdrachten over
gasopslag . De Mijnbouwwet maakt het inderdaad mogelijk om aan een
opslagvergunning een voorschrift te verbinden dat verplicht tot een
financiële afdracht. Bij de vorig jaar ten behoeve van de opslag van gas
verleende vergunningen voor Zuidwending en Bergermeer is van deze
mogelijkheid geen gebruik gemaakt. Ik onderken dat het van belang is dat
marktpartijen weten welke voorschriften er aan een vergunning kunnen
worden verbonden zodat zij daar bij hun investeringsbeslissing rekening
mee kunnen houden. In het kader van de evaluatie van de Mijnbouwwet
zullen daarom voorstellen aan uw Kamer worden gedaan die daarin
voorzien.
De motie Ten Hoopen c.s. bepleit ook deelname van Energie Beheer Nederland
B.V. (EBN) aan gasopslag. EBN heeft tot taak de haar in de Mijnbouwwet
opgedragen publieke taken uit te voeren. Deelneming in gasopslag is voor EBN
geen wettelijk opgedragen taak. Wel biedt de Mijnbouwwet EBN de ruimte om
nevenactiviteiten te verrichten die nauw verwant zijn aan haar publieke taken,
mits die de uitvoering van die taken niet belemmeren en die het algemeen belang
van het energiebeleid dienen. EBN oordeelt daarom, als zij daarvoor door
marktpartijen gevraagd wordt, in eerste instantie zelf over deelneming in een
gasopslag. Uiteindelijk moet de Minister van Economische Zaken met een
dergelijke deelneming instemmen. Ik heb al eerder aan de Tweede Kamer
meegedeeld dat ik dergelijke aanvragen welwillend zal beoordelen, als dat de
gewenste totstandkoming van gasopslagen ondersteunt13.
Over installaties mag volgens de reguliere fiscale regels worden afgeschreven,
maar niet versneld. Kussengas is echter een goed dat niet slijt, waardoor er
binnen het Nederlandse fiscale stelsel niet over mag worden afgeschreven. Dat in
Duitsland wel mag worden afgeschreven over kussengas, komt omdat het daar
binnen het Duitse fiscale stelsel past.
Om investeringen in gasopslag te bevorderen is in het Verenigd Koninkrijk onlangs
besloten een fiscale faciliteit voor kussengas te introduceren. Echter, ik vind het
nu niet opportuun om (fiscale) steunmaatregelen voor investeringen in
gasopslagen voor te stellen. Ik wil eerst de voorstellen van Gas Transport Services
voor een (eventuele) tariefaanpassing afwachten omdat dit kan leiden tot een
verlaging van tarieven waardoor de cashflow voor de investeerders verbetert. Ik
ga er vooralsnog vanuit dat dit voldoende effectief is. Mede omdat in Nederland al
plannen voor gasopslagen door marktpartijen worden ontwikkeld, acht ik de
bovengenoemde maatregelen op dit moment voldoende geschikt als impuls voor
investeringen in gasopslag.
13 Zie schriftelijke antwoorden van de minister en de staatssecretaris van Economische Zaken op vragen gesteld in
de eerste termijn van de begrotingsbehandeling van Economische Zaken voor het jaar 2009 (31 700-XIII) en van
het Fonds economische structuurversterking voor het jaar 2009 (31 700-D).
Pagina 11 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
3. Voorzien in de behoefte aan diversificatie
Zoals al eerder gememoreerd, zullen in de komende decennia de Nederlandse
gasvoorraden afnemen en zal de import van gas toenemen. Hierdoor zal
Noordwest-Europa steeds meer moeten worden voorzien van pijpleidinggas uit
Rusland en Noorwegen en LNG uit andere delen van de wereld.
Het beleid is er op gericht de beschikbaarheid van voldoende gas op termijn te
waarborgen door diversificatie in de energievoorziening en de gasaanvoer te
bevorderen. Daarbij staat het streven naar diversificatie van leveranciers/bronnen
centraal waarmee wordt voorkomen dat Nederland afhankelijk wordt van één type
energie, land of bedrijf. Ook diversificatie van aanvoerroutes is van belang om
beter bestand te zijn tegen mogelijke problemen met de doorvoer van gas door
transitlanden.
Het maximaal benutten van onze nationale bodemschatten (het Groningenveld en
de kleine velden) is een belangrijk onderdeel van de Gasrotonde. Het continueren
van de rol van GasTerra als inkoper van het gas uit de kleine velden als onderdeel
van het kleine-veldenbeleid blijft daarom essentieel.
In het kader van de veranderende positie van Nederland van netto-exporteur naar
netto-importeur en de verdere ontwikkeling van de Gasrotonde acht ik tevens de
aanwezigheid van een sterk handelshuis van belang. In dat verband ben ik bezig
met het verkennen van verschillende opties waarbij ook gekeken wordt naar de
toekomst van GasTerra.
Het kabinet geeft geen blauwdruk voor de gasmix van de toekomst. Zoals in het
Energierapport 2008 is gesteld stelt de overheid de doelen en randvoorwaarden,
stimuleert en regisseert. De markt investeert en bepaalt de gasmix, die
waarschijnlijk rond 2030 zal zijn samengesteld uit onder andere de volgende
componenten14:
Nederlands aardgas: het Nederlandse aardgas zal ook in 2030 de basis
vormen voor de Nederlandse gasvoorziening. Volgens de huidige
verwachtingen zal het Groningenveld vanaf rond 2030 jaarlijks ca. 15
miljard m3 (bcm) produceren en de kleine velden ongeveer 5 bcm oftewel
gezamenlijk ongeveer 20 bcm.
Russisch gas: via de in ontwikkeling zijnde pijplijn Nord Stream zal op
een directe wijze in de toekomstige Nederlandse vraag naar gas kunnen
worden voorzien. Gasunie participeert in deze pijplijn.
14 In relatie tot gas dat wordt gewonnen (incl. geïmporteerd LNG) én opgeslagen wordt in de motie Ten Hoopen
c.s. gesteld dat maar één keer belasting dient te worden geheven. Over in Nederland geproduceerd gas worden
mijnbouwafdrachten geheven. Als dit gas wordt opgeslagen in een gasopslag en vervolgens wordt teruggehaald,
dan worden over het teruggehaalde gas niet nogmaals mijnbouwafdrachten geheven. Immers er is bij onttrekking
uit een opslag geen sprake meer van gasproductie. Over in Nederland geproduceerd gas wordt dus eenmaal
geheven. Over geïmporteerde LNG wordt niet geheven omdat dit gas niet in Nederland is geproduceerd en
daarom zijn er geen productieheffingen verschuldigd. Er is dus geen sprake van dubbele belastingheffing.
Pagina 12 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
LNG: gezien het belang van LNG voor Nederland spant de Nederlandse
overheid zich in om initiatieven voor de bouw van LNG-faciliteiten zo goed
mogelijk te faciliteren en ondersteunen. De afgelopen jaren heb ik drie
ontheffingen van de toegangsregulering verleend aan respectievelijk Gate
BV, 4Gas en Eemshaven15. Ten aanzien van de laatste twee initiatieven
moeten de betrokken marktpartijen nog definitieve
investeringsbeslissingen nemen. Het internationaal inkoopbeleid van
energiebedrijven die een doorvoercontract hebben bij één van de LNG-
installatiebeheerders richt zich op landen als Rusland, Algerije, Qatar, en
Angola.
Noors gas: Naast Russische leveranties zal Noors gas een rol (blijven)
spelen in de gasvoorziening.
Groen Gas: De productie van Groen Gas wordt gestimuleerd met de
Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie (SDE). Het
Innovatieprogramma Nieuw Gas moet zorgen voor een kostendaling van
de productie van Groen Gas uit vergisting en vergassing van biomassa.
2.2. De acties
In aanvulling op het eerder dit jaar ingediende wetsvoorstel tot wijziging van de
Gaswet en de Electriciteitswet 1998 heb ik drie uitdagingen geformuleerd voor de
verdere uitbouw van de Gasrotonde, te weten: 1) de tijdige beschikbaarheid van
transportcapaciteit, 2) flexibiliteit en 3) diversificatie.
In relatie tot deze uitdagingen zal ik de beleidsacties in het kader van de
Gasrotonde intensiveren. Acties die ik, in de vorm van een meerjarig Programma
Gasrotonde, samen met (markt)partijen wil uitvoeren16.
Sommige acties zijn een direct antwoord op deze uitdagingen. Andere dragen bij
aan een stimulerende omgeving waarin bedrijven de kansen kunnen benutten die
de Gasrotonde biedt. Werken aan de uitdagingen kan alleen samen met het
bedrijfsleven, met als doel het bevorderen van marktwerking, integratie van de
Noordwest-Europese gasmarkt, het realiseren van investeringen in transport- en
gasopslagcapaciteit en het vermarkten en exporteren van kennis en innovaties op
gasgebied. Aan diversificatie wordt gewerkt via een optimale benutting van de
eigen energiebronnen, het voeren van gasdiplomatie en het stimuleren van
internationaal ondernemen. Om de huidige unieke positie als gasland te blijven
vervullen, moet ook worden gewerkt aan de verdere versterking van de
kennisinfrastructuur.
Gezien het belang van de Gasrotonde voor Nederland zullen het beleid en de
acties nauwlettend gevolgd worden.
15 Het gaat hier om terminals met een geplande capaciteit van respectievelijk: 12 bcm (uitbreidbaar tot 16 bcm),
9 bcm (uitbreidbaar tot 18 bcm) en nogmaals 12 bcm. Een deel van dit vloeibaar gas zal verder in Noordwest-
Europa worden verhandeld en in de ons omringende landen worden afgezet.
16 Zie voor een schematische weergave van de acties in het kader van het Programma Gasrotonde bijlage I.
Pagina 13 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
1) Samen met het bedrijfsleven
Een goede afstemming van het beleid en de uitvoering daarvan tussen de
Nederlandse overheid en de Nederlandse gassector vormt een belangrijke
voorwaarde voor een efficiënte en effectieve implementatie van de Gasrotonde
strategie. Dat is het voornaamste doel van het in het Energierapport 2008
aangekondigde en nog op te richten Overlegplatform Gasrotonde. Dit platform
wordt geen formeel adviesorgaan maar dient als plek voor afstemming en voor
het bespreken van nieuwe initiatieven en strategische vraagstukken tussen
bedrijfsleven en overheid.
Het is de bedoeling dat het Overlegplatform Gasrotonde de verbindingsschakel
vormt tussen activiteiten van de overheid en initiatieven van het bedrijfsleven en
dat er in gezamenlijkheid uitvoering wordt gegeven aan het meerjarig programma
Gasrotonde dat in deze brief wordt gepresenteerd. De overheid zal de behoeftes
van het bedrijfsleven, die via het overlegplatform geïnventariseerd worden,
meenemen in de beleidsvorming en in gesprekken met buitenlandse overheden
naar voren kunnen brengen.
2) Bevorderen marktwerking en integratie Noordwest-Europese gasmarkt
De Nederlandse overheid heeft veel initiatieven genomen om de Noordwest-
Europese gasmarkt verder te ontwikkelen. Ons land speelt een voortrekkersrol in
het Pentalateraal Gas Platform en het Noordwest-Europese Gas Regional Initiative.
In beide trajecten wordt door overheden, netbeheerders en toezichthouders
gewerkt aan de integratie van de Noordwest-Europese gasmarkt. Deze lijn wordt
de komende jaren met extra inspanningen en initiatieven voortgezet. Concreet
wordt gewerkt aan een betere benutting van transportcapaciteit, het beter op
elkaar aan laten sluiten van balanceringsregimes, het verbeteren van de
marktkoppeling tussen lidstaten, het opzetten van gecoördineerde Open Seasons
voor infrastructuur investeringen en het verbeteren van regionale samenwerking
tussen netbeheerders met betrekking tot crisisbeheer.
Omdat de Gasrotonde niet aan de grens ophoudt, zal ik in het Pentalateraal
overleg inzetten op een transparant reguleringsregiem dat investeringen die in het
kader van de Noordwest-Europese leveringszekerheid nodig zijn ook daadwerkelijk
kunnen plaatsvinden. Dit houdt rekening met het feit dat investeringen over de
grens ook van belang kunnen zijn voor de Gasrotonde, bijv. wanneer ze bijdragen
aan de Nederlandse leveringszekerheid en het goed functioneren van de markt.
3) Optimale benutting eigen energiebronnen
De Nederlandse overheid streeft ernaar dat zoveel mogelijk van de nog resterende
Nederlandse gasvoorraden, inclusief de klein(st)e velden, worden opgespoord en
geproduceerd om op deze manier onze positie als gasproducent zo goed mogelijk
uit te nutten. In een wetsvoorstel tot wijziging van de Mijnbouwwet, dat op
8 september 2009 door de Tweede Kamer is aanvaard, heb ik voorgesteld door
middel van een financiële maatregel een impuls te geven aan de opsporing en
winning van aardgas in specifieke marginale velden offshore. Een goed
mijnbouwklimaat zet bestaande en nieuwe mijnbouwbedrijven er toe aan om te
Pagina 14 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
investeren in mijnbouwactiviteiten in Nederland. Verder krijgt ingevolge dit
wetsvoorstel de Minister van Economische Zaken de middelen om delen van
vergunningsgebieden waar de vergunninghouder geen (plannen voor) activiteiten
ontwikkelt aan derden ter beschikking te stellen, zodat die gebieden door anderen
actief benut kunnen worden. Een beoogd convenant tussen de Minister van
Economische Zaken en mijnbouwbedrijven, dat tegelijkertijd met de beoogde
financiële stimuleringsmaatregel in werking moet treden, heeft eveneens ten doel
dat verleende vergunningen uit hoofde van de Mijnbouwwet actief worden benut
voor opsporings-, winnings- of opslagactiviteiten17.
4) Bevorderen van investeringen
Voor de investeringen die in het kader van de Gasrotonde dienen plaats te vinden,
zijn bedrijven primair aan zet. De Nederlandse overheid moet wel continu bezien
welke bijdrage zij kan leveren om een stimulerende omgeving te creëren waarin
bedrijven de aanwezige kansen kunnen benutten. Daarbij is de overheid ook aan
zet om, waar nodig in samenwerking met onze buurlanden, het regelgevende
kader te bepalen waarbinnen dit kan plaatsvinden en ervoor zorg te dragen dat
investeringen hierdoor niet worden belemmerd. Ik acht het tevens mijn taak er
voor te zorgen dat deze investeringen, niet worden belemmerd door gebrek aan of
trage besluitvorming aan overheidszijde. Een belangrijk instrument hierbij is de
Rijkscoördinatieregeling voor energie-infrastructuurprojecten, met als doel deze
projecten sneller te kunnen realiseren.
5) Voeren van een ` Gasdiplomatie'
De " gasdiplomatie" van Nederland kent twee belangrijke dimensies:
Bilaterale gasdiplomatie: Binnen het diversificatiebeleid is gekozen voor meer
focus op gasproducerende landen die op termijn belangrijk voor de Gasrotonde
kunnen zijn. Binnen deze context heb ik landen als Algerije, Angola, Egypte en
Qatar bezocht. Het gaat hier om landen die interessante mogelijkheden te bieden
hebben voor Nederlandse inkopers van LNG. Ik zal deze lijn voortzetten en in mijn
internationaal bilateraal beleid nog meer focussen op een "gasdiplomatie" en
diversificatie van gasleveranciers. Dit beleid wordt in nauwe samenwerking
gevoerd met mijn collega minister van Buitenlandse Zaken.
Multilaterale gasdiplomatie: Nederland speelt ook een actieve rol binnen
organisaties als het International Energy Agency en het International Energy
Forum. De laatste organisatie levert een belangrijke bijdrage aan een actieve en
constructieve dialoog tussen gasproducerendeÂen consumerende landen.
Daarnaast is Nederland waarnemer geworden bij het Gas Exporting Countries
Forum (GECF). In dit forum participeren de belangrijkste gasexporterende
landen18. Dit waarnemerschap stelt Nederland, als de belangrijkste gasexporteur
17 Zie Tweede Kamer, vergaderjaar 2008-2009, nr. 31 479, nr. 6.
18 Leden van het GECF zijn Rusland, Iran, Qatar, Algerije, Bolivia, Brunei, Egypte, Equatoriaal Guinee, Libië,
Maleisië, Nigeria, Trinidad en Tobago en Venezuela. Net als Nederland zijn Noorwegen en Kazachstan waarnemer.
Pagina 15 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
binnen de Europese Unie, in staat om relevante internationale ontwikkelingen op
het terrein van gas op de voet te kunnen volgen. Binnen dit forum zal de inbreng
van Nederland zich richten op het bevorderen van een transparante en stabiele
internationale gasmarkt en het bevorderen van de dialoog tussen
gasproducerende en -consumerende landen.
6) Internationaal ondernemen
Gasrotonde-beleid is internationaal beleid. Bedrijven opereren over grenzen heen
en op buitenlandse markten. Vaak hebben ze te maken met buitenlandse
overheden die een cruciale rol spelen bij de exploitatie, productie en marketing
van gas. Daarom wordt er ten aanzien van voor Nederland relevante
gasproducerende landen nauw samengewerkt tussen het bedrijfsleven en de
Nederlandse overheid. Dit beleid is er op gericht om de juiste randvoorwaarden te
creëren zodat bedrijven de kansen benutten om gas te kunnen inkopen en te
participeren in relevante gasprojecten. Daarnaast kunnen bedrijven en
kennisinstellingen bestaande en toekomstige innovaties en daaruit ontstane
kennis verder vermarkten en exporteren.
Economische relaties met relevante gasproducerende landen kunnen pas een
duurzaam karakter krijgen indien de economische prioriteiten van deze landen
een integraal onderdeel van de economische betrekkingen zijn. Hierdoor kan de
"gasdiplomatie" zich ook richten op samenwerking op andere economische
sectoren dan alleen energie (bijv. landbouw en water). Voor veel landen is
wederkerigheid een belangrijk principe; kansen voor onze bedrijven om te
investeren en te participeren in de gassector in hun land, moeten dus waar
mogelijk gespiegeld worden in kansen voor bedrijven uit deze landen om in de
Nederlandse sectoren te investeren. Een actief en transparant Nederlands
investeringsacquisitiebeleid is daarom onderdeel van een effectieve
"gasdiplomatie". Vanwege deze brede economische belangen is de Nederlandse
overheid actief betrokken bij inkomende- en uitgaande bedrijvenmissies uit en
naar relevante energielanden. Deze missies worden ondersteund via
subsidieregelingen zoals 2getthere en de regeling Collectieve Promotionele
Activiteiten (CPA).
De ontwikkeling van de Gasrotonde zal aan diverse Nederlandse industrieën en
kennisinstellingen een positieve impuls geven. Het biedt ook kansen voor bijv. de
toeleveringsindustrie voor de onshore- en offshore gassector om een sterker
internationaal profiel te ontwikkelen en zodoende een betere internationale
concurrentiepositie te krijgen. Nederland als aantrekkelijk vestigingsgebied voor
bepaalde hoogwaardige industrieën (bijv. petrochemie) kan door de verdere
ontwikkeling van de Gasrotonde ook aan belang winnen. Op deze nationale en
internationale kansen voor ondernemen zal bewust en actief worden ingespeeld.
7) Versterken kennisinfrastructuur
Nederland is al 50 jaar lang één van de belangrijkste gasproducenten van Europa.
Hierdoor beschikken we over een relatief sterke kennisinfrastructuur op
gasgebied. In mijn visie dienen kennis, innovatie en valorisatie een cruciaal
Pagina 16 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
onderdeel te zijn van de Gasrotondestrategie, vooral in onze contacten met het
buitenland. Via de Maatschappelijke Innovatieagenda Energie alsmede via de
gebiedsgerichte economische agenda van Nederland Pieken in de Delta wordt al in
Noord-Nederland ingezet op duurzaamheid en het genereren van economische
activiteiten. Bezien zal worden hoe de verschillende thema's als duurzaamheid,
innovatie, valorisatie en de Gasrotonde nader met elkaar verknoopt kunnen
worden. In dit kader heb ik onlangs een financiële bijdrage geleverd aan de
oprichting van het programma EDGAR, een breed samenwerkingsverband van
universiteiten, onderzoeksinstellingen en energiebedrijven gericht op
gasonderzoek in brede zin.
De afgelopen jaren zijn er ook verschillende initiatieven door de private sector
genomen om onze gaskennis beter te benutten en uit te breiden. Waar mogelijk
ondersteunt de overheid dit soort initiatieven. Voorbeelden hiervan zijn: a) het
Global Gas Network Initiative van o.a. Gasunie om experts die met pensioen zijn
of binnenkort met pensioen gaan op projectbasis in binnen- en buitenland te
kunnen blijven inschakelen en b) de mogelijke oprichting van een LNG
expertisecentrum. Het laatste initiatief wordt ondersteund via het Maritiem
Innovatieprogramma dat vanuit SenterNovem wordt aangestuurd.
Met de productie van groen gas en invoeding op het gasnet is de afgelopen jaren
al enige ervaring opgedaan. Met het Innovatieprogramma Nieuw Gas wordt de
kennisontwikkeling verder gestimuleerd en dit zal leiden tot een kostendaling van
de productie en levering van groen gas. Op deze manier zal groen gas op den
duur een rendabele economische activiteit moeten worden en zal dit op termijn
kunnen leiden tot een steeds groter aandeel van gas met een niet-fossiele
oorsprong in de energiemix.
8) Monitoren
In relatie tot de monitoringstaak heb ik vorig jaar december aan GTS de opdracht
gegeven om jaarlijks een rapport Voorzieningszekerheid Gas samen te stellen. Het
rapport vormt de input voor de jaarlijkse monitoring rapportage van de
Nederlandse overheid aan de Europese Commissie op grond van de daarvoor
geldende Europese richtlijnen. Als bijlage 2 bij deze brief treft u het eerste rapport
Voorzieningszekerheid Gas 2009 aan.
Het definiëren van ijkpunten en het monitoren ervan zal de komende tijd van
cruciaal belang zijn. Op basis van monitoring zal moeten blijken of bijsturing of
intensivering van de acties nodig is. Om in de toekomst de economische impact
van de verdere uitbouw van de Gasrotonde te kunnen monitoren, zal ook een
analyse worden gemaakt van de bijdrage van de Gasrotonde aan de Nederlandse
economie. Naast het laten kwantificeren van de bijdrage aan de Nederlandse
economie, zal ik laten onderzoeken hoe de positie van Nederland op de regionale
en internationale gasmarkten zich ontwikkelt.
Pagina 17 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
Overig
In deze brief heb ik aangegeven hoe ik om wil gaan met de elementen uit de
motie Ten Hoopen c.s. over de gasrotonde. Een element dat ik nog niet heb
geadresseerd betreft de fusietoets voor overnames van energiebedrijven omdat
dit veel breder reikt dan alleen de gassector. De Commissie Kist heeft ook het Rijk
gevraagd te bezien of aanvullend concentratietoezicht wenselijk is, met name
indien de overnemende partij onder buitenlandse politieke invloed staat. Ik heb
het afgelopen jaar met uw Kamer veel gesproken over de borging van publieke
belangen in strategische sectoren. Ik wil benadrukken dat primair de publieke
belangen in Nederland worden geborgd via aanvullende sectorale wet- en
regelgeving, ongeacht of het hierbij gaat om binnenlands of buitenlands
eigendom. Mijn overkoepelende conclusie luidt dat de publieke belangen in de
energiesector goed geborgd zijn. Wel acht ik het van belang om ook in de
toekomst een concurrerende markt met voldoende solide en betrouwbare spelers
te waarborgen. Specifiek voor de energiesector is nu in het kader van het derde
pakket een zogenaamde ÂŽlevel playing field clausuleÂŽ aangenomen die lidstaten
de mogelijkheid biedt om overnames te toetsen en bij een reëel risico voor het
openbaar belang te blokkeren. De Europese Commissie zal haar goedkeuring
moeten geven aan voorgenomen maatregelen teneinde de uniformiteit van het
Europese mededinging- en energiebeleid te bewaken. Momenteel wordt gewerkt
aan de uitwerking en implementatie van deze clausule in nationale wetgeving. Ik
zal uw Kamer hier zo spoedig mogelijk over informeren.
Tot slot
De ontwikkeling van Nederland tot spil van de Noordwest-Europese Gasrotonde is
een lange termijn project dat actieve betrokkenheid vereist van zowel overheid als
marktpartijen. De omstandigheden van Nederland zijn gunstig voor het vervullen
van een centrale rol in de regionale gasmarkt van Noordwest-Europa. In deze
brief heb ik aangegeven hoe ik deze kansen wil benutten, voor welke uitdagingen
we staan en welke acties ondernomen zullen worden. Zoals ik in de inleiding
gesteld heb geef ik met deze brief invulling aan de wens van uw Kamer om
maatregelen te nemen om de Gasrotonde verder te ontwikkelen.
Om u over de stand van zaken met betrekking tot de Gasrotonde te blijven
informeren, zal ik om de twee jaar een voortgangsrapportage Gasrotonde naar uw
Kamer sturen.
(w.g.) Maria J.A. van der Hoeven
Minister van Economische Zaken
Pagina 18 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
Bijlage 1
Onderstaande tabel geeft een schematisch overzicht weer van de voorgenomen
acties binnen het programma Gasrotonde.
Programma onderdeel Acties en toelichting
1) Samen met de Oprichting Overlegplatform Gasrotonde:
industrie De hoofddoelstelling van dit platform is het bevorderen van de
ontwikkeling van de Gasrotonde. Om deze doelstelling te bereiken
heeft het platform een aantal functies:
afstemmingsplatform en bespreken strategische
onderwerpen;
informatie-uitwisseling;
betrekken van het bedrijfsleven bij
beleidsvoorbereiding;
initiator van samenwerking;
samen met overheid uitvoering geven aan meerjarig
programma.
2) Bevorderen Bevorderen marktintegratie Noordwest-Europese gasmarkt:
marktwerking en beter benutten van de capaciteit van de
integratie Noordwest- transportleidingen, o.a. door allocatiemethoden beter
Europese gasmarkt op elkaar af te stemmen en balanceringsregimes beter
op elkaar aan te laten sluiten;
opzetten gecoördineerde Open Seasons;
opheffen van bestaande wettelijke en regulatoire
belemmeringen;
toekomstige positionering van GasTerra in de
Noordwest-Europese gasmarkt.
Bevorderen leveringszekerheid Noordwest-Europese
gasmarkt:
verbeteren van het investeringsklimaat voor
(grensoverschrijdende) investeringen in infrastructuur;
verbeteren van regionale samenwerking tussen
netbeheerders m.b.t. crisisbeheer.
3) Benutten eigen Kleine veldenbeleid:
energiebronnen implementatie financiële maatregel opsporing en
winning van gas in specifieke marginale velden offshore
(wetsvoorstel nr. 31 479).
Pagina 19 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
Groen gas:
de stimulering van de productie en bijmenging van
groen gas in het bestaande gasnetwerk met de
Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie (SDE).
4) Bevorderen van Investeringen in gastransportcapaciteit:
investeringen herziening tariefsysteem voor gastransport (2011);
toepassen Rijkscoördinatieregeling voor energie-
infrastructuurprojecten;
het regelgevend kader (waar nodig in samenwerking
met onze buurlanden) bepalen waarbinnen
grensoverschrijdende investeringen kunnen
plaatsvinden en ervoor zorg dragen dat deze
investeringen hierdoor niet worden belemmerd.
Investeringen in gasopslagcapaciteit:
herziening tariefsysteem voor gastransport (2011);
de toegang tot lege gasvelden voor opslagactiviteiten
wordt verbeterd door het voorstel tot wijziging van de
Mijnbouwwet (wetsvoorstel nr. 31 479);
toepassen Rijkscoördinatieregeling voor energie-
infrastructuurprojecten.
Investeringen in LNG-faciliteiten:
herziening tariefsysteem voor gastransport (2011);
verlenen van ontheffingen van toegangsregulering aan
LNG-installaties;
bezien of gelden uit het Fonds Economische
Structuurversterking (sterke regio's) ingezet kunnen
worden voor aanleg vaargeul Eemshaven ten behoeve
van mogelijke LNG-aanlanding.
Ontwikkelen en uitvoeren internationale acquisitie en
investeringsagenda:
Het Netherlands Foreign Investment Agency van het Ministerie van
Economische zaken zal een strategische acquisitie en
investeringsagenda ontwikkelen en uitvoeren gericht op het:
voeren van een helder en gericht acquisitiebeleid voor
investeringen uit relevante gasproducerende landen;
aantrekken van buitenlandse investeringen in de
Nederlandse gasector (o.a. in LNG-faciliteiten en
gasopslagcapaciteit);
internationale promotie van de Gasrotonde.
5) Voeren van Strategische reisagenda:
een "Gasdiplomatie" Meer focus op relevante gaslanden. Binnen deze context zijn
relaties opgebouwd en geïntensiveerd met Algerije Qatar, Angola
Pagina 20 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
en Egypte. Voor de komende tijd staan missies gepland naar
Verenigde Arabische Emiraten, Oman, Saoedi-Arabië, Mexico,
Brazilië en Noorwegen.
Deze missies kennen als doel het:
presenteren van Nederland als Gasrotonde van Noord
West-Europa en positioneren van ons land als een
belangrijke partner op het terrein van gas/LNG;
presenteren van de aan de Gasrotonde gerelateerde
energiesector van Nederland; (in dit kader doen
vertegenwoordigers van relevante bedrijven vaak mee
aan onderdelen van deze missies);
openen van deuren voor Nederlandse bedrijven om op
termijn te kunnen participeren in gas/LNG-projecten en
gas/LNG-aankopen te kunnen doen.;
identificatie van voor de gasproducerende landen
prioritaire samenwerkingsgebieden met Nederland;
overeenkomen van Memorandums of Understanding
(MOU) met gasproducerende landen en het sluiten van
Investeringsbeschermingsovereenkomst (IBO).
6) Bevorderen Stimuleren van de verdere internationalisering van de Nederlandse
internationaal energiesector en gasindustrie doormiddel van:
ondernemen voeren van een economische diplomatie;
bevorderen van een gelijk speelveld;
organiseren van energiemissies;
faciliteren en ondersteunen van inkomende en
uitgaande bedrijvenmissies via subsidieregelingen zoals
2getthere en de regeling Collectieve Promotionele
Activiteiten (CPA);
participeren in internationale gasevenementen en
beurzen.
7) Versterken Stimuleren en ondersteunen van relevante nieuwe initiatieven tot
kennisinfrastructuur samenwerking tussen kennisinstellingen en de gassector om zo tot
een sterke kennisinfrastructuur te komen:
het in kaart brengen van de Gaskennisinfrastructuur
van Nederland en deze toegankelijk maken en
ontsluiten voor buitenlandse partijen;
de mogelijke oprichting van een LNG-expertisecentrum;
stimuleren van valorisatie van innovaties en
kennisprojecten van bedrijven en kennisinstellingen op
het gebied van gas, in (Noord-)Nederland;
oprichting EDGAR (Energy Delta Gas Research);
stimuleren en ondersteunen van initiatieven van
Nederlandse en buitenlandse bedrijven uit gas
exporterende landen om samen te werken;
Pagina 21 van 22
Directoraat-generaal voor
Energie en Telecom
Directie Energiemarkt
Ons kenmerk
ET/EM / 9182335
door innovatie verlagen van de kostprijs van Groen Gas
met het Innovatieprogramma Nieuw Gas.
8) Monitoren Om de twee jaar voortgangsrapportage Gasrotonde aan
Tweede Kamer;
jaarlijkse monitoring voorzieningszekerheid gas van de
Nederlandse overheid aan de Europese Commissie op
grond van de daarvoor geldende Europese richtlijnen;
in kaart brengen van de economische dimensie van de
Gasrotonde.
1.) Rapport Voorzieningszekerheid Gas 2009 kamerstuk | 23 oktober 2009 | Leveringszekerheid | Gas in de toekomst | PDF document, 2593 Kb Rapport Voorzieningszekerheid Gas 2009
---- --
Ministerie van Economische Zaken