Persbericht van de Universiteit Utrecht
22 oktober 2009
Nieuw instrument voor analyse van teksten
Innovatieve zoekmachine associeert zoals onze hersenen
Filosofen van de Universiteit Utrecht hebben samen met een Duitse software-ontwikkelaar een innovatieve zoekmachine ontwikkeld om teksten in de geesteswetenschappen te bestuderen. De zoekmethode is gebaseerd op de werking van de menselijke hersenen en levert meer en betere resultaten dan het zoeken op exacte treffers. De zoekmachine is ook interessant voor bibliotheken en voor zoekopdrachten op het internet.
De zoekmachine is gebaseerd op neurale netwerken die ook de basis vormen van de hersenen. In de hersenen zijn zenuwcellen (neuronen) met elkaar verbonden via synapsen. Op dezelfde manier zijn de onderdelen van een tekst met elkaar verbonden via de woorden in die teksten. Deze associaties zorgen voor inhoudelijk relevante resultaten.
Systeem maakt zelf associaties
Een belangrijk verschil met al bestaande systemen om grote hoeveelheden tekst te analyseren is dat het nieuwe systeem geen informatie vooraf nodig heeft over de te doorzoeken teksten. Het zoeksysteem bepaalt de informatiewaarde van elk woord door te kijken hoe vaak het woord voorkomt in de doorzochte teksten en met welke andere woorden het samen wordt gebruikt. Op basis daarvan maakt het systeem zelf associaties, afhankelijk van de teksten. Een zoekopdracht kan resultaten (associaties) opleveren waarin de oorspronkelijke zoekterm helemaal niet voorkomt. Ook kan een zoekopdracht binnen één werk van een auteur heel andere resultaten opleveren dan diezelfde zoekopdracht binnen zijn gehele oeuvre.
Teksten dateren
De zoekmachine is een belangrijke aanwinst voor de tekst- en editiewetenschap, waar de techniek voor ontwikkeld is. Traditionele vragen uit dit vakgebied, bijvoorbeeld over de datering of het auteurschap van een tekst, kunnen nu met behulp van de computer worden beantwoord. Op dit moment worden de volledige werken van de filosofen René Descartes, Johann Gottlieb Fichte, Friedrich Wilhelm Joseph Schelling en Immanuel Kant aan het systeem toegevoegd. De onderzoekers willen de komende tijd nog veel meer teksten gaan toevoegen.
Presentatie
Op 16 november van 10 tot 12 uur presenteren Paul Ziche, hoogleraar Geschiedenis van de wijsbegeerte en de Duitse software-ontwikkelaar dr. Klaus Holthausen de nieuwe zoekmachine in de Boothzaal van de Universiteitsbibliotheek, Heidelberglaan 3 in Utrecht. Zij zullen de werking en mogelijke toepassingen toelichten en een demonstratie geven. Journalisten zijn van harte welkom en worden verzocht zich aan te melden bij Andrea van Leerdam: a.e.vanleerdam@uu.nl.
Journalisten kunnen de zoekmachine op verzoek uitproberen en kunnen daarvoor een account aanvragen via r.b.keeris@uu.nl.
Universiteit Utrecht