Rijksuniversiteit Groningen

Control of metabolic flux by nutrient sensors

Datum: 21 oktober 2009

Promotie: M.H. Oosterveer, 14.45 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Control of metabolic flux by nutrient sensors

Promotor(s): prof.dr. F. Kuipers

Faculteit: Medische Wetenschappen

Regulering stofwisseling stap dichterbij

De stofwisseling reguleert de opslag en verbranding van voedingsstoffen in ons lichaam. Wanneer er genoeg energie beschikbaar is, worden overtollige voedingstoffen opgeslagen, zodat deze tijdens perioden van schaarste aangesproken te kunnen worden. Een verstoorde stofwisseling kan leiden tot overgewicht, leververvetting en suikerziekte.

Maaike Oosterveer onderzocht de rol van een aantal nucleaire receptoren, enerzijds door ze in een muismodel uit te schakelen, anderzijds door middel van farmacologische activatie. Nucleaire receptoren fungeren als `sensoren' voor voedingstoffen. Zij zorgen ervoor dat de expressie van enzymen en transporteiwitten wordt aangepast wanneer het aanbod van voedingsstoffen verandert. Ook werden de gevolgen van twee verschillend samengestelde vetrijke diëten bestudeerd in muizen.

Uit haar onderzoek blijkt dat de activiteit van LXRa (een cholesterolsensor) met name van belang is wanneer het aanbod van voedingsstoffen afneemt, en het lichaam zijn reserves gaat aanspreken. FXR (een galzoutsensor) lijkt een rol te spelen bij de regulering van het glucose metabolisme in de dunne darm. Ook werpt het onderzoek van Oosterveer nieuw licht op de aanpassingen die optreden als gevolg van een verhoogde activiteit van PPARa (een vetzuursensor) in de lever. Oosterveer laat zien dat verbranding en aanmaak van vetzuren gelijktijdig kunnen plaatsvinden.

Tenslotte bleek dat de vetzuuraanmaak in de lever verrassenderwijs verhoogd was wanneer muizen een vetrijk dieet kregen. Mede als gevolg hiervan trad leververvetting op. Bovendien veroorzaakte dit dieet insuline-resistentie van het glucose-metabolisme. Gedeeltelijke vervanging van het rundvet door visolie resulteerde in een onderdrukking van de vetzuuraanmaak, waardoor de vetstapeling werd voorkomen. De visolieverrijking resulteerde echter niet in een verbetering van de vet-geïnduceerde insuline-resistentie van het glucose-metabolisme: deze verslechterde zelfs.

Het onderzoek van Oosterveer vergroot het inzicht in regulering van de stofwisseling door veranderingen in genexpressieprofielen. Het moduleren van de activiteit van de nucleaire receptor biedt mogelijkheden tot het bijsturen van verstoringen die het risico op overgewicht, leververvetting en suikerziekte vergroten. De verworven kennis zal in de toekomst mogelijk bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe medicijnen.

Maaike Oosterveer (Nijmegen, 1980) studeerde Voeding en Gezondheid te Wageningen. Ze verrichtte haar onderzoek aan het Research Laboratorium Kindergeneeskunde van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) en binnen onderzoeksschool GUIDE. Het onderzoek werd gefinancierd door het Diabetes Fonds Nederland. Oosterveer blijft werkzaam als onderzoeker in het UMCG.

Laatst gewijzigd: 09 oktober 2009 09:28