4. Voortgang plan van aanpak palliatieve zorg
Voortgang plan van aanpak palliatieve zorg
Kamerstuk, 16 oktober 2009
De Voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA DEN HAAG
CZ/EKZ-2942091
16 oktober 2009
Betreft voortgang plan van aanpak palliatieve zorg
Geachte voorzitter,
Palliatieve zorg is van wezenlijk belang om mensen waardig te kunnen
laten sterven. Dit kabinet hecht zeer aan het versterken en verbeteren
van palliatieve zorg. Het investeert er vanaf 2008 structureel EUR 10
miljoen extra in. In april 2008 is u het plan van aanpak Palliatieve
Zorg (TK 2007-2008, 29509, nr.19) toegezonden. In dit plan van aanpak
zijn de ambities van het kabinet voor palliatieve zorg neergelegd.
Kort samengevat:
· verbeteren van netwerkzorg;
· vroegtijdige inzet van palliatieve zorg;
· goede initiatieven verder brengen;
· kwaliteit verhogen.
Om deze doelstellingen te realiseren zijn in het plan van aanpak drie
thema's onderscheiden:
1. Organisatie en financiering van palliatieve zorg;
2. Verbeteren van kwaliteit van palliatieve zorg en transparantie;
3. Onderwijs en deskundigheidsbevordering.
Onze inspanningen van de afgelopen periode zijn op de uitwerking van
deze drie thema's gericht. Het Platform Palliatieve Zorg vervult
hierin een belangrijke rol.
Met deze brief doe ik verslag van de voortgang van de activiteiten uit
het plan van aanpak. Ik volg daarbij de drie thema's uit het plan van
aanpak.
Organisatie en financiering van palliatieve zorg
De voorgaande jaren zijn er veel organisaties en netwerken voor
palliatieve zorg ontstaan op lokaal niveau. Op hoofdlijnen zijn de
functies helder. Het is van belang deze nog beter op elkaar af te
stemmen en in te bedden. Deze betere afstemming geldt ook voor de
ontwikkeling, implementatie en verspreiding van kennis.
Dit is geen ambitie die van vandaag op morgen te realiseren is. Toch
is het afgelopen anderhalf jaar hier een goede start mee gemaakt.
Er is een pilot uitgevoerd om de samenwerking tussen inloophuizen en
vrijwilligersorganisaties palliatieve terminale zorg op het gebied van
scholing, lokale positionering, informatievoorziening en
doorverwijzing van inloophuizen naar hospices te verbeteren. Op basis
van de ervaringen uit deze pilot kan, mede door het platform, verdere
samenwerking vorm krijgen.
Het zorgprogramma "netwerkzorg op maat", ondersteund door de integrale
kankercentra, komt in 2009 digitaal beschikbaar. Met behulp van dit
zorgprogramma is snel en overzichtelijk te zien welke zorg landelijk
en regionaal beschikbaar is en worden dubbelingen en witte vlekken
zichtbaar. Daarmee is er beter inzicht in de omvang en aard van de
vraag van palliatieve zorg in de regio en een beeld van de aanbieders
in de regio.
Onder aansturing van het platform zijn drie grote projecten gestart,
met als doel:
- Het inzichtelijk maken van de organisatie van palliatieve zorg
vanuit de zorgvrager bezien, op grond waarvan beschikbaarheid en
toegankelijkheid van de palliatieve zorg kan worden verbeterd;
- Het inzichtelijk maken van de financiering en organisatie van de
palliatieve zorg vanuit aanbieder en patiënt bezien, op grond waarvan
deze kan worden verbeterd;
- Het maken van een analyse van de huidige situatie als het gaat om
capaciteit, spreiding en juiste patiënt op het juiste bed.
In het plan van aanpak heeft het kabinet aangegeven de financiering
van palliatieve (netwerk)zorg te willen verbeteren. Ten eerste gebeurt
dit door te bezien hoe de financiering van de palliatieve zorg beter
op elkaar kan worden afgestemd. Het is de bedoeling dat in 2010 dit
beeld scherper is en we verdere stappen kunnen zetten. Daarnaast is
DBC-onderhoud gevraagd bij de doorontwikkeling van de DBC-systematiek
palliatieve zorg mee te nemen.
Ten tweede heeft het kabinet oog voor de financiering van de vele
vrijwilligersorganisaties die op dit terrein actief zijn. De
subsidieregeling Palliatieve Terminale Zorg voorziet in een
tegemoetkoming in de kosten van netwerken en vrijwillige palliatieve
terminale zorg. Met ingang van 1 januari 2008 is door het kabinet EUR
4,2 miljoen extra toegevoegd aan deze subsidieregeling (totaal EUR
15,4 miljoen). In 2007 zijn 7109 mensen in hun laatste levensfase en
hun naasten ondersteund door vrijwilligers. In 2008 is dit aantal
gestegen tot circa 8100 mensen. De subsidieregeling Palliatieve
Terminale Zorg wordt continu gemonitord.
Op basis van deze monitoring en de ervaringen die zijn opgedaan met de
regeling in de uitvoeringsjaren 2008 en 2009 is de subsidieregeling,
in samenspraak met een vertegenwoordiging van veldpartijen, gewijzigd.
Het gaat hier om een aanpassing van de wijze waarop de middelen
verdeeld worden tussen de thuissituatie, bijna-thuis-huizen en
high-care hospices. Deze zorgt voor een meer evenwichtige verdeling en
een meer herkenbare toedeling van deze specifieke middelen.
Verbeteren van kwaliteit van palliatieve zorg en transparantie
Waardig sterven vraagt om palliatieve zorg van goede kwaliteit. Zowel
op organisatorisch als op het professionele vlak kan deze kwaliteit
nog verder verbeterd worden. Kwaliteitsverbetering is een continu
proces, maar de aanwezigheid van en het toepassen van instrumenten
voor kwaliteitsverbetering is daarvoor een essentiële voorwaarde. Het
plan van aanpak richt zich dan ook nadrukkelijk op de verdere
ontwikkeling en verspreiding van deze instrumenten.
De inspanningen van de afgelopen periode zijn ten eerste gericht op
verdere organisatorische verbetering. Zo hebben bijvoorbeeld de
netwerken palliatieve zorg diverse instrumenten ontwikkeld om beter in
beeld te brengen wie welke zorg uitvoert volgens welke standaarden,
zodat gerichte verbeteracties mogelijk zijn. En zo is er bijvoorbeeld
meer aandacht voor vroegsignalering in de thuiszorg gekomen, zodat
palliatieve zorg sneller en gerichter in beeld kan komen voor de
burger.
De inspanningen zijn ook gericht op het verbeteren van de kwaliteit
van zorgverlening door professionals. Het opnemen van palliatieve zorg
in (curatieve) richtlijnen heeft hieraan bijgedragen en de invoering
van het Zorgpad voor de Stervensfase.Ook geestelijke verzorging is een
integraal onderdeel van palliatieve zorg. Vanuit dat perspectief wordt
gewerkt aan verbetering van de afstemming van geestelijke verzorging
op de individuele behoefte van stervenden.
Kwaliteitsbeleid voor vrijwilligers wordt verder ontwikkeld.
Om de zorg beter af te stemmen op de behoeften van de patiënten is
informatie nodig over hoe patiënten de zorgverlening te ervaren.
Vooral binnen het ZonMw-programma Palliatieve zorg worden projecten
gefinancierd die bijdragen aan de transparantie in kwaliteit van de
palliatieve zorg. Een van deze projecten moet ertoe leiden dat er
indicatoren worden ontwikkeld, zowel professioneel als op grond van
patiëntervaringen, die een beeld kunnen geven van de kwaliteit van de
palliatieve zorg en daarmee een hulpmiddel kunnen zijn om deze
kwaliteit verder te verbeteren. Op dit moment wordt de laatste hand
gelegd aan de indicatorenset. Het is de verwachting dat nog in 2009 de
eerste groep van hospices en bijna-thuis-huizen met deze set aan de
slag gaat.
Tot slot hoort bij meer transparantie ook meer bekendheid bij het
brede publiek over de mogelijkheden van palliatieve zorg. Onder
aanmoediging van het platform palliatieve zorg wordt de landelijke
organisatie en uitvoering van de Internationale Dag van de Palliatieve
Zorg ondersteund. Hiervoor is ook informatiemateriaal over palliatieve
zorg ontwikkeld.
Onderwijs en deskundigheidsbevordering
Voor het vroegtijdig en gericht inzetten van palliatieve zorg is het
van belang dat iedere hulpverlener de basisprincipes van de
palliatieve zorg moet kennen en basiscompetenties op dit vlak heeft.
Palliatieve zorg is immers geen zorg op zich, maar vooral onderdeel
van de reguliere zorg.
De afgelopen anderhalf jaar is de inspanning er dan ook op gericht
geweest het aanbod aan opleidingen passend te maken op deze ambitie.
Daartoe is geïnventariseerd welk onderwijs en welke training er op dit
moment voor de diverse beroepsgroepen bestaan en wat ontbreekt.
Als vervolg daarop wordt met opleidingen en andere betrokkenen
partijen waaronder het platform, gekeken hoe palliatieve zorg steviger
in de opleiding verankerd kan worden. Concreet is er bijvoorbeeld voor
verpleegkundigen en verzorgenden informatie gemaakt en verspreid over
interculturele palliatieve zorg, omdat bleek dat deze informatie
nauwelijks beschikbaar was in verpleeg- en verzorgingshuizen. In het
in 2008 geopende kwaliteitsregister voor verpleegkundigen is een apart
deskundigheidsgebied geopend voor palliatieve zorg. Verder zijn ook
kennismodules voor huisartsen en apothekers ontwikkeld, bijvoorbeeld
over palliatieve sedatie of pijnbestrijding bij kanker.
Platform palliatieve zorg
In juni 2008 is het Platform Palliatieve Zorg gestart, met daarin
belangrijke partijen uit het palliatieve veld. Het platformcreëert op
landelijk niveau de randvoorwaarden, zodat partijen op regionaal en/of
lokaal niveau de beoogde verbeteringen van de palliatieve zorg kunnen
realiseren. Daarmee is het platform een belangrijke partij in de
uitvoering van het plan van aanpak. De projecten die hiervoor worden
uitgevoerd kennen draagvlak bij het platform.Voorzitter van dit
Platform is sinds kort mevrouw dr. Els Borst-Eilers. Ook bij het
monitoren van de voortgang is het Platform betrokken.
Het Platform is ook een belangrijke gelegenheid voor alle partijen om
gezamenlijk de verbetering van de palliatieve zorg vorm te geven.
Context en perspectief van de verschillende betrokkenen kunnen immers
anders zijn. Dit maakt samenwerking niet altijd vanzelfsprekend en
eenvoudig.
Naast de activiteiten van het platform levert ook het ZonMw-programma
palliatieve zorg een belangrijke bijdrage aan het realiseren van de
ambities uit het plan van aanpak. In dit programma zijn vooral de
actiepunten met een sterke onderszoeks- en ontwikkelvraag belegd. Het
programma loopt tot 2013.
De komende tijd
In 2008/2009 zijn er in het kader van het Plan van Aanpak 31 kleinere
projecten uitgevoerd. Daarnaast heeft de uitwerking van de drie
thema's uit het plan van aanpak een tiental grote projecten
opgeleverd. Eind 2010 verwacht ik de resultaten en producten uit deze
projecten.
Ook het programma Palliatieve Zorg bij ZonMw levert de nodige
producten op tot en met 2013.
Ik stel vast dat we na anderhalf jaar in een fase zitten waarin veel
in gang is gezet. De hoeveelheid activiteiten is groot en de energie
die betrokkenen daarin steken ook. Daar heb ik veel waardering voor.
Tegelijkertijd realiseer ik me dat de gezette stappen het begin zijn
van een proces. De daadwerkelijke verbetering in netwerkzorg, de
zichtbaarheid van vroegtijdige inzet van palliatieve zorg en een
voelbare kwaliteitsverbetering vragen om een langere adem. De komende
tijd ligt er voor alle betrokken partijen, en het platform en mijzelf
in het bijzonder, een taak om de nu ontwikkelde activiteiten en
instrumenten verder te verspreiden en te borgen.
De ambitie van het kabinet voor de komende periode is daar dan ook op
gericht.
Hoogachtend,
de Staatssecretaris van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport,
mw. dr.J. Bussemaker
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport