Universiteit Leiden

Overheid en rechtspraktijk tevreden over Grondwet

Vertegenwoordigers van de overheid en rechtspraktijk hebben - ondanks kritiek op onderdelen - waardering voor de Nederlandse Grondwet. Dit is een belangrijke uitkomst van het onderzoek naar de betekenis van de Grondwet, uitgevoerd door de Universiteit Leiden als voorstudie voor de onlangs ingestelde Staatscommissie Grondwet.

Overheid en rechtspraktijk tevreden over Grondwet Vertegenwoordigers van de overheid en rechtspraktijk hebben - ondanks kritiek op onderdelen - waardering voor de Nederlandse Grondwet. Er bestaat geen breed levende wens tot majeure herziening. Dit is een belangrijke uitkomst van het onderzoek naar de betekenis van de Grondwet, De Nederlandse Grondwet geëvalueerd: anker- of verdwijnpunt?

Voorstudie Staastcommissie
Het onderzoek werd uitgevoerd door en grote groep onderzoeker van de Universiteit Leiden onder leiding van Michiel van Emmerik, Tom Barkhuysen en Wim Voermans. Het is een voorstudie voor de onlangs ingestelde Staatscommissie Grondwet, die nadenkt over aanpassing van de Grondwet en medio 2010 daartoe voorstellen moet doen aan het kabinet. Leids hoogleraar Janneke Gerards is lid van deze commissie.

Het rapport wordt op donderdag 15 oktober 2009 aangeboden aan de voorzitter van de staatscommissie Grondwet, prof. mr. W. Thomassen, raadsheer in de Hoge Raad

Sobere grondwetscultuur
Interviews met de min of meer professionele gebruikers van de Grondwet uit kringen van de overheidsmachten en de rechtspraktijk (openbaar bestuur, rechterlijke macht, parlement, rechtshulp en media) laten een betrekkelijk breed gedeelde tevredenheid met de Grondwet zien. Dat beeld lijkt te passen in de sobere grondwetscultuur die wij in Nederland kennen.

Geen Grondwet in eenvoudig Nederlands
Een groot aantal van de geïnterviewden roept wel op de Grondwet beter uit te dragen met buitenconstitutionele instrumenten, bijvoorbeeld via het onderwijs. Instrumenten als een preambule en een Grondwet in eenvoudig Nederlands krijgen weinig bijval, al bestaat er een zekere voorkeur om de Grondwet nog beknopter te maken dan die nu is. Een meerderheid van de respondenten ziet in de zware herzieningsprocedure een belangrijke bescherming tegen de waan van de dag, terwijl enkele geïnterviewden dit juist een obstakel vinden tegen bestuurlijke vernieuwingen.

Wensenlijstjes voor verbetering
Bij doorvragen geven de meeste geïnterviewden aan wel - niet steeds als dringend ervaren - wensenlijstjes voor grondwetsverbetering te hebben. Zo lijkt er een gedeelde wens te bestaan tot opname van een recht tot toegang op een onpartijdige en onafhankelijke rechter. Meer verdeeld wordt gedacht over het al dan niet uit de Grondwet schrappen van het verbod voor de rechter om wetten te toetsen aan de Grondwet. Verder waren er veel particuliere en diverse suggesties tot grondwetsverandering.

Zijn de burgers tevreden met de Grondwet?
Het is maar de vraag of ook de Nederlandse burgers en samenleving zo tevreden zijn met de Grondwet. Dat zal moeten blijken in het tweede luik van het grondwetsevaluatieonderzoek dat momenteel wordt overwogen. In het vervolgonderzoek wordt gekeken naar de maatschappelijke betekenis van de Grondwet. Daarbij worden burgers en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties naar hun opvattingen over de Grondwet gevraagd. Dat tweede luik zal een compleet beeld geven over wijze waarop de Nederlandse Grondwet `leeft'.

Aanbieding rapport: locatie en tijd
Het rapport wordt op donderdag 15 oktober 2009 aangeboden aan de voorzitter van de staatscommissie Grondwet, prof. mr. W. Thomassen, raadsheer in de Hoge Raad op een bijzonder passende locatie, het zogenaamde Thorbecke-huis te Leiden, waar Thorbecke het concept voor de belangrijke grondwetswijziging van 1848 schreef. De bijeenkomst start om 17.00 uur. De pers is daarbij van harte welkom.

Leidse afdeling Staats- en bestuursrecht
Vanuit de Leidse afdeling staats- en bestuursrecht is in het afgelopen jaar meer onderzoek verricht dat dient als basis voor de werkzaamheden van de staatscommissie. Tom Barkhuysen, Michiel van Emmerik en Janneke Gerards schreven samen een rapport over de wenselijkheid van het opnemen van een recht op eerlijk proces en toegang tot de rechter in de Grondwet.

Rapport
Barkhuysen/van Emmerik/Voermans e.a., De Nederlandse Grondwet geëvalueerd, Alphen aan de Rijn: Kluwer 2009. De volledige tekst is beschikbaar via www.staatscommissiegrondwet.nl