Balkenende vraagt senaat om geduld bij uitwerken ombuigingspakket
14 oktober 2009
Minister-president Balkenende heeft tijdens de Algemene Politieke
Beschouwingen in de Eerste Kamer verzekerd dat het kabinet niet zal
aarzelen met krachtige ingrepen in de rijksuitgaven en de sociaal
economische ordening van het land. Concrete voorstellen daartoe zijn
echter pas in het voorjaar van 2010 aan de orde, aldus de premier. Hij
vroeg de Kamer om geduld, maar sprak in zijn antwoord aan de
fractievoorzitters van de Eerste Kamer wel over de richting van de
noodzakelijke veranderingen.
Een deel van de senaat wil al begin december nadere informatie over de
ingrepen die het kabinet voorbereid met het oog op de bespreking van
het Belastingplan 2010 op 14 december. De motie van VVD senator
Rosenthal van die strekking kreeg de steun van alle oppositiepartijen
in de senaat, maar de premier ontraadde de motie (EK 32.123, D). De
regeringsfracties van CDA, PvdA en CU, die een meerderheid hebben,
kondigden aan bij de stemming op 27 oktober tegen te stemmen.
Op 27 oktober ligt ook een motie voor van senator Koffeman van de
Partij voor de Dieren (EK 32.123, E). Hierin worden maatregelen
gevraagd tegen bestuurders van financiële instellingen die laakbaar
of verwijtbaar hebben gehandeld (EK 32.123, E). Minister Bos van
Financiën stuurt binnenkort een brief over dit onderwerp naar het
parlement.
Balkenende ging uitvoerig in op vragen over de heroverwegingsoperatie
die is aangekondigd in de Troonrede en Miljoenenota 2010.
Fractievoorzitter Rosenthal van de VVD ving echter bot met zijn
verzoek om half december, nog voor het debat over het nieuwe
belastingplan, geïnformeerd te worden over de stand van zaken bij de
voorgenomen bezuinigingen. PvdA-fractievoorzitter Noten steunde het
kabinet dat pas in mei bij de voorjaarsnota en later bij de begroting
2011 met concrete besluiten wil komen. âIk heb geen behoefte aan
tussenstanden van het kabinetâ, zei Noten.
In reactie op een vraag van fractievoorzitter Schouw van D66 zei de
minister-president dat gemeenten bij het opstellen van
beleidsprogrammaâs na de verkiezingen in maart er goed aan doen
rekening te houden met een korting van 20% op hun budget. âHet proces
van heroverweging van zoân 160 miljard euro aan overheidsuitgaven moet
zorgvuldig gebeuren. Daarom kunnen we de gemeenten niet voor de
verkiezingen uitsluitsel geven. Maar ze zullen wel zo verstandig zijn
er rekening mee te houdenâ, aldus Balkenende.
Over het plan om de AOW-leeftijd op te trekken naar 67 jaar hield de
minister-president zich op de vlakte. Hij refereerde aan de wens van
de PvdA dat er in dat geval ook beperkingen gesteld moeten worden aan
de fiscale faciliteiten voor de pensioenopbouw van mensen met hoge
inkomens. Het kabinet zal over dit onderwerp op korte termijn een
besluit nemen, aldus Balkenende.
De premier verzekerde de Eerste Kamer dat het kabinet mikt op
versterking van de democratische rechtsorde in Nederland. âWe moeten
op dit punt de handen ineen slaan en bereid zijn tot veranderingenâ,
zei Balkenende. Hij gaf CDA-fractieleider Werner toe dat een generieke
lastenverzwaring geen voor de hand liggende maatregel is. Hij beloofde
PvdA-fractievoorzitter Noten dat het kabinet in elk geval rekening
houdt met de opvatting van de PvdA dat de sterkste schouders de
zwaarste lasten moeten dragen. âMaar het kabinet kan niet op voorhand
groepen mensen vrijwaren van de gevolgen van de crisis.â
Het kabinet verwacht een afname van de werkloosheid in de bouw als
gevolg van de Crisis- en Herstelwet ( EK 32.127 ), die volgens de
premier nu zo snel mogelijk in het Staatsblad moet komen. Onder druk
van kritiek uit de Raad van State heeft het kabinet het wetsvoorstel
aangepast en meer in lijn gebracht met een eerder wet waarin de
dijkversterking van de grote rivieren werd geregeld.
Balkende verzette zich tegen de opvatting van de VVD dat zijn kabinet
de samenleving zou betuttelen. âWij komen op voor zwakken in de
samenleving. En dat kan in sommige gevallen â zoals bijvoorbeeld
mishandeling â leiden tot overheidsingrijpen achter de voordeur. De
premier verweet de VVD een weinig aangename toon in het debat. âDe
tegenbegroting van de VVD is onvoldoende, tast de sociale zekerheid
aan. De VVD produceert vooral decibellenâ, zei de premier.
SP-fractieleider Kox kreeg van de premier te horen dat Nederland bezig
is met een fundamentele heroverweging van de economie en stappen zet
op weg naar een sociale markteconomie. âDe sociale markteconomie staat
nu in een ander licht dan twee jaar geledenâ, aldus Balkenende. âWe
kunnen niet terugkeren naar de toestand van voor de kredietcrisis. Het
zal niet meer worden als vroegerâ.
GroenLinks-fractieleider Thissen oogstte instemming van de premier met
zijn pleidooi voor een open, tolerante samenleving. âWe moeten sterker
uit deze periode komen door ingrepen met lef te doen die leiden tot
vernieuwing en duurzaamheidâ. Ook CDA-fractieleider Werner zei dat dit
hem als muziek in de oren klonk. Balkenende was het eens met de
fracties van VVD, CDA en D66 dat meer moet worden ingezet op onderzoek
en ontwikkeling bij bedrijven en op innovatie.
In het tweede deel van zijn betoog onderstreepte de premier de
noodzaak van samenhang van de aanpak van de verschillende crises
(financieel, economisch, klimatologisch, voedselcrisis), zoals eerder
in een kamerbrede motie door de senaat is bepleit (EK 31.700, B). De
indiener van de motie, CU-fractievoorzitter Schuurman , vroeg
daarnaast aandacht voor genetische manipulatie. âIk wil dit niet
veroordelen, maar vraag toch wel of we er niet voor moeten waken deze
wetenschappelijke onderzoeken blijven bijdragen aan âhet levenâ. De
minister-president gaf toe dat bij elke vorm van wetenschap de
afweging over het nut en de waarde aan de orde is.
In antwoord op opmerkingen van de fractievoorzitters van CDA, PvdA en
SGP zei Balkenende dat hij toe wil naar een open, betrokken
samenleving, waar alles niet alleen draait om het individu. De
medewerking van gemeenten en provincies bij deze beleidsinzet is
volgens hem hard nodig. Wel wil het kabinet het tempo van de
besluitvorming opvoeren. Het pleidooi van het CDA voor invoering van
een wettelijke regeling voor maatschappelijk ondernemen juichte
Balkenende toe. Het gaat dan ook om de vaststelling wie waar
verantwoordelijk voor is. De premier wilde overigens niet zover gaan
als SP-leider Kox die pleitte voor het kiezen van de helft van de
leden van de Raad van Commissarissen bij bedrijven door de werknemers.
Hij is bereid met de Eerste Kamer te debatteren over maatschappelijk
ondernemen in de zorg, de woningbouw en het onderwijs.
Aan het slot van de Algemene Politieke Beschouwingen trok
fractievoorzitter Werner van het CDA trok zijn conclusies uit het
debat. Volgens hem is het kabinet is bereid eensgezind de bakens te
verzetten nu zich mondiaal grote veranderingen aandienen; komt er in
het voorjaar een evenwichtig pakket aan maatregelen, waarbij het niet
alleen gaat om een cijfermatige exercitie en komen ook themaâs als
duurzaamheid en democratische rechtsorde aan bod. Verder rekent het
CDA op maatregelen op het gebied van de arbeidsmarkt, de woningmarkt
en de AWBZ, waarbij generieke lastenverzwaring wordt vermeden.
Tenslotte, aldus Werner, deelt een grote meerderheid van de Eerste
Kamer de urgentie van veranderingen op economisch, financieel en
moreel gebied.
PvdA-fractleider Noten prees afsluitend het zelfbewuste optreden van
premier Balkenende en hij ontkende tegenover fractieleider Rosenthal
van de VVD dat er tussen de regeringspartijen PvdA en CDA onenigheid
is. Hij had er vertrouwen in dat het kabinet met maatregelen komt
waarbij de sterkste schouders de zwaarste lasten krijgen te dragen.
Een motie met die strekking diende hij bij nader inzien niet in.
SGP-senator Holdijk hield vol dat het kabinet niet zwaar genoeg tilt
aan de overmatige schulden die door de financiële crisis zijn
ontstaan.
---
* stenogram 13 oktober 2009 pdf icoon
Eerste Kamer der Staten Generaal