schijnbetrokkenheid of echte invloed?
07-10 Publiek debat nieuwe technologie: schijnbetrokkenheid of echte
invloed?
Een maatschappelijke dialoog zoals recent is gestart op het gebied van
nanotechnologie, moet verder gaan dan het `vertellen van het verhaal'
aan de burger die een vermeend informatietekort heeft. Pas als de
inbreng van twee kanten komt en ook een plaats krijgt in de
besluitvorming, kan sprake zijn van actieve participatie. Het gaat dan
over `communicatie als transactie' in plaats van alleen maar
`transmissie', aldus promovendus Lucien Hanssen van de Universiteit
Twente. Hij promoveert op 9 oktober aan de faculteit Management en
Bestuur.
Hanssen toont met zijn onderzoek aan, dat commissies die in debat gaan
met burgers niet alleen publieks- en belangengroepen dienen te
ondersteunen. Het is ook van belang, dat de `trekkers' van een nieuwe
technologie - wetenschappers, beleidsmakers, bedrijfsmanagers, maar
ook bestuurders en politici - bereid zijn te luisteren en te
onderhandelen met het publiek. De belangrijkste opgave voor een
commissie is om de uitkomsten van een maatschappelijke dialoog een
plaats te geven in beleid- en besluitvorming. Momenteel geeft
debatteren de deelnemers weinig houvast.
Publiek debat en besluitvorming
Uitgebreide voorlichtingscampagnes, over gentechnologie bijvoorbeeld,
leidden niet tot meer begrip, meer vertrouwen en uiteindelijk meer
publieke steun. Het publieke debat `Eten en Genen' moest in 2001
uitkomst bieden, maar leverde nieuwe publiekstwijfels op. Lucien
Hanssen analyseert in dit kader in zijn proefschrift hoe de gebruikte
'communicatie als transmissie', waarbij een zender een boodschap
formuleert voor een ontvanger die een informatietekort heeft, tot
teleurstellende resultaten leidt. Het alternatief 'communicatie als
transactie', met een inbreng van beide kanten en gezamenlijke
betekenisgeving, kan meer opleveren.
Mandaat
Vanzelfsprekend is het volgens Hanssen allerminst, dat iets met de
inbreng van deelnemers aan een publiek debat wordt gedaan door de
opdrachtgever of initiatiefnemer. Legitimering vooraf blijkt een
belangrijke voorwaarde. Dit geeft openheid doordat vertegenwoordigers
die met publieks- en belangengroepen overleggen, een helder mandaat
hebben. Ook krijgen deelnemers beleidsruimte met heldere
randvoorwaarden meegegeven. Het delen of verleggen van
verantwoordelijkheden wordt ook mogelijk naarmate het publiek meer
betrokken raakt. Overheden en andere `technologietrekkers', maar ook
belangengroepen kunnen zich dan proactiever en coöperatiever opstellen
bij het vormgeven van technologietrajecten en nieuw beleid.
Communicatie en governance
De nieuwe benadering die Hanssen voorstelt voor de communicatie,
impliceert daarmee altijd een vorm van governance : binding met de
besluitvorming is volgens hem een belangrijke factor voor succes of
falen. De laatste jaren zijn er volgens de promovendus ontwikkelingen
waarin actieve burgers en communicatie-als-transactie zichtbaar zijn.
In zijn proefschrift formuleert hij een samenhangend kader op basis
van de onderzochte praktijkcasussen met zes ontwerpvoorwaarden voor
succesvolle publieksparticipatie in communicatie en governance van
wetenschap en technologie. Het onderzoek is vernieuwend en voor het
eerst wordt een link tussen communicatie en governance voor publiek
debat op het vlak van wetenschap en technologie uitvoerig beschreven.
Lucien Hanssen
Hanssen (1960) is gespecialiseerd in beleids- en
communicatieonderzoek, verzorgt onderwijs en neemt deel in
wetenschappelijk onderzoek op deze terreinen aan de universiteiten van
Twente, Wageningen en Nijmegen. Daarnaast publiceert hij in vak- en
wetenschappelijke tijdschriften, en is coauteur van verschillende
boeken over de betekenis van nieuwe technologie voor een samenleving.
Hanssen is medeoprichter van het Netwerk Participatie (2009) een
samenwerkingsverband van experts en academische onderzoekers die meer
kwaliteit en innovatie in participatieve processen nastreven.
Het proefschrift `Van transmissie naar transactie - Ontwerpvoorwaarden
voor succesvolle publieksparticipatie in communicatie en governance
van wetenschap en technologie' is op aanvraag beschikbaar. Promotor is
prof.dr. Arie Rip
Contactpersonen voor de pers: Janneke van den Elshout, faculteit
Management en Bestuur, tel (053) 4895432 of Wiebe van der Veen,
Communicatie UT, tel (053)4894244
Universiteit Twente