Stichting FOM
Meer informatie
Contactperso(o)n(en): Melissa Vianen
7 oktober 2009
Ramakrishnan, Steitz en Yonath delen de Nobelprijs voor de scheikunde 2009
voor hun onderzoek naar ribosomen
Vandaag is bekend gemaakt dat de Nobelprijs voor de scheikunde 2009 is
toegekend aan Venkatraman Ramakrishnan (MRC-lab in Cambridge), Thomas
A. Steitz (Yale University, VS) en Ada E. Yonath (Weizman-instituut,
Israël). De winnaars delen de prijs voor hun onderzoek naar de
structuur en functies van ribosomen, de onderdelen in cellen die DNA
in eiwitten vertalen.
De Nobelprijs bekroont dit jaar de studie naar
ribosomen. Ribosomen produceren proteïnen, die de chemie beheersen van
alle levende organismen. Omdat ribosomen van levensbelang zijn, zijn
ze ook belangrijk in onderzoek naar nieuwe soorten antibiotica. De
onderzoekers hebben laten zien hoe ribosomen eruit zien en hoe ze op
atomair niveau werken. Alledrie hebben ze de methode 'X-ray
crystallography' gebruikt om elke individuele atoom in kaart te
brengen die samen de ribosoom vormen.
Binnenin elke cel in elk organisme zitten DNA-moleculen. Deze bevatten
een blauwdruk van hoe een mens, plant of bacterie eruit ziet en
functioneert. Maar de DNA-molecuul is passief. Als er niets anders
was, zou er geen leven zijn. De blauwdrukken zijn in levende materie
omgezet door het werk van ribosomen. Gebaseerd op de informatie in de
DNA, maken ribosomen proteïnen: zuurstoftransporterende hemoglobines,
antistoffen van het immuunsysteem, hormonen zoals insuline, het
collageen van de huid of enzymen die suiker afbreken. Er zijn
tienduizenden proteïnen in het lichaam en ze hebben allemaal een eigen
vorm en functie. Ze bouwen en controleren het leven op het
chemieniveau.
Begrip van de werking van ribosomen is derhalve erg belangrijk voor
het wetenschappelijke begrip van leven. Deze kennis kan dan op de
volgende wijze in praktijk gebracht worden: veel van de antibiotica
die vandaag de dag gebruikt worden, genezen ziekten door het blokkeren
van de functie van bacteriële ribosomen. Zonder functionele ribosomen,
kunnen bacteriën niet overleven. Dit is waarom ribosomen zo'n
belangrijk doelwit zijn voor nieuwe antibiotica.
De laureaten van dit jaar hebben allen 3D-modellen ontwikkeld die
laten zien hoe verschillend antibiotica zich aan ribosomen verbinden.
Deze modellen worden vandaag de dag door wetenschappers gebruikt om
nieuwe antibiotica te ontwikkelen. De antibiotica komen direct ten
goede aan het redden van levens en het verminderen van menselijk leed.
Raakvlakken chemie, fysica en biologie
De onderzoekers hebben bij het onderzoek naar de structuur en de
functie van het ribosoom gekeken, gebruikmakend van fysische methode
röntgendiffractie. Dat is een techniek waarvoor in het verleden Von
Laue (1914) en de Braggs (1915), als grondleggers, een Nobelprijs in
de natuurkunde hebben ontvangen. Röntgenkristallografie is een
vakgebied dat zich zowel binnen de chemie als de fysica begeeft, en
door de toepassing op biomacromoleculen ook binnen de biologie.
Aan de prijs is een bedrag van tien miljoen kroon (iets minder dan een
miljoen euro) verbonden. De winnaars ontvangen ieder een derde van de
prijs die op 10 december 2009 in Stockholm wordt uitgereikt.
Voor meer informatie kunt u kijken op:
http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2009/press.html