Puzzelen en wandelen door historisch Nijmegen
Datum bericht: 7 oktober 2009
Karel de Grote, Kitty de Wijze, Petrus Canisius, Joris Ivens, Titus Brandsma en Mariken van Nieumeghen zijn bekende Nijmegenaren die hun sporen hebben nagelaten in de stad. Langs deze en andere historische plekken hebben Nijmeegse wiskundigen een puzzelwandeling uitgezet met toelichtingen bij de historische en culturele panden. Aan verschillende plekken zijn puzzelvragen gekoppeld, meestal reken- of wiskundig van aard, waarvoor nauwelijks wiskundekennis nodig is. Zo kun je op een alledaagse manier met rekenen en redeneren bezig zijn en tegelijkertijd kennis maken met historisch Nijmegen.
Leon van den Broek en Lambert Kemerink, wiskundedocenten en oud-studiegenoten, liepen regelmatig door Nijmegen en zagen daar eigenlijk de wiskunde op straat liggen: mathematische vormen en figuren die aanleiding zijn voor vragen en uitnodigen tot puzzelen.
Van den Broek was jarenlang wiskundeleraar op een middelbare school en werd in 2000 aangetrokken als tutor bij de afdeling Wiskunde van de Radboud Universiteit. Hij weet uit zijn leraarsverleden dat het interessant is om buiten iets te leren: 'Het is effectief wanneer je af en toe naar buiten gaat en het geleerde ook in de wereld om je heen ontdekt of toepast'. Samen met Lambert Kemerink die intussen een onderwijscarrière in Mozambique achter de rug had, zette hij de tocht uit en bedacht de vragen. Van den Broek: 'Deze benadering van de wiskunde is open. Het is eigenlijk net als in een museum. Je vindt iets mooi en je attendeert een ander erop en nodigt die persoon uit om erover na te denken. Je hoopt dat die ander er ook door geraakt wordt.'
De zes kilometer lange wandeling bestaat uit 28 puzzelvragen. Bij elke vraag is een korte historische beschrijving opgenomen. Een mooie combinatie van historie en puzzelen.
Enkele voorbeelden.
Puzzelvraag 1
De Titus Brandsma Gedachteniskerk aan het Keizer Karelplein, genoemd naar de in 1985 zalig verklaarde karmeliet en hoogleraar Mystiek die van 1932-1933 rector magnificus was van de universiteit. De daken van de torens bestaan uit vier ruiten. Hieronder staan vier bovenaanzichten (genummerd 1, 2, 3 en 4) en vier vooraanzichten (genummerd 5, 6, 7 en 8). Vermenigvuldig de nummers van het juiste boven- en vooraanzicht.
Puzzelvraag 2
Op de Waalkade ligt het waterlabyrint gemaakt door de kunstenaars Klaus van de Licht en Jaap van Hunen. In dit rooster van 15 x 15 vierkantjes is een labyrint getekend. Het rode pad (inclusief rand) en het witte water zijn overal 1 vierkantje breed. Nergens is er een rood of een wit 2 x 2 - vierkant. Er blijken 128 stenen vierkantjes te zijn en 97 water vierkantjes. Hoeveel stenen vierkantjes zijn er in een dergelijk labyrint in een rooster van 9 x 9 vierkantjes?
Puzzelvraag 3
De Sint Nicolaaskapel is het oudste gebouw van Nijmegen en een van de oudste van Nederland. Het werd omstreeks 1030 gebouwd en maakte deel uit van een grote burcht die de Duitse keizer Frederik Barbarossa in de 12de eeuw op het Valkhof liet bouwen. Het is een voorbeeld van Byzantijnse bouw. De centrale toren is achthoekig. Daaromheen is het gebouw zestienhoekig. Aan het dak is deze structuur goed te zien.
De acht- en zestienhoek zijn regelmatig. De omtrek van de zestienhoek is groter dan de omtrek van de rode driehoek. Hoeveel keer zo groot?
1 meer dan 2 keer
2. precies 2 keer
3. minder dan 2 keer
De oppervlakte van de witte ring van de zestienhoek is groter dan de oppervlakte van de rode achthoek. Hoeveel keer zo groot?
4. meer dan 3 keer
5. precies 3 keer
6. minder dan 3 keer
Puzzelvraag 4
De Nijmeegse kleuren zijn zwart en rood. Ze zijn onder andere te vinden op de luiken van de Latijnse school, het Arsenaal en de Kruittoren. De luiken hebben ook iets typisch: de rode en zwarte banen sluiten niet op elkaar aan. De rechthoek hieronder is verdeeld in vijf even brede schuine banen. Hoeveel procent van de rechthoek is rood?
Leon van den Broek en Lambert Kemerink hebben de puzzelwandeling kunnen uitgeven met hulp van de opleiding Wiskunde van de Radboud Universiteit, de gemeente Nijmegen en de Nederlandse Onderwijs Commissie Wiskunde.
Over de auteurs
Leon van den Broek is een onderwijsman pur sang. Aan de Radboud Universiteit is hij een van de bedenkers van de opgaven van het jaarlijkse wiskundetoernooi voor middelbare scholieren en organisator van de Kangoeroe reken- en wiskundewedstrijd. Deze wordt jaarlijks gehouden in 41 landen en in 2009 namen hier ruim 86.000 Nederlandse scholieren aan deel.
Lambert Kemerink is een bevlogen wiskundedocent die tot 2004 in Maputo (Mozambique) wiskunde doceerde. Tegenwoordig geeft hij taalonderricht aan asielzoekers in Tilburg.
Bestellen
Puzzelwandeling , Leon van den Broek, Lambert Kemerink. Het boekje is voor 3 euro te koop bij de VVV Nijmegen, in de boekhandels in Nijmegen en omgeving of te bestellen bij