1 1
> Retouradres: Postbus 20901, 2500 EX Den Haag
De voorzitter van de Tweede Kamer Plesmanweg 1-6
der Staten-Generaal 2597 JG Den Haag
Binnenhof 4 Postbus 20901
2500 EX Den Haag
2513 AA DEN HAAG T 070 351 61 71
F 070 351 78 95
Contactpersoon
Ons kenmerk
VenW/DGMO/2009-3834
Uw kenmerk
-
Datum 29 september 2009 Bijlage(n)
1
Onderwerp Derde Voortgangsrapportage Anders Betalen voor Mobiliteit
Geachte voorzitter,
Hierbij bied ik u de derde Voortgangsrapportage (VGR) Anders Betalen voor
Mobiliteit (ABvM) aan. Deze rapportage beschrijft de ontwikkelingen van het
project ABvM in de periode 1 januari tot en met 30 juni 2009. Over circa twee
weken kunt u, conform de Regeling Grote Projecten, de bijbehorende
auditrapportage verwachten. Ik geef u een kort overzicht van de belangrijkste
ontwikkelingen tot op heden met een doorkijk naar de komende periode.
Eind 2007 heb ik u namens het kabinet een ambitieus plan voorgelegd om in deze
kabinetsperiode de introductie van een landelijk kilometerprijssysteem van de
grond te krijgen. Ik ben daarmee volop aan de slag samen met marktpartijen,
belangenorganisaties en andere overheden. Voor iedereen wordt het project
steeds meer zichtbaar en tastbaar.
· Sinds maart van dit jaar is met een tiental marktpartijen van
gedachten gewisseld over de mogelijke invulling van drie
basisprincipes van het hoofdspoor (marktmodel, portabiliteit van
de voertuigapparatuur en end-to-end dienstverlening). Deze
gesprekken verliepen actief en in een positieve sfeer. Ik ben de
keuzes over deze basisprincipes nu aan het uitwerken, waarbij de
ervaringen van de markpartijen uiteraard worden meegenomen.
· Op 16 juli is het wetsvoorstel inclusief de tarieven aanhangig
gemaakt bij de Raad van State. Het advies van de Raad heb ik 24
september 2009 ontvangen. Ik verwerk het advies zo spoedig
mogelijk en stuur het wetsvoorstel u daarna direct toe. Met het
indienen van het wetsvoorstel bij uw Kamer krijgt de
publiekscommunicatie op de korte termijn concreter vorm. Het
wetgevingstraject ligt nu niet op het kritieke pad.
· Op 29 september ben ik daadwerkelijk gestart met de
concurrentiegerichte dialoog van de aanbesteding, als belangrijke
vervolgstap naar de daadwerkelijke realisatie van het systeem.
· Op 7 oktober verwacht ik te starten met de consultatie met de
markt in het hoofdspoor voor de onderwerpen Multiple Service
Providers en de inbouwstations van de On Board Equipment.
a
Pagina 1 van 7
· Deze zomer hebben drie kort gedingen gediend. Deze gedingen Datum
zijn, dankzij de zorgvuldige uitvoering van de prekwalificatie door
de projectorganisatie, allemaal positief uitgevallen voor de Staat. Ons kenmerk
· De wijze van contracteren en samenwerken met de markt inzake VenW/DGMO/2009-3834
de aanbesteding heb ik verder verbeterd door het instellen van
een Samenwerkingsovereenkomst.
· Praktische ervaring met beprijzen wordt opgedaan via de
mobiliteitsprojecten. Al deze projecten verlopen voortvarend. In
2010 nemen hieraan wel liefst 25.000 vrijwilligers deel. Dit biedt
marktpartijen ook een uitgelezen kans om ervaring op te doen
met het aanbieden van aanvullende diensten.
Ontwikkelingen
Hieronder geef ik u een kort overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen.
Achtereenvolgens neem ik de volgende thema's met u door: certificering en
aanbesteding, planning, NSL en Schoon en Zuinig, scope, raming en kosten, het
wetsvoorstel, communicatiestrategie, mobiliteitsprojecten, het Definitief
Uitvoeringsbesluit (DUB) en EETS.
Certificering (hoofdspoor)
Zoals ik u hierboven heb gemeld, zijn diverse marktpartijen geraadpleegd over de
drie basisprincipes van het hoofdspoor, namelijk marktmodel, portabiliteit en end-
to-end dienstverlening. Portabiliteit is het gemak waarmee een kentekenhouder
voor de kilometerprijsdienst kan overstappen van de ene naar de andere service
provider. End-to-end dienstverlening betreft de mogelijkheden van inning en
dwanginvordering door private dienstverleners binnen het hoofdspoor. In maart
heeft hiervoor in mijn aanwezigheid een startbijeenkomst plaatsgevonden voor de
aspirant kandidaten van uiteenlopende nationale en internationale partijen. De
bijeenkomst had een strategisch karakter en een hoge afvaardiging van het
bedrijfsleven was vertegenwoordigd. In de maanden juni en juli zijn één op één
gesprekken gevoerd over de basisprincipes en dit najaar wordt een vierde en
laatste één-op-één gespreksronde georganiseerd. Hierin kunnen de deelnemers
met een presentatie hun integrale visie delen over de basisprincipes, evenals de
manier waarop en de mate waarin ze een attractieve markt zien in de end-to-end
dienstverlening. Daarnaast is de deelnemers gevraagd om een business case te
presenteren bij deze optie.
Aanbesteding (garantiespoor)
Op 29 september ben ik daadwerkelijk met 18 marktpartijen gestart met de
concurrentiegerichte dialoog van de aanbesteding. Hiermee is een belangrijke
stap gezet in de samenwerking met de markt. Partijen zullen op basis van de
dialoog een inschrijving doen op de onderdelen van het systeem die aanbesteed
worden.
In de oplegbrief bij de tweede voortgangsrapportage bent u er over geïnformeerd
dat er wat meer tijd zou worden genomen om de dialoog te starten. Dit heeft
ruwweg drie maanden gekost. Ik heb het aanbestedingsdossier in belangrijke
mate verbeterd. Ik heb in dat verband laten onderzoeken of er mogelijkheden zijn
om de wijze van contracteren en samenwerken met de markt nog verder te
optimaliseren. Dit heeft geresulteerd in een Samenwerkingsovereenkomst.
Uitgangspunt van de Samenwerkingsovereenkomst is te komen tot een vorm van
samenwerking tussen opdrachtnemers onderling en de Staat. Hierbij wordt er
naar gestreefd dat de verschillende fasen van het project tijdig en correct worden
Pagina 2 van 7
doorlopen met het oog op het nemen van het implementatiebesluit. Daartoe
Datum
zullen in de Samenwerkingsovereenkomst onder meer een overlegstructuur en
een bonus in het leven worden geroepen. De kosten voor de bonusregeling zullen Ons kenmerk
binnen het projectbudget worden gefinancierd. Met de VenW/DGMO/2009-3834
Samenwerkingsovereenkomst verbeter ik de beheersing van de integratierisico's
sterk, doordat partijen worden gestimuleerd tot samenwerking.
In de tweede voortgangsrapportage is gemeld dat er een risico bestond op
juridische geschillen in de aanbesteding, ook al worden normaliter verreweg de
meeste geschillen gevoerd bij de gunning en niet bij de preselectie. Ondanks een
zeer zorgvuldige uitvoering van de prekwalificatie door mijn projectorganisatie,
hebben drie partijen een kort geding aangespannen tegen hun afwijzing. De
procedures hebben relatief lang geduurd omdat deze in de zomerperiode vielen.
Ik heb getracht de procedure via een verzoek aan de rechtbank te versnellen,
maar dit verzoek is niet gehonoreerd.
Alle gedingen zijn in het voordeel van de Staat uitgevallen. Ik heb moeten
wachten met de start van de dialoog tot na de uitspraken in kort geding. Dit heeft
ook een effect van drie maanden op het kritieke pad. Bovenstaande
ontwikkelingen hebben er toe geleid dat ik niet eerder met de dialoog kon
beginnen dan op 29 september.
Ondertussen is hard gewerkt om goed voorbereid te zijn op de consultatie en de
dialoog. Ik investeer in kwaliteit en wil de voorbereiding van de uitvoering
zorgvuldig afronden om te voorkomen dat we straks bij de uitrol last krijgen van
punten die, als het tegenzit, voor oponthoud kunnen zorgen. Bij de tweede
voortgangsrapportage heb ik u al gemeld dat ik zo handel op advies van het Audit
Committee. Zo zijn met name de integraliteit en consistentie van het
aanbestedingsdossier verbeterd. Eind juni is de aanbestedingsdocumentatie door
externe deskundigen getoetst.
Planning
Na het debat van 22 april van dit jaar heb ik u het Procap rapport "Betrouwbaar
verder" toegestuurd. In het rapport van Procap staan adviezen om de systematiek
van de planning aan te passen. Ik heb de adviezen van Procap voor een
belangrijk deel geïmplementeerd. Dit heeft geleid tot een licht gunstiger
risicoprofiel. De verwerking van het Procap advies is in hoofdstuk 4.3 van de
voortgangsrapportage in detail toegelicht.
Procap adviseert ook om een vaste opleverdatum op basis van een
probabilistische planning te hanteren. In dit verband wijs ik op een aantal
ontwikkelingen. Ten eerste moet ik bij het Definitief Uitvoeringsbesluit (DUB) op
grond van de vereisten van het Basismodel Beheersing Grote Projecten de
planning laten herijken op basis van een second opinion. Ten tweede ga ik in de
komende periode samenwerken met de markt die een dominante rol krijgt in de
uitvoering van het project. De informatie uit de consultatie en dialoog wil ik
verwerken in de projectplanning. Mede gelet op de discussie met uw Kamer lijkt
het mij verstandig om deze overstap pas te maken bij het Definitief
Uitvoeringsbesluit. Ik wil dit gesprek graag in één keer met uw Kamer voeren.
In de deterministische planning is te zien dat de einddatum 18 maanden eerder
valt dan bij de vorige voortgangsrapportage. Dit is het resultaat van de hiervoor
genoemde zes maanden, en twee jaar versnelling door het verkorten van de
Pagina 3 van 7
uitrolperiode conform het Procap-advies. Bij de probabilistische planning ligt dit
Datum
anders. De opleverdata vallen later omdat in deze planning de risico's zijn
verwerkt. Ons kenmerk
VenW/DGMO/2009-3834
Planning en gevolgen NSL en Schoon en Zuinig (S&Z)
Kilometerbeprijzing maakt onderdeel uit van het Nationaal
Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) en het programma Schoon en
Zuinig (S&Z) met het oog op het bereiken van de doelstellingen ten aanzien van
luchtverontreiniging en CO2 uitstoot. Veranderingen in de planning van ABvM
hebben mogelijk consequenties voor het bereiken van de doelstellingen uit het
NSL en het programma S&Z. Het NSL en S&Z worden in de planning van ABvM
opgenomen. Hierdoor wordt op tijd duidelijk of andersoortige maatregelen nodig
zijn om het bereiken van de doelstellingen van deze programma's veilig te stellen.
De eerste mogelijkheid om voldoende onderbouwd de bijdrage van ABvM aan NSL
en S&Z met de eerder geraamde bijdrage te vergelijken, doet zich voor bij het
Definitieve Uitvoeringsbesluit (DUB). Belangrijk element bij het doorrekenen van
het effect is helderheid over de timing en snelheid van de uitrolfase, wat bepalend
is voor het tempo van het aantal voertuigen dat over gaat op de kilometerprijs in
een bepaalde periode. Mocht dan blijken dat er aanvullende maatregelen nodig
zijn, dan zal ik deze treffen nadat deze zijn doorgerekend met de saneringstool
van het NSL.
Scope, raming en kosten
In de verslagperiode hebben geen scopewijzigingen ten aanzien van het systeem
plaatsgevonden.
De raming is in de verslagperiode geactualiseerd. Het totaal van de raming daalt
met 83 miljoen euro ten opzichte van de tweede voortgangsrapportage en
bedraagt 5.657 miljoen euro. De daling is vooral het gevolg van de aanpassing
van de doorlooptijd van de uitrol en een afname van de ramingsonzekerheid.
De definitie van de 5% norm is per brief aan u gestuurd (13 juli 2009, kamerstuk
nummer 31305, nr. 146).
Bij het Partieel Uitvoeringsbesluit (PUB) in juni 2008 heeft u ingestemd met een
budget van 167 miljoen euro voor het voorbereiden en uitvoeren van een Proof of
Concept/Grote Praktijktest (POC/GPT). Tevens heeft u binnen deze context
ingestemd met het starten van de aanbesteding van de vijf tijdkritische percelen.
De PoC/GPT is hiervan een onderdeel. Inmiddels is er voortschrijdend inzicht op
twee relevante punten.
Ten eerste is de teststrategie in de verslagperiode verder uitgewerkt. Het is
daarbij zeer wenselijk om een aantal functionaliteiten van het systeem (met name
rond de backoffice en de handhaving) al in een eerder stadium te testen. Dit
inzicht houdt in dat een deel van de testactiviteiten gelijktijdig wordt uitgevoerd
met de geplande PoC/GPT. Dit om vertraging te voorkomen en de (onvoorziene)
projectrisico's te verminderen.
Ten tweede heb ik in augustus een advies van de Landsadvocaat ontvangen. Deze
doet mij de suggestie om in plaats van in delen, de contracten als één geheel te
gunnen met een goede exit-regeling (opt-out contracten). Daarmee kunnen deze
contracten op elk moment aanvaardbaar worden beëindigd met zo beperkt
Pagina 4 van 7
mogelijke financiële consequenties. Deze constructie beperkt volgens de
Datum
Landsadvocaat de aanbestedingsrechtelijke risico's. Omdat ik geen nieuwe risico's
wil introduceren heb ik dit advies van de Landsadvocaat overgenomen. Ons kenmerk
VenW/DGMO/2009-3834
Door deze opzet van de contracten heb ik niet nu, maar pas bij het Definitief
Uitvoeringsbesluit (DUB) financieel mandaat van u nodig. Anders gezegd, bij de
gunning ga ik pas financiële verplichtingen aan. Ik zal bij de besluitvorming over
het Definitief Uitvoeringsbesluit (DUB) dit mandaat aan uw Kamer vragen. Door
deze opzet zal ik dan wel een groter financieel mandaat van u vragen. Tot die tijd
geef ik alleen geld uit aan organisatiekosten.
Wetsvoorstel
Het advies van de Raad van State (RvS) is begin maart ontvangen. Het
wetsvoorstel en de memorie van toelichting zijn inmiddels aangepast op basis van
het advies. In de verslagperiode is op verzoek van uw Kamer nader onderzoek
gedaan naar varianten van differentiatie van het basistarief en de daarbij
behorende milieueffecten. In juli is het onderdeel tariefstructuur wederom, op zijn
verzoek, aanhangig gemaakt bij de RvS. Ik heb u hierover voor de zomer
geïnformeerd. De RvS heeft op 24 september 2009 zijn tweede advies
uitgebracht.
Het ministerie van SZW heeft op basis van de gekozen tariefvarianten in het
wetsvoorstel een doorrekening gemaakt van de inkomenseffecten. De
belangrijkste uitkomsten van de doorrekening zijn verwerkt in de memorie van
toelichting bij het wetsvoorstel.
Het wetsvoorstel gaat op hoofdlijnen in op de vormgeving van het spitstarief. Het
spitstarief zal in overleg met lokale overheden nader worden uitgewerkt bij
algemene maatregel van bestuur. In het najaar van 2009 en ook in 2010 wordt
nader onderzoek gedaan naar de criteria voor de bepaling van spitsgebieden.
Communicatiestrategie
Ter voorbereiding op het openbaar worden van het wetsvoorstel is de
communicatiestrategie uitgewerkt. Deze kent twee pijlers: het concreet
informeren van het publiek over de invoering van de kilometerprijs en inzicht
geven in het effect van de kilometerprijs voor verschillende doelgroepen. Ook
werk ik aan een plan van aanpak voor de communicatie voor de langere termijn.
Er is een werkgroep effecten ingesteld met maatschappelijke stakeholders. Als
onderdeel van een pakket communicatiemiddelen ontwikkelt de werkgroep onder
andere voorbeeldcases die duidelijk maken wat de financiële effecten zijn bij
verschillende typen auto's. Hierin wordt ook het handelingsperspectief
meegenomen.
In juni van dit jaar heb ik voor het borgen van de kwaliteit van de
communicatiestrategie een Communicatie Expert Commissie ingesteld. Deze
bestaat uit onafhankelijke communicatie-experts uit de detailhandel, van
ministeries die grote stelselwijzigingen hebben ingevoerd en van universiteiten.
Mobiliteitsprojecten
De regio's zijn intensief aan de slag met mobiliteitsprojecten ABvM en de
projecten verlopen conform planning. De projecten zijn in aanbesteding of reeds
gegund. In 2010 participeren naar verwachting in totaal circa 25.000 vrijwilligers
in de zes stedelijke regio's aan de mobiliteitsprojecten ABvM.
Pagina 5 van 7
Datum
De eerste ervaringen met financiële prikkels zijn opgedaan bij Spitsmijden 1, de
Moerdijkbrug, de Hollandse brug en Spitsmijden 2. Uit de projecten blijkt dat Ons kenmerk
financiële prikkels kunnen werken en deelnemers hun gedrag kunnen veranderen VenW/DGMO/2009-3834
en de spits mijden (niet alleen voor korte periodes, maar ook langdurig).
Deelnemers maken gemiddeld 50 procent minder spitsritten en veranderen
daarbij voornamelijk hun vertrektijdstippen. Het animo om aan de
mobiliteitsprojecten ABvM mee te doen is gegroeid. Dat is mede te danken aan
een cultuuromslag bij werkgevers en werknemers.
In de regio Rotterdam is op 29 juni het eerste (VAS) Value Added Services-
project "RITS" (Reistijd Integratie in Transportmanagement Systemen) officieel
van start gegaan. Doel van dit project is om vervoerders en aanbieders te
stimuleren om samen te kijken naar geïntegreerde reistijdverwachting in
bestaande on board systemen.
Het mobiliteitsproject ABvM Spitsmijden 2a op de A12 tussen Gouda en Den Haag
is op 30 juni 2009 beëindigd.
Het mobiliteitsproject ABvM op de A15 is op 3 juli 2009 gegund. Eind oktober
wordt het naar verwachting volledig operationeel. Het project is gericht op het
verbeteren van de doorstroming. Naast de individuele gebruikers worden ook
actief werkgevers in de regio en leasemaatschappijen betrokken.
Het eerste mobiliteitsproject ABvM in de stadsregio Arnhem Nijmegen (SLIM
prijzen Waalbrug) is gegund en vanaf september 2009 operationeel. Het gaat
daarbij om een verbetering van de doorstroming op de Waalbrug. De
aanbesteding van het tweede mobiliteitsproject ABvM in deze stadsregio (SLIM
prijzen II) zal in oktober starten. Het gaat hierbij om het betalen per kilometer in
de spitsperiode op de "regio ring".
Het mobiliteitsproject ABvM in de metropoolregio Amsterdam zal in oktober 2009
definitief worden gegund. De deelnemers ontvangen allen maandelijks een vast
bedrag, qua hoogte gerelateerd aan een fictief MRB/BPM bedrag. Vanaf dan gaan
zij betalen voor elke gereden kilometer. Daarnaast is er ook sprake van een
spitstarief in de metropoolregio Amsterdam.
Het mobiliteitsproject ABvM in de stadsregio Eindhoven - 's Hertogenbosch is in
mei 2009 gestart met de aanbesteding. De deelnemers ontvangen een vast
bedrag en gaan betalen per kilometer binnen een bepaald gebied. Bij dit systeem
worden expliciet aanvullende Value Added Service diensten aan de deelnemers ter
beschikking gesteld.
De aanbesteding van het tweede mobiliteitsproject ABvM in Haaglanden is op 14
juli 2009 gestart. Het gaat hierbij om een beprijzingsproef ter verbetering van de
bereikbaarheid in de Haagse regio.
Het mobiliteitsproject ABvM in Utrecht West wordt waarschijnlijk begin 2010
operationeel. De deelnemers ontvangen een geldbedrag als zij de files mijden. In
Utrecht-Oost wordt momenteel een tweede mobiliteitsproject ABvM uitgewerkt.
Pagina 6 van 7
Definitief Uitvoeringsbesluit (DUB)
Datum
Ik ga er nog steeds vanuit dat ik, na de behandeling van het wetsvoorstel door
uw Kamer, bij u terug kom met mijn plannen voor de verdere realisatie van het Ons kenmerk
kilometerprijssysteem (DUB en geactualiseerd implementatieplan). Het gaat dan VenW/DGMO/2009-3834
in ieder geval om het klaar zetten van al die onderdelen en organisaties die nodig
zijn om het kilometerprijssysteem voor de eerste deelnemers te kunnen laten
draaien.
Europa/EETS
In de verslagperiode is een definitiebesluit genomen in het comité télépéage dat
de Europese Commissie adviseert over de nadere invulling van de
interoperabiliteitsrichtlijn. Ik heb geconstateerd - en constateer ook al langere tijd
- dat dit definitiebesluit het concept van de Europese Electronische Tol Service
(EETS) niet zodanig definieert dat er sprake is van een werkend en onmiddellijk
implementeerbaar concept. Daarom heb ik Europees Commissaris voor Transport
Tajani per brief om een bevestiging gevraagd dat de ontbrekende elementen nog
worden uitgewerkt. Zo lang deze uitwerking nog niet volledig heeft
plaatsgevonden, is het voor de Nederlandse kilometerprijs ongewis hoe in de
eigen uitwerking precies kan worden geanticipeerd op de EETS en of Nederland
met de EETS-uitwerking goed uit de voeten kan. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om
het beveiligingsniveau of methoden om naleving te controleren. Gezien het belang
van de uitwerking van EETS volg ik de voortgang nauwgezet en probeer ik die
waar nodig te beïnvloeden.
Tot slot
Als ik teruggrijp naar de ambitie voor 2011 die ik u eind 2007 heb voorgelegd en
die is opgenomen in `starten met de kilometerprijs'1 dan lig ik met de huidige
planning nog steeds grotendeels op het toegezegde schema:
· De wetgeving is naar verwachting deze kabinetsperiode afgerond;
· De ombouw van het fiscale stelsel rond de BPM en de MRB loopt;
· De backoffice staat in deze kabinetsperiode;
· De testen zijn eind 2011 in volle gang;
· Er is in deze kabinetsperiode volop ervaring opgedaan met andere manieren
van beprijzen middels de mobiliteitsprojecten;
In het bovenstaande trek ik actief samen op met marktpartijen en andere
partners, zoals decentrale overheden en maatschappelijke organisaties. Ik heb er
het volste vertrouwen in dat we met elkaar op een zorgvuldige wijze koersen naar
een succesvolle invoering van de kilometerprijs.
Hoogachtend,
DE MINISTER VAN VERKEER EN WATERSTAAT,
ir. Camiel Eurlings
1 Kamerstuk 31305, Nr. 1
Pagina 7 van 7
Ministerie van Verkeer en Waterstaat