Ministerie van Verkeer en Waterstaat

Voortgangsrapportage 3
Anders Betalen voor Mobiliteit

Verslagperiode 1 januari 2009 - 30 juni 2009

Datum 30 juni 2009

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Inhoud

1 Inleiding - 3

1.1 Derde Voortgangsrapportage - 3

1.2 Samenvatting - 3

2 Voortgang per onderdeel - 6

2.1 Besluitvorming - 6

2.2 Wetgeving - 6

2.3 Kilometerprijssysteem - 7
2.4 Mobiliteitsprojecten - 9
2.5 Versnellingsprijs en Tol - 9
2.6 Raakvlakken - 10

3 Omgeving - 11
3.1 Internationaal - 11
3.2 Maatschappelijk middenveld - 12
3.3 Marktpartijen - 12
3.4 Communicatie - 13

4 Projectbeheersing - 14
4.1 Algemeen - 14
4.2 Scope - 14
4.3 Integrale Planning - 14
4.3.1 Opleverdatum - 14
4.3.2 Kritieke pad - 18
4.4 Financiën - 19
4.4.1 Kostenraming - 19
4.4.2 Financiering en inpassing van de projectkosten - 20 4.4.3 5% Streefnorm - 22
4.4.4 Uitgaven en verplichtingen - 22
4.5 Risico's - 23
4.5.1 Belangrijkste financiële onzekerheden/risico's en beheersing (endogeen) - 23 4.5.2 Belangrijkste risico's voor de planning en beheersing (endogeen) - 24 4.5.3 Belangrijkste exogene risico's - 26
4.6 Kwaliteit - 27
4.7 Projectorganisatie - 28
4.8 Informatie - 28
Bijlage A Stand van zaken Mobiliteitsprojecten - 29 Bijlage B Lijst van Documenten - 30
Bijlage C Lijst met afkortingen - 31
Pagina 2 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

1 Inleiding

1.1 Derde Voortgangsrapportage

Het project Anders Betalen voor Mobiliteit (ABvM) is op 30 mei 2006 door de
Tweede Kamer aangewezen als Groot Project. Dit betekent dat de minister van
Verkeer en Waterstaat conform de Regeling Grote Projecten halfjaarlijks rapporteert
over de voortgang. Referentie voor de voortgang is de Basisrapportage ABvM
(Kamerstuk 31305, Nr. 34) met als peildatum 30 november 2007 (de datum van het
Kabinetsbesluit).

Deze derde voortgangsrapportage (VGR) beschrijft de voortgang over de periode

1 januari 2009 tot en met 30 juni 2009. Relevante actuele ontwikkelingen na
30 juni 2009 worden beknopt toegelicht in de begeleidende brief bij deze
rapportage.

Aanvullend op de Regeling Grote Projecten, waarin jaarlijks een DAD rapportage
voorzien is, zal iedere VGR gevolgd worden door een DAD rapportage.

In bijlage C is een verklarende woordenlijst opgenomen.

1.2 Samenvatting

De verslagperiode heeft met name in het teken gestaan van het wetgevingstraject,
en de voorbereidingen voor de consultatie in het hoofdspoor en de dialoog in het
garantiespoor. De belangstelling vanuit de marktpartijen voor deelname aan de
ontwikkeling van het kilometerprijssysteem is groot. Dit heeft ertoe geleid dat, voor
een zorgvuldige selectie van partijen, meer tijd nodig was dan voorzien. Om tempo
te houden, is voor een aantal onderwerpen het consulteren van marktpartijen reeds
gestart. Hiermee wordt ook voor marktpartijen kilometerbeprijzing steeds meer
werkelijkheid.

Het advies van de Raad van State (RvS) is begin maart ontvangen. Het wetsvoorstel
en de memorie van toelichting zijn aangepast op basis van het advies. Na
besluitvorming over de tariefstructuur wordt deze voorgelegd aan de Raad van
State.

Het eerste mobiliteitsproject ABvM in Rotterdam is op 29 juni 2009 officieel van
start gegaan. Het betreft een proef met weergave van reistijdverwachting in de
transportsector (een zogenoemde Value Added Service).
Het mobiliteitsproject ABvM Spitsmijden 2a op de A12 tussen Gouda en Den Haag
is, conform planning, op 30 juni 2009 beëindigd. Er hebben circa 800 automobilisten
deelgenomen. De resultaten van deze wetenschappelijke proef naar gedragseffecten
worden verwerkt.

In maart heeft in de aanwezigheid van de minister een startbijeenkomst voor de
aspirant kandidaten voor de consultatie in het hoofdspoor plaatsgevonden. De
bijeenkomst had een strategisch karakter, een hoge afvaardiging van het
bedrijfsleven was vertegenwoordigd.

Pagina 3 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Er is een zogenoemde fase van preconsultatie ingericht voor een aantal
onderwerpen dat los van de aanbesteding kan worden besproken. Het betreft het
marktmodel, portabiliteit en end-to-end. De preconsultatie is gestart met een
bijeenkomst op 20 mei met geïnteresseerde partijen. Aansluitend is in de maand
juni een groot aantal één op één gesprekken gevoerd.

Bij de tweede voortgangsrapportage is aangekondigd dat meer tijd nodig was om de
dialoog te starten. Eerst werd onderzocht of er mogelijkheden zijn om de wijze van
contracteren en samenwerken met de markt inzake de aanbesteding nog verder te
optimaliseren. Het doel was om de integratierisico's en eventuele wijzigingen in de
scope tijdens de realisatiefase beter te beheersen, doordat de marktpartijen
gestimuleerd worden tot samenwerking. De inschatting was dat in de zomer van
start zou worden gegaan met de dialoog. Dit heeft een effect gehad van drie
maanden op het kritieke pad.

In de tweede voortgangsrapportage is gemeld dat er een risico bestond op
juridische geschillen in de aanbesteding. Dit risico was op basis van ervaring laag
ingeschat en als exogeen aangemerkt voor de fase van prekwalificatie. Dit risico is,
ondanks een zorgvuldige uitvoering van de prekwalificatie, toch opgetreden. Op 5
juni 2009 is de termijn geëindigd waarbinnen niet geselecteerde deelnemers een
kort geding aanhangig konden maken tegen de selectiebeslissing (de zogeheten
"Alcateltermijn'"). Drie partijen hebben een kort geding aangespannen tegen hun
afwijzing. De procedure heeft relatief lang geduurd omdat deze in de zomerperiode
viel. Er is getracht de procedure via een verzoek aan de rechtbank te versnellen,
maar dit is niet gelukt. Alle gedingen zijn positief uitgevallen voor de Staat. Zij
hebben er wel toe geleid dat niet in de zomer kon worden gestart met de dialoog,
maar pas na de uitspraken in kort geding. Dit heeft ook een effect van drie
maanden gehad op het kritieke pad.

De dialoog start in de huidige planning eind september met bijeenkomsten per
perceel.

In de planning is de hierboven genoemde start van de dialoog verwerkt. Aanvullend
zijn op basis van extern advies (Procap) de planning en het risicoregister
geoptimaliseerd en is voor de mijlpalen `start vracht' en `implementatie gereed' een
risicoreservering onvoorzien toegevoegd.

Dit leidt tot de volgende data voor de mijlpalen:

Deterministisch Probabilistisch
P15 P50 P85
Start implementatie vracht

Sep 2012 Okt 2013 Apr 2014 Okt 2014
Start implementatie overige voertuigen

Mrt 2013 Feb 2014 Okt 2014 Feb 2015
Implementatie gereed

Feb 2016 Jan 2018 Dec 2018 Dec 2019

In de deterministische planning is te zien dat de einddatum 18 maanden eerder valt
dan bij de vorige voortgangsrapportage. Dit is het resultaat van de hiervoor
genoemde zes maanden, en twee jaar versnelling door het verkorten van de
uitrolperiode conform het Procap-advies. Bij de probabilistische planning ligt dit
anders. De opleverdata vallen later omdat in deze planning de risico's zijn verwerkt.

Pagina 4 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Ter voorbereiding op het openbaar worden van het wetsvoorstel is de
communicatiestrategie uitgewerkt. Deze kent twee pijlers: het informeren van het
publiek en het inzicht geven in het effect van de kilometerprijs voor verschillende
doelgroepen.

Vanuit de Brede SamenwerkingsGroep en de Brede Werkgroep Communicatie is een
werkgroep effecten ingesteld. Deze werkgroep werkt gezamenlijk aan middelen om
de burger inzicht te geven in de financiële effecten van de Wet. Zo ontwikkelt de
werkgroep voorbeeldcases, waarin ook het handelingsperspectief wordt
meegenomen. Deze cases maken deel uit van een pakket communicatiemiddelen.

Bij de ontwikkeling en de vaststelling van de communicatieaanpak is de Brede
Werkgroep Communicatie betrokken, als ook de Communicatie Expert Commissie.
Deze commissie is ingesteld sinds juni dit jaar en bestaat uit onafhankelijke
communicatie-experts uit de detailhandel, van ministeries die grote
stelselwijzigingen hebben ingevoerd en universiteiten.

In de verslagperiode hebben geen wijzigingen ten aanzien van de in de eerste
voortgangsrapportage in Bijlage B opgenomen productscopes plaatsgevonden.

De kostenraming is in de verslagperiode geactualiseerd. Belangrijkste wijzigingen
betreffen een verkorting van de deterministische doorlooptijd van de uitrol, de
aanpassing aan het prijspeil 2009 en een technische wijziging van het
ramingsmodel. Het totaal van de raming daalt met 83 mln euro ten opzichte van
VGR2 en bedraagt 5.657 mln euro.

Pagina 5 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

2 Voortgang per onderdeel

2.1 Besluitvorming

Het project bevindt zich in de fase `voorbereiding realisatie'.

In de verslagperiode was geen behandeling van besluiten door de Tweede Kamer
gepland.

De eerstvolgende besluiten betreffen het wetsvoorstel kilometerprijs en het
Definitief Uitvoeringsbesluit (DUB).

Er is toegewerkt naar het verzenden van het wetsvoorstel aan de Tweede Kamer.
Tegelijk met het wetsvoorstel zal de uitwerking van de taakverdeling voor het
publieke domein aan de Tweede Kamer worden gezonden. Zie verder 2.2.

Er is gestart met het voorbereiden van het Definitief Uitvoeringsbesluit (DUB).
Met het DUB wordt budget gevraagd voor de volgende fase. Het betreft
toestemming voor afroep van de modules uit de vijf (tijd) kritische percelen, die
nodig zijn voor opschaling van het systeem na de Grootschalige Praktijktest. Met het
DUB wordt ook toestemming gevraagd voor de aanbesteding van de overige delen
van het systeem die onder publieke regie worden uitgevoerd.

Naar aanleiding van de verzending van de Tweede Voortgangsrapportage naar de
Tweede kamer heeft op 8 april een spoeddebat plaatsgevonden. Na schriftelijke
beantwoording van de kamervragen, vond op 22 april de tweede termijn plaats.
Centraal stond de vertraging in de planning van het project met 8 maanden.
In het debat van 22 april zijn 3 moties aangenomen. De moties betreffen inzicht in
onomkeerbare stappen die de minister deze kabinetsperiode neemt, maatregelen
om de doelstellingen van NSL te behalen en de peildatum van 1 januari 2007 voor
de compensatie van de provinciale opcenten.

Op 17 juni vond het AO plaats naar aanleiding van de Tweede
Voortgangsrapportage. Centraal hierbij stond het tijdstip van verzending van het
wetsvoorstel naar de Tweede Kamer. Na schriftelijke beantwoording van de
kamervragen, vond op 22 juni de tweede termijn van dit AO plaats.

De besluitvormingsmomenten voor de Tweede Kamer en de belangrijkste mijlpalen
zijn opgenomen in de planning in de tabel in paragraaf 4.3.1.

2.2 Wetgeving

Het advies van de Raad van State (RvS) is begin maart is ontvangen. Het
wetsvoorstel en de memorie van toelichting zijn aangepast op basis van het advies.
De RvS heeft in zijn advies aangegeven te verwachten nader om advies gevraagd te
worden over de tariefstructuur. Dit omdat de voorgelegde tariefstructuur nog
voorlopig was vanwege onderzoek naar een aantal varianten van differentiatie van
het basistarief en de daarbij behorende milieueffecten. Na besluitvorming over de
tariefstructuur wordt deze voorgelegd aan de Raad van State.

Pagina 6 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Op het model dat ten grondslag ligt aan de basistarieven in het wetsvoorstel heeft
een externe toets plaatsgevonden. Algemene conclusie is dat het model
rekenkundig consistent is, en dat de gebruikte werkhypotheses herleidbaar zijn
binnen het model.

Tijdens het AO van 2 en 3 juli 2008 hebben de leden Van der Ham en Duyvendak
een motie ingediend met het verzoek om voorafgaand aan het wetsvoorstel een
aantal scenario's voor milieudifferentiatie door te laten rekenen. Per brief
(Kamerstuk 31305, Nr. 101) is de Tweede Kamer eind 2008 geïnformeerd over de
varianten die werden onderzocht. Op 2 februari 2009 heeft de Tweede Kamer per
brief verzocht een aantal aanvullende onderzoeken uit te voeren. De Tweede Kamer
is per brief van 23 februari 2009 op de hoogte gesteld van het feit dat de
beantwoording van de vragen over milieuscenario's nog enige tijd in beslag zou
nemen.

Medio maart zijn de eerste resultaten van de onderzoeken over de milieuscenario's
ontvangen. Op basis van deze onderzoeken heeft de projectorganisatie een generiek
beeld gekregen van het effect van diverse grondslagen op de CO2-prestatie van het
wagenpark.

In maart en april zijn in diverse expertsessies en in overleg met maatschappelijke
partijen extra scenario's uitgewerkt, om tot maximale CO2 effecten te kunnen
komen. De onderzoeken ten aanzien van de diverse milieuscenario's zijn nagenoeg
afgerond en worden meegenomen bij de besluitvorming rond de tarieven.

De vormgeving van het spitstarief wordt op hoofdlijnen opgenomen in het
wetsvoorstel. De uiteindelijke invoering van het spitstarief is lokaal maatwerk, dat in
nauw overleg met decentrale overheden en wegbeheerders moet worden
vormgegeven. De locaties waar dit spitstarief gaat gelden, worden nader uitgewerkt
bij algemene maatregel van bestuur.

In de verslagperiode is nader uitgewerkt welke rollen publieke partijen in de
uitvoering van de kilometerbeprijzing zullen vervullen. Dit mede om in het
wetsvoorstel kilometerprijs taken en bevoegdheden te kunnen toedelen.

2.3 Kilometerprijssysteem

De verslagperiode heeft met name in het teken gestaan van de voorbereidingen op
de start van de consultatie in het hoofdspoor, en de start van de dialoog in het
garantiespoor.

In het hoofdspoor hebben, na de publicatie van de leidraad Certificering
Kilometerprijs op 18 december 2008, 18 partijen zich aangemeld voor de consultatie
voor het certificeringsraamwerk. Het betreft de consultatie over de certificering van
de inbouw van de registratievoorziening (het kastje) en de consultatie over de
certificering van de (multiple) service providers.
In maart heeft, in de aanwezigheid van de minister een startbijeenkomst voor de
aspirant kandidaten plaatsgevonden. De bijeenkomst had een strategisch karakter,
een hoge afvaardiging van het bedrijfsleven was vertegenwoordigd. De
belangstelling en het enthousiasme van de deelnemers waren groot. De boodschap
van het bedrijfsleven is om voor een snelle start het systeem simpel te houden en
de aandacht te richten op de basisdienst.

Pagina 7 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Voor de consultatie over de certificering van de inbouw van de registratievoorziening
(het kastje) zijn in april drie marktpartijen, twee certificerende instellingen en twee
koepelorganisaties gekwalificeerd. Voor de consultatie over de certificering van de
(multiple) service providers zijn twee certificerende instellingen, één
koepelorganisatie en zeven marktpartijen gekwalificeerd.

Voor de aanbesteding in het garantiespoor zijn 47 geldige inschrijvingen ontvangen.
Na zorgvuldige uitvoering van de prekwalificatie zijn er uiteindelijk 18 partijen
geselecteerd. Op 5 juni 2009 is de termijn geëindigd waarbinnen niet geselecteerde
deelnemers een kort geding aanhangig konden maken tegen de selectiebeslissing
(de zogeheten `Alcateltermijn'). Drie afgewezen partijen hebben een kort geding
aangespannen tegen de afwijzing. Hiermee is het in de tweede
voortgangsrapportage exogene risico op juridische procedures opgetreden.

De start van de dialoog is uitgesteld tot de uitspraak in de kort gedingen.
De verwachte start van de consultatie en dialoog is eind september 2009.
In de tussentijd is van de gelegenheid gebruik gemaakt om beter voorbereid te zijn
op de consultatie en dialoog. Met name de integraliteit en consistentie van het
aanbestedingsdossier zijn verbeterd.

Op de aanbesteding en consultatiedocumenten zijn door drie bureaus externe
toetsen uitgevoerd op met name de techniek, integraliteit en de verwerking van
eerdere toetsresultaten uit de zomer van 2008. De conclusie op basis van de drie
definitieve rapporten is dat er waarschijnlijk geen belemmeringen (zogenaamde
"showstoppers") worden verwacht om de marktconsultatie en aanbestedingsdialoog
te laten starten.

Doordat de consultatie vanwege gebruik van hetzelfde programma van eisen is
gekoppeld aan de dialoog, start de consultatie over de inbouw en de service
providers ook eind september 2009.

Voor de ontwikkeling van het hoofdspoor is een nadere uitwerking nodig voor een
aantal beleidskeuzes. Het betreft beleidskeuzes die nog niet expliciet in het partieel
uitvoeringsbesluit en wetsvoorstel zijn voorzien. Om de visie en ervaring van de
deelnemers te betrekken is besloten de onderwerpen marktmodel, portabiliteit en
end-to-end dienstverlening in de consultatie te behandelen.
Deze zogenoemde basisprincipes kunnen los van de consultatie voor het
certificeringsraamwerk besproken worden met de markt.

Gezien de belangstelling in de markt om betrokken te worden en de wens van ABvM
om de visie en de (innovatie)kracht van de marktFout! Onbekende naam voor
documenteigenschap. te gebruiken, is in mei gestart met een startbijeenkomst
over het marktmodel, gevolgd door individuele gesprekken met de marktpartijen. In
juni heeft een startbijeenkomst over portabiliteit plaatsgevonden. In de aansluitende
periode zijn individuele gesprekken met betrekking tot dit onderwerp georganiseerd.

Pagina 8 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

2.4 Mobiliteitsprojecten

De mobiliteitsprojecten worden steeds meer zichtbaar door aanbestedingen en
daadwerkelijke start van projecten.

In de regio Rotterdam is op 29 juni het eerste (VAS) Value Added Services-project
"RITS" (Reistijd Integratie in Transportmanagement Systemen) officieel van start
gegaan. Doel van dit project is om vervoerders en aanbieders te stimuleren om
samen te kijken naar geïntegreerde reistijdverwachting in bestaande on board
systemen.

Het mobiliteitsproject ABvM Spitsmijden 2a op de A12 tussen Gouda en Den Haag
is, conform planning, eind juni beëindigd. Er hebben circa 800 automobilisten
deelgenomen. De resultaten van deze wetenschappelijke proef naar gedragseffecten
worden verwerkt.

Het project `slimprijzen Waalbrug' in de regio Arnhem Nijmegen is aanbesteed en
gegund.

In de regio Amsterdam is de aanbesteding gestart van een proef betaald rijden met
GPS technologie. In de regio Eindhoven Den Bosch is de aanbesteding gestart van
een proef met Value Added Services.

Het rapport monitoring nulmeting Taskforce Mobiliteitsmanagement is eind juni
opgeleverd. Uit de nulmeting blijkt onder andere dat er kansen liggen voor de
reductie van het gebruik van de auto in de spits. Werkgevers introduceren inmiddels
steeds meer bijvoorbeeld flexibele werktijden en mogelijkheden om thuis te werken.
In de praktijk blijkt dat toch ook nog steeds afspraken op het werk worden
gemaakt, waardoor in de spits moet worden gereisd. De verdere bewustwording van
de mobiliteitskeuze van de autogebruikers is enerzijds een uitdaging in de komende
tijd maar biedt ook grote kansen voor het verbeteren van de bereikbaarheid in de
toekomst.

In Bijlage A is de status per project opgenomen.
2.5 Versnellingsprijs en Tol

Evenals in de vorige verslagperiode is op ad hoc basis expertise geleverd voor de
planstudies waar Tol/Versnellingsprijs varianten meegenomen worden. Het betreft
de A13/A16, A27 en de doortrekking van de A15.

Pagina 9 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

2.6 Raakvlakken

Fiscaliteit/stelselherziening

In het Belastingplan 2009 heeft het kabinet de gefaseerde afbouw van de BPM naar
de MRB vastgelegd tot en met 2013. Tevens is hierin de stapsgewijze omzetting
tussen 2009 en 2013 van de grondslag van de BPM van catalogusprijs naar CO2
vastgelegd. In 2009 resulteert nog 90% van het niveau van de BPM in 2007, en is
een vrijstelling voor de BPM ingevoerd voor zeer zuinige auto's, als eerste stap naar
een heffing op emissiegrondslag. Na 2013 wordt de BPM verder afgebouwd.
In het oorspronkelijk voorziene tijdpad, zoals onder andere genoemd in de fiscale
brief van 30 mei 2008, gaat het dan om zes stappen van 12,5% tot nul in 2018.

Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit & Schoon en Zuinig
De invoer van de kilometerprijs is zowel een maatregel in het Nationaal
Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) als in Schoon en Zuinig. In beide
programma's is uitgegaan van invoering van de kilometerprijs in 2012.
Gegeven de onzekerheden over effecten van beprijzingsmaatregelen is ten behoeve
van het NSL een veilige inschatting gemaakt van de luchtkwaliteiteffecten van
ABvM. Zodra blijkt dat de kilometerprijs niet het beoogde effect op de luchtkwaliteit
heeft, zal er volgens de systematiek van het NSL iets anders voor in de plaats
moeten komen, dat ervoor zorgt dat het tijdig realiseren van de grenswaarden
luchtkwaliteit niet in gevaar komt. De eerstvolgende monitor voor Schoon en Zuinig
is voorzien in het voorjaar van 2010, bij de evaluatie van Schoon en Zuinig. Dit is
het eerste moment om de effecten op de kilometerprijs op het behalen van Schoon
en Zuinig doelstellingen te bezien.

Pagina 10 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

3 Omgeving

3.1 Internationaal

De internationale component van het project laat zich verdelen in activiteiten in
Europees (EU) verband en bilaterale contacten.

ABvM is actief betrokken bij de voortgaande ontwikkeling van de `European
Electronic Toll Service' (EETS). EETS moet het mogelijk maken dat gebruikers in de
toekomst met één kastje en één contract in heel Europa elektronisch kunnen
betalen.

Op 27 maart heeft het Comité Télépéage unaniem ingestemd met de 'Beschikking
van de Commissie' die de EETS definieert. De Raad heeft geen voorbehouden
gemaakt bij de beschikking. Naar verwachting zal het nieuwe Europese Parlement in
september/oktober 2009 stemmen over het EETS besluit en wordt het besluit dit
najaar bekrachtigd. Dan starten de implementatietermijnen van respectievelijk 3
jaar voor vrachtvervoer en 5 jaar voor personenvervoer. Op aandringen van de
lidstaten heeft de Europese Commissie toegezegd na 18 maanden een evaluatie uit
te voeren en zonodig maatregelen te nemen, zoals verlenging van de
implementatietermijn. Nederland heeft EU-commissaris Tajani verzocht te
bevestigen dat ontbrekende elementen die nodig zijn voor implementatie nog
worden uitgewerkt. Dit is in algemene zin bevestigd.
Zie ook paragraaf 4.5.3 waarin beschreven is dat EETS een exogeen risico is.

ABvM is inzake EETS in de verslagperiode ook betrokken geweest bij de European
Committee for Standardization (CEN) en het Intelligent Transport Systems actieplan
van de EU. ABvM heeft in de Mobiliteitsraad van de Sociaal Economische Raad
Vlaanderen een toelichting gegeven op de Nederlandse plannen.

Bilateraal

Om te kunnen profiteren van internationale expertise en ervaring op het gebied van
beprijzing is in de verslagperiode de `International Advisory Board' (IAB) driemaal
bijeen gekomen. In de IAB ligt de nadruk op reflectie op de ervaringen in andere
landen. De IAB adviseert om het systeem simpel te houden met een planning
waarbij wordt gestuurd op de laatste mijlpalen. Inzake communicatie adviseert de
IAB, met name op basis van de ervaringen in Londen, om te voorzien in objectieve
informatie op maat per doelgroep, te blijven communiceren na de start van het
systeem en de publieke opinie te monitoren.

In de verslagperiode heeft bilateraal overleg plaatsgevonden met Frankrijk en het
Verenigd Koninkrijk (Ministerie van Transport). Ook heeft een delegatie van ABvM
een bezoek gebracht aan `Transport for London' om te leren van hun communicatie-
en omgevingsbeleid. Een Deense delegatie heeft een studiebezoek gebracht aan
ABvM om te praten over de algemene principes van ABvM en EETS.

Het vervolg van het memorandum van overeenstemming over wegbeprijzing dat in
Beneluxverband in voorbereiding is, laat op zich laten wachten in verband met
verkiezingen in Luxemburg en de Belgische gewesten.
Pagina 11 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

3.2 Maatschappelijk middenveld

In de aanloop tot de verzending van het wetsvoorstel is het maatschappelijk
middenveld intensief betrokken bij ABvM. In diverse bijeenkomsten zijn de principes
van het wetsvoorstel en de belangrijke elementen hierin, zoals de uitgangspunten
voor milieudifferentiatie, met de verschillende partijen besproken. De
Klankbordgroep heeft geadviseerd om het wetsvoorstel inclusief de tarieven na de
zomer te versturen.

In maart is mede op bases van een gespreksronde langs een groot deel van de
stakeholders de zogenaamde stakeholder requirementsanalyse vastgesteld. Hierin
zijn de wensen van de stakeholders in kaart gebracht ten aanzien van onder andere
het systeem en de Wet KMP. Deze stakeholders requirementsanalyse vormt de basis
voor het omgevingsmanagement.

Het maatschappelijke middenveld is op verschillende manieren betrokken bij het
project ABvM. Bestuurlijk in de vorm van de Klankbordgroep (KBG), de
voorbereiding in de vorm van de Brede Samenwerkingsgroep (BSG) en Brede
Werkgroep Communicatie (BWC) en de directe advisering aan de minister in de
vorm van de Procesgroep (PG). Onder de BSG en BWC zitten verschillende
werkgroepen waarin specifieke onderwerpen gezamenlijk worden besproken en
uitgewerkt in kleiner comité. Hierbij valt te denken aan het spitstarief, de functie en
vormgeving van de gebruikersraad en de consequenties van de gekozen ingroei-
variant (aselect) voor bedrijven met grote wagenparken. Op interbestuurlijk niveau
vindt daarnaast overleg plaats met het Nationaal Mobiliteitsberaad (NMB).

In mei is Paul Nouwen, de voorzitter van de Procesgroep, helaas overleden. In 2005
werd hij voorzitter van een commissie, later bekend als het Platform Nouwen, die
het toenmalig kabinet advies uitbracht over de invoering van de kilometerprijs.
Paul Nouwen had het talent om verschillende belangen met elkaar te verbinden en
mensen te motiveren gezamenlijk naar één doel toe te werken. Hiermee is hij van
onschatbare waarde geweest voor het in de steigers zetten én het verder brengen
van de kilometerprijs zoals wij die vandaag de dag voor ogen hebben.

Naast informatie ten behoeve van de verschillende overleggen ontvingen de
stakeholders actuele informatie over het project via ad hoc nieuwsberichten.
3.3 Marktpartijen

De contacten met marktpartijen hebben zich in deze verslagperiode met name
gericht op het hoofdspoor en het garantiespoor (paragraaf 2.3) en daarnaast waren
er contacten voor de mobiliteitsprojecten (paragraaf 2.4). De contacten met
marktpartijen welke niet participeren op één of meer van de genoemde sporen
lopen voornamelijk via de kennisorganisatie Connekt.

Eind februari heeft er een sessie bij Connekt plaatsgevonden over de
mobiliteitsprojecten. De sessie stond in het teken van de aanbesteding in de
metropoolregio Amsterdam.

Eind juni is er een bijeenkomst geweest bij Connekt, waarbij de marktpartijen zijn
geïnformeerd over de stand van zaken en de voortgang van het project.
Pagina 12 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Hier kwamen de volgende onderwerpen aan de orde: uitgangspunten voor het
kilometerprijssysteem, de voortgangsrapportage en het wetsvoorstel, de
internationale context en de status van de aanbesteding en certificering en
mobiliteitsprojecten. Tot slot is er aandacht besteed aan de communicatie over de
kilometerprijs.

3.4 Communicatie

Communicatie was er in deze fase op gericht om belanghebbenden en
belangstellenden op de hoogte te houden over de ontwikkelingen ten aanzien van de
invoering van de kilometerprijs en over wat de invoering van de kilometerprijs
inhoudt. De communicatie was tevens erop gericht om context te blijven geven aan
de invoering; waarom het gebeurt en welke maatregelen er nog meer getroffen
worden om de bereikbaarheid in de toekomst te verbeteren en bij te dragen aan het
vergroten van de leefbaarheid. De wijze waarop communicatie heeft
plaatsgevonden, was afgestemd op het feit dat het over nog niet vastgesteld beleid
ging.

Communicatie korte termijn

De afgelopen periode heeft in het teken gestaan van het ontwikkelen, vaststellen en
uitvoering geven aan de communicatiestrategie korte termijn. De focus van dit plan
is gericht op de openbaarmaking van de wetgeving. De communicatiestrategie kent
twee pijlers: het informeren van het publiek en het geven van inzicht in het effect
van de kilometerprijs voor verschillende doelgroepen.

Om al een voorsprong te nemen op het informeren van het publiek is op 19 juni de
nieuwe website www.andersbetalenvoormobiliteit.nl gelanceerd. Deze site wordt
bij de openbaarmaking van de wetgeving opnieuw geactualiseerd en uitgebreid.

Vanuit de Brede SamenwerkingsGroep en de Brede Werkgroep Communicatie is een
werkgroep effecten ingesteld. Deze werkgroep werkt gezamenlijk aan
voorbeeldcases, waarin ook het handelingsperspectief wordt meegenomen. De cases
zullen geïntegreerd worden in de communicatiemiddelen.

Bij de ontwikkeling en de vaststelling van de communicatieaanpak korte termijn is
de Brede Werkgroep Communicatie betrokken als ook de Communicatie Expert
Commissie. Deze commissie is ingesteld sinds juni dit jaar en bestaat uit
onafhankelijke communicatie-experts uit de detailhandel, van ministeries die grote
stelselwijzigingen hebben ingevoerd en universiteiten.

Pagina 13 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

4 Projectbeheersing

4.1 Algemeen

In dit hoofdstuk komen de verschillende aspecten van de projectbeheersing aan de
orde. Voor ieder aspect is een aparte paragraaf opgenomen.
4.2 Scope

In de verslagperiode hebben geen wijzigingen ten aanzien van de in de eerste
voortgangsrapportage in Bijlage B opgenomen productscopes plaatsgevonden.

In de uitwerking is rekening gehouden met een voorziening die de gebruiker van het
voertuig aangeeft of met spitstarief gereden wordt. De doelstelling van deze
voorziening is om gebruikers bewuster de afweging te kunnen laten maken om in de
spits bepaalde wegvakken te mijden.

In de preconsultatie wordt met marktpartijen gesproken over de mogelijkheden
voor een kentekenhouder om eenvoudig te kunnen overstappen van het
garantiespoor naar een service provider en vice versa, maar ook van de ene naar de
andere service provider (portabiliteit).

Met marktpartijen wordt in de consultatie gesproken over end-to-end
dienstverlening door de markt. Een eventuele keuze voor dit marktmodel wordt
gezien als een exogene scopewijzing (zie paragraaf 4.5.3).
4.3 Integrale Planning

4.3.1 Opleverdatum

Verschillende auditeurs en toetsers (waaronder de DAD) hebben sinds de zomer
2008 opmerkingen gemaakt en aanbevelingen gedaan ten aanzien van de planning.
In de communicatie bleek het werken met deterministische en probabilistische data
tot spraakverwarring en onduidelijkheid te leiden. In de verslagperiode is daarom
aan een extern bureau (Procap) gevraagd om met adviezen te komen hoe beter om
te gaan met de planning. Procap heeft in april haar rapport "Betrouwbaar verder"
opgeleverd.

De belangrijkste adviezen van Procap waren:

1. Haal `verborgen' buffers uit de doorlooptijden;
Een verborgen buffer is tijd die bij de taaktijd is gevoegd om eventuele uitloop
te kunnen opvangen. Het is niet efficiënt om dit per activiteit/deelproject te
doen. Bovendien wordt in feite een risico op uitloop al opgenomen in de
deterministische planning.

2. Haal risico's die onvoldoende specifiek benoemd zijn uit het risicoregister;
Voor risico's die onvoldoende specifiek benoemd zijn, is het niet mogelijk
beheersmaatregelen te nemen. Daarmee `vervuilen' ze het risicoprofiel.

Pagina 14 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

3. Voeg een risicovoorziening `onvoorzien' toe op de mijlpalen in de planning;
Uit evaluatie van grote projecten (onder andere TCI) blijkt dat, hoe goed het
risicomanagement ook is, er zich altijd onvoorziene risico's voordoen. Voor een
realistisch beeld van de plandata moet hiermee rekening worden gehouden.
De onvoldoende specifiek benoemde risico's uit het risicoregister zouden gezien
kunnen worden als onvoorziene risico's.

4. Hanteer één waarschijnlijke einddatum per mijlpaal in plaats van
deterministische- en probabilistische data naast/door elkaar.
Voorkomen moet worden dat telkens een nieuwe datum voor een mijlpaal
ontstaat. Omdat een planning en de risico's `leven' kan beter gerapporteerd
worden over die beweging ten opzichte van een afgesproken datum dan over
telkens een nieuwe datum.

Naast de verwerking van de adviezen is de voortgang van de volgende
werkzaamheden verwerkt in de planning:

5. Het wetsvoorstel;

6. De start van de dialoog en consultatie.

1. Haal `verborgen' buffers uit de doorlooptijden

De doorlooptijden tot de mijlpaal `implementatie vracht' zijn doorgenomen op
`verborgen buffers'. Dit heeft niet geleid tot andere inzichten. De doorlooptijden tot
`implementatie vracht' zijn reeds krap ingeschat en kennen veel parallelle
activiteiten. Dat heeft ook geleid tot het grote risicoprofiel. Mogelijk geven de
consultatie en dialoog nog nieuwe inzichten.

Hoewel op basis van de gesprekken met de markt, pas bij het definitief
uitvoeringsbesluit de planning van de uitrol in detail is uitgewerkt, is de
deterministische doorlooptijd van de uitrol geschoond van een risico op uitloop. Dit
risico is nu opgenomen in het risicoregister. De doorlooptijd van de uitrol gaat
hiermee van vijf naar drie jaar.

2. Haal risico's die onvoldoende specifiek benoemd zijn uit het risicoregister

Uit het risicodossier zijn de risico's verwijderd die onvoldoende specifiek benoemd
zijn. Afhankelijk van de mijlpaal is het risicoprofiel met benoemde risico's gedaald
met zeven tot tien maanden.

Het resterende risicoprofiel met benoemde (voorziene) risico's is opgenomen in
onderstaande tabel1.

Benoemde risicoprofiel Op de
in maanden Cumulatief
mijlpaal
(voorziene risico's)

Start implementatie vracht 11 11
Start implementatie overige voertuigen 0 11
Implementatie gereed 7 18

1 Bepaald bij een trefzekerheid van 50% (P50).
Pagina 15 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

3. Voeg een risicovoorziening `onvoorzien' toe op de mijlpalen in de planning

Procap adviseert om de mijlpalen in de planning `te beschermen' door het opnemen
van een risicoreservering `onvoorzien'. Procap noemt een percentage van 10 à 15%,
maar geeft aan dat voor ICT projecten een groter percentage kan worden
aangehouden.

Omdat de grootte van deze risicoreservering veel effect heeft op de mijlpaaldatum,
loopt een onderzoek naar een onderbouwd te hanteren percentage.
Voor de mijlpalen `implementatie vracht' en `implementatie gereed' wordt
vooralsnog uitgegaan van 20% van de doorlooptijd van de activiteiten.
In onderstaande tabel is het resultaat opgenomen.

Risicovoorziening onvoorzien Op de
in maanden Cumulatief
mijlpaal
(onvoorziene risico's)

Start implementatie vracht 8 8
Start implementatie overige voertuigen 0 8
Implementatie gereed 7 15

De totale risicoreservering (voorzien en onvoorzien) is weergegeven in
onderstaande tabel.

Totale risicovoorziening

in maanden Voorzien Onvoorzien Totaal Cum.
(voorzien en onvoorzien)

Start implementatie vracht 11 8 19 19
Start implementatie overige 0 0 0 19
voertuigen

Implementatie gereed 7 7 14 33
Totaal per mijlpaal 18 15 33 33

4. Hanteer één waarschijnlijke einddatum per mijlpaal

Het advies van Procap om louter over te stappen op een probabilistische planning in
de communicatie, is nog niet ingevoerd. Ten eerste moet bij het Definitief
Uitvoeringsbesluit (DUB), op grond van de vereisten van het Basismodel Beheersing
Grote Projecten (BBGP), de planning herijkt worden op basis van een second
opinion. Ten tweede wordt in de komende periode nauw samengewerkt met de
markt die een dominante rol krijgt in de uitvoering van het project. De informatie uit
de consultatie en dialoog wordt verwerkt in de projectplanning. Het DUB is hiermee
een logischer moment om de discussie over een dergelijke overstap te voeren.

Pagina 16 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

5. Voortgang werkzaamheden wetsvoorstel

In de planning was opgenomen dat het wetsvoorstel voor de zomervakantie naar de
Tweede Kamer zou worden verzonden. De tariefstructuur wordt na besluitvorming
voor advies aan de Raad van State voorgelegd. Omdat de minister (mede naar
aanleiding van het advies van de klankbordgroep) het wetsvoorstel inclusief de
basistarieven aan de Tweede Kamer wil sturen, zal het wetsvoorstel na die
besluitvorming en nadat de RvS advies heeft uitgebracht, naar de Tweede Kamer
worden gezonden. Dit uitstel heeft geen gevolg op de mijlpalen.

6. Voortgang werkzaamheden consultatie en dialoog

De dialoog start in de huidige planning eind september met bijeenkomsten per
perceel.

In de tussentijd is van de gelegenheid gebruik gemaakt om beter voorbereid te zijn
op de consultatie en dialoog. Met name de integraliteit en consistentie van het
aanbestedingsdossier zijn verbeterd.

De effecten van deze verlenging van de voorbereidingsperiode zijn voor de
consultatie gedeeltelijk opgevangen door het opstarten van de preconsultatie voor
de certificering op 20 mei.

Het resultaat van bovenstaande zes punten is verwerkt in onderstaande tabel. Het is
een uitbreiding van de tot nu toe gehanteerde tabel in voorgaande VGR's. Het
maakt het mogelijk om te vergelijken.

Pagina 17 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Hieronder zijn de mijlpalen en beslismomenten van de deterministische planning
opgenomen met hun spreiding na de Monte Carlo simulatie op peildatum 30 juni
2009.

Planning beslismomenten Tweede Kamer en planning mijlpalen
Uitwerkingsbesluit

Afgerond nov 2007

Partieel Uitvoeringsbesluit

Afgerond jun 2008

Besluit TK Wet KMP

Gepland mrt 2010

Definitief Uitvoeringsbesluit

Gepland jun 2010

(1) (2)
Deterministisch Probabilistisch
P15 P50 P85
Start implementatie vracht = Implementatiebesluit

Basis Rapportage Jul 2011 Dec 2011 Mei 2012 Dec 2012
Inzicht VGR1 Jul 2011 Aug 2012 Jan 2013 Aug 2013
Inzicht VGR2 Mrt 2012 Mrt 2013 Okt 2013 Mei 2014
Inzicht VGR3 Sep 2012 Okt 2013 Apr 2014 Okt 2014
Start implementatie overige voertuigen

Basis Rapportage Jan 2012 Aug 2012 Jan 2013 Aug 2013
Inzicht VGR1 Jan 2012 Apr 2013 Sep 2013 Mrt 2014
Inzicht VGR2 Sep 2012 Nov 2013 Jul 2014 Mrt 2015
Inzicht VGR3 Mrt 2013 Feb 2014 Okt 2014 Feb 2015
Implementatie gereed

Basis Rapportage Dec 2016 Okt 2015 Jan 2017 Nov 2017
Inzicht VGR1 Dec 2016 Jun 2016 Sep 2017 Jul 2018
Inzicht VGR2 Aug 2017 Mei 2017 Jul 2018 Aug 2019
Inzicht VGR3 Feb 2016 Jan 2018 Dec 2018 Dec 2019

De P15, P50 en P85 betekenen dat voor betreffende mijlpaal geldt dat deze met 15%, 50% respectievelijk
85% waarschijnlijkheid gerealiseerd wordt vóór de opgenomen datum.

Het kritieke pad tot `start implementatie vracht' is in de verslagperiode ongewijzigd.
Het kritieke pad wordt nog steeds bepaald door de aanbesteding van het
garantiespoor.

De eerste interne mijlpaal is de start van de dialoog in het kader van de
aanbesteding. De volgende interne mijlpaal is gunning van de OBE (het `kastje') in
perceel één. De laatste interne mijlpaal op het kritieke pad tot `start implementatie
vracht' zijn de integratietesten (system integration test, SIT en grootschalige
praktijktest, GPT).

Pagina 18 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

4.4 Financiën

4.4.1 Kostenraming

In de afgelopen maanden is de kostenraming verder geactualiseerd (Prijspeil 2009)
naar de inzichten van 30 juni 2009. Er zijn géén scopewijzigingen doorgevoerd.

In de actuele kostenraming is (evenals in de voorgaande kostenramingen) geen
rekening gehouden met marktontwikkelingen die naar verwachting een verlagend
effect op de kostenraming hebben. Conform de regeling grote projecten wordt de
kostenraming probabilistisch opgenomen. Er is uitgegaan van een kostenraming met
een trefzekerheid van 50% (P50), gebaseerd op een probabilistische planning met
dezelfde trefzekerheid.

Kostenraming Waarvan Aandeel
(in mln) Inv. Expl. Totaal Onvoorzien Onvoorzien
Basisrapportage 3.350 2.450 5.800 1.230 21%
dec 2016 pp2008

VGR2 3.630 2.110 5.740 1.580 28%
aug 2017 pp2008

VGR3 3.805 1.852 5.657 1.449 26%
dec 2018 pp2009

Verschil VGR3 - VGR2 175 -258 -83 -131

Het platform Nouwen heeft destijds geraamd dat de investeringskosten tussen de
2.200 mln euro en de 4.100 mln euro, prijspeil 2004 zouden bedragen.
Uit onderstaande tabel blijkt dat de actuele raming van de investeringskosten 3.450
mln euro bedraagt (prijspeil 2004, raming 30 juni 2009).

Kostenraming

(in mln) Datum raming Investeringen
prijspeil 2004

Platform Nouwen 2004 2.200 - 4.100
VGR3 30 juni 2009 3.450

De totale kostenraming neemt af met 83 mln euro ten opzichte van VGR2. De
investeringskosten nemen naar verwachting met 175 mln euro toe, terwijl de
exploitatiekosten met 258 mln euro afnemen. Verder neemt de post onvoorzien af
met 131 mln euro. Voor een uitsplitsing van de verandering in de kosten zie
onderstaande tabel. De onzekerheidsmarge (berekende variatiecoëfficiënt) van de
kostenraming bedraagt 16%.

Pagina 19 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Verschillenanalyse Investering Exploitatie Totaal
VGR3 - VGR2

in mln euro

1. Planning 14 -203 -189

2. Verificatie en validatie 10 16 26

3. Inbouw en initialisatie 10 2 12

4. Handhavingsorganisatie en -middelen -14 -33 -47

5. Ramingsmodelaanpassingen 55 79 134

6. Prijspeilstijging van 2008 naar 2009 79 32 111

7. Ramingsonzekerheden 19 -150 -131

8. Overige wijzigingen 2 -1 1
Totaal 175 -258 -83

Toelichting verschillenanalyse

1. In de raming wordt nu gewerkt met de verkorting van de uitrol (zie paragraaf
4.3.1). Dit leidt met name tot lagere exploitatiekosten gedurende de uitrolfase.

2. Er is een deelraming verificatie en validatie toegevoegd. Hiervoor waren eerder
geen kosten voorzien.

3. De deelraming inbouw en initialisatie is aangevuld met kosten voor de huur van
de garage(s) voor de inbouw van de OBE (het kastje) tijdens de grootschalige
praktijktest. Tevens zijn de kosten voor de bijbehorende serviceapparatuur
opgenomen.

4. Op basis van een extern onderzoek is de omvang van de benodigde
handhavingsorganisatie en de middelen naar beneden bijgesteld.

5. Technische correcties van het ramingsmodel. Deze werken in nagenoeg alle
posten door, zowel investeringskosten als exploitatiekosten. Het betreft met
name het nauwkeuriger maken van het model waardoor minder afgerond hoeft
te worden. Het saldo van de correcties is negatief.

6. Het is gebruikelijk dat in de kostenraming de prijspeilstijging wordt verwerkt.
Hiermee wordt een zuiver beeld gegeven van de huidige inzichten in de kosten.

7. De ramingsonzekerheden zijn kleiner geworden, met name op het gebied van
handhaving als gevolg van het hierboven genoemde externe onderzoek.

8. De raming kent altijd grotere en kleinere wijzigingen als gevolg van andere en
betere inzichten in de kosten. De grootste wijzigingen zijn hierboven toegelicht.
Onder deze post zijn de overige wijzigingen opgenomen zodat aansluiting
bestaat in de verschillenanalyse.
4.4.2 Financiering en inpassing van de projectkosten

In de inpassing V&W IF zijn voor ABvM de IBOI 2009 (52 mln euro), het verschil
van de investeringskosten VGR1 en VGR2 met de Basisrapportage (280 mln euro)
en een begrotingstechnische aanpassing (10 mln euro) verwerkt. De mutaties zijn
opgenomen in de Miljoenennota 2010.

Pagina 20 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Financiering Basisrapp. VGR2 VGR3
in mln euro dec 2016 pp2008 aug 2017 pp2008 dec 2018 pp2009
Invest. Expl. Invest. Expl. Invest. Expl.
Kostenraming 3.350 2.450 3.630 2.110 3.805 1.852
zie tabel 7.1

Inpassing V&W IF 2.350 0 2.350 0 2.692 0
Inpassing FES 100 0 100 0 100 0
Inpassing FES (OBE) 900 0 900 0 900 0
Dekking uit tarief

(5%) 0 PM 0 1.230 0 1.230
Totaal financiering 3.350 PM 3.350 1.230 3.692 1.230
Kostenraming

minus

totaal financiering 0 2.450 280 880 113 622

Voor het verschil van de kostenraming en totaal financiering (113 mln euro) zal
dekking worden gevonden binnen de begroting van V&W en/of het
Infrastructuurfonds volgens de gebruikelijke begrotingsregels.
In het kader van de begrotingsvoorbereiding 2011 zal de benodigde kasreeks
ingepast worden in het Infrastructuurfonds. Het resultaat komt terug in de
voorjaarsnota 2010 en de begroting 2011.

Op grond van eerdere afspraken dat 5% van de inkomsten beschikbaar is voor
financiering van de exploitatiekosten, is hierboven 5% opgenomen die berekend is
volgens het tijdpad van het kabinetsbesluit van 30 november 2007 (Kamerstuk
31305, Nr. 1). Hierbij is uitgegaan van een opbrengst van circa 9 mrd euro in 2020
(prijspeil 2008). Het bedrag moet nog aangepast worden aan de bijgestelde
planning (effect naar verwachting beperkt) en de nog vast te stellen tarieven.
Gedurende de aanbesteding zal er naar verwachting meer inzicht ontstaan of de
exploitatiekosten tot implementatie gereed (december 2018) voldoende dalen om
gedekt te kunnen worden uit de 5%.

In onderstaande tabel is de inpassing van de investeringskosten per jaar in de
begroting 2010 opgenomen.

2006 2015
mln euro - 2009 2010 2011 2012 2013 2014 - totaal
2008 2020
Ingepast in

begroting 25 51 98 198 153 274 285 1.708 2.792
2010

Het totaal van de inpassing bestaat uit de 2.692 mln euro inpassing V&W IF en 100
mln euro Fonds Economische Structuurversterking (zie tabel `Financiering'). Bij de
inpassing is nog geen rekening gehouden met inpassing FES (OBE) 900 mln euro
(zie tabel `Financiering').

Pagina 21 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

4.4.3 5% Streefnorm

In onderstaande tabel is uitgegaan van dezelfde definitie als die tot nu toe
gehanteerd is in de rapportages. De verschillende rapportages blijven daarmee
vergelijkbaar. De definitie moet nog door de Tweede Kamer bevestigd worden.

Exploitatiekosten Dekkings
Raming Dekking
Prijspeil percentage
incl. uit tarief
in mln euro raming BTW (5%) incl. excl.
BTW BTW
Basisrapportage 800 450 8,9% 7,5%
VGR1 2008 700 450 7,8% 6,5%
zichtjaar 2020

VGR2 2008 672 450 7,5% 6,3%
zichtjaar 2020

VGR3 2009 615 450 6,8% 5,7%
zichtjaar 2020

De wijze van indexeren van de tarieven moet nog vastgesteld worden. Hierdoor zal de dekking uit tarief
stijgen en het dekkingspercentage dalen.
4.4.4 Uitgaven en verplichtingen

In 2006 is het project ABvM gestart. Sindsdien zijn de volgende uitgaven gedaan:

Betalingen (x 1.000,-)
2006 3.415
2007 7.468
2008 14.832
2009 Q1+Q2 17.684
Totaal 43.399

De uitgaven zijn alle gedaan ten laste van het artikelonderdeel IF 17.04
(Infrastructuurfonds, Megaprojecten verkeer en vervoer, Anders Betalen voor
Mobiliteit). De uitgaven hebben betrekking op de salariskosten van ambtelijk
personeel, uitgaven voor inhuur en de uitbesteding van onderzoeksopdrachten aan
de markt.

Met het Partieel Uitvoeringsbesluit (PUB) heeft de Tweede Kamer ingestemd met
167 mln (prijspeil 2008) aan kosten voor uitvoering van het PUB. Andere uitgaven
dan organisatiekosten worden pas verwacht na de gunning. De grootschalige
praktijktest start volgens de huidige planning in 2011.

De stand van de aangegane verplichtingen op 30 juni 2009 bedraagt 34,1 mln.
Dit betreft in hoofdzaak inhuurcontracten.

Pagina 22 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

4.5 Risico's

In het project worden zogenaamde endogene en exogene risico's onderscheiden.
Endogene risico's betreffen onverwachte gebeurtenissen die kunnen optreden
binnen de invloedssfeer van de projectorganisatie.
Exogene risico's betreffen onverwachte gebeurtenissen die van buiten de
projectorganisatie komen. Deze risico's worden conform de regels niet meegenomen
in de probabilistische raming en planning.
De monitoring van de beheersmaatregelen krijgt vorm in de reguliere planning en
control cyclus binnen het project. Indien dit leidt tot wijzigingen in de inschatting
van de top risico's van het project is dat hieronder opgenomen.
4.5.1 Belangrijkste financiële onzekerheden/risico's en beheersing (endogeen)

Het belangrijkste risico voor de kosten van het project is de onzekerheid in de
raming op het gebied van hoeveelheden en eenheidsprijzen. In de raming is een
spreiding voor deze parameters opgenomen. Hieronder zijn de belangrijkste
onzekerheden in de raming opgenomen. Deze bepalen voor circa 70% de post
onvoorzien.

Implementatie voor personen- en bestelauto's
Hierbij gaat het met name om de kosten voor de plaatsing van de
registratieapparatuur (OBE) in de voertuigen. Er bestaat nog onzekerheid over de
inbouwtijd. De inbouwtijd is afhankelijk van de definitieve functionaliteit en keuze
ten aanzien van het ontwerp en de oplossingen die de markt kan bieden.
Bij het systeemontwerp is in de afgelopen verslagperiode rekening gehouden met de
inbouwaspecten. Verder zal de onzekerheid afnemen naar aanleiding van de
consultatie en dialoog met de markt.

Levering van de registratieapparatuur (OBE, het `kastje')
Het gaat om de onzekerheid in de kostprijs van de OBE's. Daarnaast speelt
onzekerheid over de benodigde aantallen OBE's.
Uit de marktconsultaties blijkt dat het gerechtvaardigd is de prijsonzekerheid te
handhaven. Pas na inschrijving door marktpartijen zal deze onzekerheid afnemen.

Exploitatie backoffice tijdens de uitrol
De grootste onzekerheid voor de backoffice zit in het aantal mensen dat benodigd
is. Daarnaast is er nog onzekerheid over de hoeveelheid te verzenden papieren
facturen.

In deze verslagperiode zijn in het wetsvoorstel, op advies van de RvS, de
mogelijkheden voor bezwaar en beroep verruimd. Dit zal tot een extra belasting van
de backoffice leiden. De belangrijkste beheersmaatregel blijft de grootschalige
praktijktest die meer duidelijkheid zal verschaffen. Daarnaast worden inschrijvers in
het garantiespoor onder andere beoordeeld op efficiëntie van de backoffice.

Kosten voor handhaving tijdens de uitrol
Maatgevend voor deze onzekerheid is het aantal mensen dat nodig is voor de
controle. In de verslagperiode is een onderzoek naar de inzet van de handhavings-
instrumenten afgerond. Hierdoor is de onzekerheid afgenomen ten opzichte van de
vorige rapportage.

Pagina 23 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Datacommunicatie tijdens de uitrol

Het gaat hier met name om de jaarlijkse abonnementskosten voor de
datacommunicatie. Deze wordt bepaald door het abonnementstarief en door de
frequentie waarmee gegevens van de OBE (het kastje) worden doorgezonden voor
verwerking.

Optimalisaties ten aanzien van de frequentie en het eventueel bufferen van de
informatie worden nog onderzocht.

Uitloopkosten

Diverse risico's kunnen resulteren in een uitloop van het project. Een stijging van de
organisatiekosten is een belangrijk gevolg van deze risico's. De omvang van deze
financiële onzekerheid is in deze verslagperiode afgenomen omdat nu de reële
plandata in plaats van de deterministische data in de raming zijn opgenomen.
De beheersing van de uitloopkosten vindt plaats op het niveau van de
veroorzakende risico's. De belangrijkste daarvan zijn opgenomen in paragraaf 4.5.2.

Managen van de technische, organisatorische en juridische interfaces
De rol van de Staat als publieke systeemintegrator van een complex IT project blijft
een belangrijk risico. In deze verslagperiode is onder meer systems engineering
ingevoerd, is specifieke systeemintegratie kennis ingehuurd, heeft de systeem
integrator een actieve rol in het project gekregen en worden voor de
systeeminterfaces open specificaties gehanteerd. Voorts is de taakverdeling tussen
de publieke partners met duidelijke verantwoordelijkheden nader uitgewerkt.
Er vindt onderzoek plaats naar een vorm van samenwerking met de leverende
partijen die integratie bevordert (door een samenwerkingsovereenkomst tussen
partijen).

Frontoffice

Voor de frontoffice speelt de onzekerheid over het aantal vragen aan de organisatie
en het aantal fte's dat hiervoor ingezet dient te worden. Dit is een afgeleide van
problemen en onduidelijkheden die zich tijdens de uitrol voor zullen doen.
Beheersing vindt plaats door minimalisering van de mogelijke technische problemen
en een goede communicatiestrategie en uitvoering.

GNSS

Het risico t.a.v. de verstoring van het GNSS signaal is verdwenen uit de top van
risico's van de tweede voortgangsrapportage. Dit risico is verder uitgewerkt en er is
meer zekerheid over de beheersmaatregelen op het gebied van handhaving en
verbod op verstorende apparatuur. De kwantificering zal opnieuw worden bezien in
samenwerking met het Agentschap Telecom.
4.5.2 Belangrijkste risico's voor de planning en beheersing (endogeen)

Naast de hieronder opgenomen belangrijkste planningsrisico's speelt dat, door
verdere detaillering van de planning, het aantal onderlinge afhankelijkheden tussen
de activiteiten is toegenomen. De gevoeligheid voor risico's is hierdoor tevens
toegenomen. Daarbij komt dat de doorlooptijd van de uitrolperiode sterk is ingekort
waardoor het risicoprofiel toeneemt.

Managen van de technische, organisatorische en juridische interfaces
Zie paragraaf 4.5.1.

Pagina 24 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Inbouwcapaciteit

De kans bestaat dat de inbouwcapaciteit voor gecertificeerde inbouw onvoldoende
is. Ter beheersing wordt een uitrolstrategie opgesteld. Hierdoor kan beter gestuurd
worden op benodigde capaciteit in relatie tot beschikbare capaciteit.
Er wordt onderzocht welke stimulerende impulsen noodzakelijk zijn voor de
ontwikkeling van de (inbouw)markt. Dit risico scoort hoger vanwege de inkorting
van de uitrol termijn.

Juridische risico's bij aanbesteding

Dit is het risico van vertraging van de aanbestedingsprocedure door vermeende
benadeelde deelnemers bij gunning. Er zijn drie kort gedingen aangespannen tegen
de afwijzing van partijen in de prekwalificatie. Er is een kans op beroepsprocedures
naar aanleiding van de uitspraken in de kort gedingen.
Daarnaast is er een reële kans dat bij afwijzing van partijen bij de gunning, opnieuw
kort gedingen zullen worden aangespannen.

Daarnaast speelt het risico van hoger beroep. Indien de vordering van een
marktpartij in hoger beroep wordt toegewezen, zou de aanbesteding van dat
onderdeel opnieuw moeten uitgevoerd. Alternatief is dat ABvM mogelijk een
afkoopsom betaalt.

Bovenstaande risico's worden, voor zover mogelijk, beheerst door het in acht nemen
van de grootste zorgvuldigheid in het aanbestedingsproces en door het aantrekken
van professionele juridische ondersteuning.

Overgang naar exploitatiefase

De kans bestaat dat de overgang van de projectfase naar de exploitatiefase niet
goed verloopt, waardoor fouten worden gemaakt bij de omzetting (inning,
handhaving, andere werkwijze bij de beheersorganisatie).
Ter beheersing is een Governance model voor het publiek domein KMP uitgewerkt.
Tevens is in de projectfase de inbreng van kennis en ervaring uit publieke
organisaties ingebracht.

Grote praktijktest (GPT)

Dit betreft het risico dat de resultaten uit de GPT niet meer tijdig te verwerken zijn
in de definitieve uitrol.

Ter beheersing wordt met het testtraject aangevangen voor de start van de GPT.
Hierdoor worden al vroegtijdig technische problemen gesignaleerd.

Portabiliteit

Dit is het risico dat door het werken met verschillende providers de gewenste
portabiliteit van het KMP-systeem niet wordt bereikt. Dit risico heeft een relatie met
het risico van EETS doordat portabiliteit ook speelt ten aanzien van eventueel
toekomstige EETS providers.

Ter beheersing wordt de verdere invulling van de portabiliteit in samenwerking met
de markt verder uitgewerkt.

Specificaties

Er bestaat de kans dat tijdens de consultatie en/of dialoog blijkt dat de specificaties
ondeugdelijk en/of onduidelijk zijn voor de marktpartijen. Dit leidt mogelijk tot de
noodzaak van aanpassingen van specificaties.

Pagina 25 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Ter beheersing worden de eisen voorafgaand aan de aanbesteding geverifieerd en
gevalideerd. Tevens wordt vooraf goed en duidelijk beschreven op welke wijze met
wijzigingen tijdens de aanbesteding wordt omgegaan.

Technische complexiteit van het systeem

Het algemene risico is verder uitgewerkt in specifieke risico's waardoor de omvang
van dit risico is afgenomen en verdwenen is uit de top van risico's.

Wijzigingenbeheer

Er bestaat een kans dat het KMP-systeem gedurende de ontwikkel- en testfase een
aantal kleinere en grotere wijzigingen moet ondergaan.
Door het maken van afspraken met te certificeren partijen over verrekenbaarheid
van kosten bij wijzigingen, wordt getracht het aantal wijzigingen te beperken. Er
wordt meer tijd gereserveerd om de systeemspecificaties in de praktijk te toetsen,
waardoor er niet direct planningsgevolgen zijn bij wijzigingen. Hierdoor is dit risico
verdwenen uit de top van risico's van de tweede voortgangsrapportage.

Tijdig backoffice gereed

De kans is afgenomen dat er op het moment van uitrol geen publiek en geen privaat
inningsbureau is. Er wordt geïnvesteerd in twee sporen en de mogelijkheid van end-
to-end wordt onderzocht in consultatie met de markt.
Hierdoor is dit risico verdwenen uit de top van risico's van de tweede
voortgangsrapportage.

Kwaliteit personeel

Voor alle onderdelen is de bezetting doorgenomen en zonodig aangepast. In de
verslagperiode is de organisatie met name versterkt op ICT gebied. Er wordt
gewerkt aan het koppelen van een resource planning aan de werkplanning. Hierdoor
is dit risico verdwenen uit de top van risico's van de tweede voortgangsrapportage.

Nauwkeurigheid en betrouwbaarheid van het systeem
Mogelijk zijn de certificeringseisen op het gebied van nauwkeurigheid en
betrouwbaarheid te zwaar geformuleerd, waardoor marktpartijen in de praktijk niet
aan de gestelde eisen kunnen voldoen.

De haalbaarheid van deze eisen in relatie tot het systeemontwerp wordt continu
gemonitord en getoetst bij de marktpartijen.
Hierdoor is dit risico verdwenen uit de top van risico's van de tweede
voortgangsrapportage.

4.5.3 Belangrijkste exogene risico's

De exogene risico's hebben met name betrekking op scope, de ontwikkeling van de
markt, de Europese regelgeving en het aanwezige draagvlak.

Scope

Scopewijzigingen vormen een groot exogeen risico voor het project. Afhankelijk van
de fase waarin de scopeverruiming/wijziging zich voordoet kunnen de consequenties
voor het project fors zijn, zowel in geld als in tijd.
Het is slechts beperkt mogelijk nu reeds rekening te houden met mogelijke
scopewijzigingen. Een mogelijke scopewijziging zou een keuze voor het end-to-end
marktmodel zijn.

Pagina 26 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Ontwikkeling van de markt

Gedurende de marktconsultatie kunnen marktpartijen zich terugtrekken.
Marktpartijen kunnen zich voorts afwachtend opstellen.
Partijen geven aan het politieke afbreukrisico aanzienlijk te vinden. Hierdoor kan de
markt langzamer op gang komen dan verwacht. Voorts bestaat de kans dat
dienstverleners stoppen met het verlenen van hun diensten, bijvoorbeeld omdat ze
failliet gaan.

Dit risico wordt beheerst door het stellen van eisen aan de dienstverleners voordat
ze erkend worden. Daarnaast worden er bij of krachtens algemene maatregel van
bestuur regels gesteld over het voortzetten van de dienstverlening voor gevallen
waarin sprake is van een surseance van betaling/faillissement of als de verleende
erkenning wordt ingetrokken/geschorst.

Europese regelgeving (EETS)

Hierbij speelt de relatie tussen het Nederlandse systeem en de EU regelgeving.
Voorkomen moet worden dat service providers die elders in EU zijn gecertificeerd en
in Nederland niet mogen worden geweigerd, niet voldoen aan de Nederlandse eisen.
Indien dit wel het geval is, zal geïnvesteerd moeten worden in bijvoorbeeld een
parallel systeem naast KMP dat EETS compatibel is, of het aanpassen (verlagen) van
de Nederlandse eisen naar het Europese niveau.

Draagvlak

Voor het project is het hebben en onderhouden van (politiek en maatschappelijk)
draagvlak heel belangrijk. Een mogelijk gevolg van dit risico is dat er vertraging
optreedt omdat meer tijd nodig is voor het bereiken van consensus, het verstrekken
van nadere informatie of het doorvoeren van aanpassingen (scopewijzingen).
Voor de beheersing van dit risico heeft het project een robuuste afdeling ingericht
voor communicatie en omgeving. Tevens is een aantal overlegorganen met
maatschappelijke partijen ingericht (zie paragraaf 3.2).
4.6 Kwaliteit

De beheersing van de kwaliteit in het project wordt onder andere gewaarborgd door
het gebruik maken van (externe) toetsen.

Deloitte heeft getoetst of de aanbevelingen uit de toetsen voor het Partieel
Uitvoeringsbesluit (PUB) zijn opgevolgd. Deloitte constateert dat aansluiting van de
project start architectuur op de onderliggende documentatie nog een verbeterslag
moet krijgen. Deze verbeterslag is naar inschatting van Deloitte te realiseren binnen
de vigerende planning. De andere aanbevelingen uit PUB toetsen zijn opgevolgd.

Er is een fraudebestendigheidsanalyse uitgevoerd. Geconcludeerd wordt dat het
management integriteitbeheersing als zeer relevant beschouwt. Nu de organisatie
fors groeit kan het onderwerp fraude en integriteit nog helderder en duidelijker
neergezet worden binnen de projectorganisatie.

Het proces van risicomanagement is getoetst. De rapportage is nog niet opgeleverd
aan het project.

Pagina 27 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Procap heeft geadviseerd over de planning. De belangrijkste aanbevelingen zijn om
te werken met één reële einddatum en om de mijlpalen te beschermen door de
introductie van een risicoreservering `onvoorzien' (zie paragraaf 4.3.1).

In paragraaf 2.3 is aangegeven dat op de aanbestedingsdocumenten door drie
bureaus externe producttoetsen zijn uitgevoerd.
Aanvullend heeft de Tenderboard, in samenwerking met de Landsadvocaat, een
aantal toetsen ten aanzien van juridische en financiële aspecten uitgevoerd.
4.7 Projectorganisatie

In de verslagperiode is de organisatie versterkt op ICT gebied. Een Chief
Information Officer is aangesteld, en start per 1 september. Hij wordt
verantwoordelijk voor de integraliteit van het systeem en de afstemming van beleid
en uitvoering. Verder zijn twee enterprise architecten aangetrokken. Zij zijn
verantwoordelijk voor het bewaken van een stabiele en consistente scope.
Met deze versterkingen en eerdere aanstellingen dit jaar, is de projectorganisatie
gereed voor de dialoog met de marktpartijen.

Op peildatum was de ambtelijke bezetting 47 fte (inclusief andere diensten en
ministeries). De inhuurbezetting was op peildatum circa 99 fte.
4.8 Informatie

In bijlage B is een overzicht opgenomen met de documenten over ABvM die in de
verslagperiode aan de Tweede Kamer zijn gestuurd.

Pagina 28 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Bijlage A Stand van zaken Mobiliteitsprojecten
In onderstaande tabel is de stand van zaken per peildatum opgenomen.

Regio Soort project Stand van zaken
Metropoolregio Proef betaald rijden Start aanbesteding: mei 2009
Amsterdam (start met 1.000 deelnemers Operabel na de zomer 2009
doorgroei naar 10.000, GPS)
Arnhem Beprijzingsproef(ven): SLIM Prijzen Waalbrug
Nijmegen SLIM Prijzen Waalbrug Gegund juni 2009
SLIM Prijzen 'rode circel' Operabel vanaf okt. 2009
Eindhoven Beprijzingsproef Start aanbesteding:
Den Bosch (met VAS, GPS) Mei 2009
Operabel 2009/2010
Haaglanden Spitsmijden 2a Afgerond 30 juni 2009
(wetenschappelijke proef,
800 deelnemers, ANPR en
GPS)

Prijsprikkels door bedrijven Aanbesteding juli 2009
(beprijzingsproef met GPS, Operabel begin 2010
3.000 deelnemers)
Rotterdam Spitsmijden A15 (5% reductie Gunning juli 2009
spitsverkeer, GPS proef, open Operationeel oktober 2009
voor VAS mogelijkheden)
RITS (VAS project) Start juni 2009
Utrecht Utrecht West (ANPR) Gegund
Eerste inzet in 2009
Utrecht Oost (GPS, 2000 - Aanbesteding medio 2009
3000 deelnemers Operabel medio 2010
Galecopperbrug A12 Initiatiefase
(Filemijden) Operabel eind 2010/
begin 2011
Utecht, Brabant Field Operation Tests Planvorming in 2009
en Zuidvleugel met VAS diensten Aanbesteding 2010
Operabel 2010

Pagina 29 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Bijlage B Lijst van Documenten

Onderstaande documenten over Anders Betalen voor Mobiliteit zijn in de
verslagperiode aan de Tweede Kamer gestuurd.

Kamerstuk 31305, nr. 125 Brief minister over uitstel beantwoording kamervragen
over scenario's milieudifferentiatie, 23 februari 2009;

Kamerstuk 31305, nr. 127 Brief minister over tweede voortgangsrapportage Anders
Betalen voor Mobiliteit (inclusief bijlage), 6 april 2009;

Kamerstuk 31305, nr. 128, Brief minister met een reactie op aanvullende suggesties
uit de Kamer voor onderzoek differentiatie basistarief, 6 april 2009;

Kamerstuk 31305, nr. 135 Brief minister met schriftelijke antwoorden debat Anders
Betalen voor Mobiliteit 8 april 2009, 21 april 2009;

Kamerstuk 31305, nr. 136 Brief minister ter aanbieding van Auditrapport Anders
Betalen voor Mobiliteit (inclusief bijlage), 24 april 2009;

Kamerstuk 31305, nr. 137 Brief minister ter aanbieding van Procap rapport
(inclusief bijlage), 24 april 2009;

Kamerstuk 31305, nr. 138 Brief minister met antwoorden op vragen van de vaste
Kamercommissie over de tweede voortgangsrapportage Anders Betalen voor
Mobiliteit, 16 juni 2009;

Kamerstuk 31305, nr. 139 Brief minister met schriftelijke antwoorden debat Anders
Betalen voor Mobiliteit, 23 juni 2009.

Pagina 30 van 31

Voortgangsrapportage 3

Anders Betalen voor Mobiliteit | 30 juni 2009

Bijlage C Lijst met afkortingen

ABvM Anders Betalen voor Mobiliteit
ANPR Automatic Number Plate Recognition
BBGP Basis Beheersmodel Grote Projecten
BDU Brede Doeluitkering

BPM Belasting van personenauto's en motorrijwielen
BSG Brede Samenwerkingsgroep

BWC Brede Werkgroep Communicatie
CEN European Committee for Standardization
DAD Departementale Audit Dienst
DUB Definitief Uitvoeringsbesluit
EC Europese Commissie

EETS European Electronic Toll Service
EU Europese Unie

FES Fonds Economische Structuurversterking
Fte Fulltime-equivalent (aantal formatieplaatsen)
GPS Global Positioning System

GPT Grootschalige Praktijktest
IAB International Advisory Board
IBOI Index Bruto Overheids Investeringen
IF Infrastructuurfonds

KBG Klankbordgroep

KMP Kilometerbeprijzing

MRB Motorrijtuigenbelasting

NMB Nationaal Mobiliteitsberaad
NSL Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit
OBE On Board Equipment (het `kastje')
PG Procesgroep

PKB Planologische Kernbeslissing
PUB Partieel Uitvoeringsbesluit
PvE Programma van Eisen

RITS Reistijdverwachting in de transportsector
RvS Raad van State

SIT System Integration Test

SRA Stakeholder Requirements Analyse
TE Trusted Element

VAS Valued Added Services

Pagina 31 van 31

dinsdag 29 september 2009