Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Slechte start tussen klas en docent nauwelijks recht te trekken
15 september 2009
Dit is een gezamenlijk bericht van NWO en de Universiteit Utrecht
De relatie tussen docent en klas is belangrijk voor de leerprestaties
van leerlingen en hun plezier in het leren. Tim Mainhard, die op 25
september hoopt te promoveren aan de Universiteit Utrecht, ontdekte
dat die docent-klasrelaties gedurende een schooljaar erg stabiel zijn.
Consequentie daarvan is dat als docenten eenmaal een slechte start
maken, ze de relatie nauwelijks meer ten goede kunnen keren.
Mainhard deed vier studies in schoolklassen in het voortgezet
onderwijs, waarbij hij observeerde en leerlingen ondervroeg met
vragenlijsten die onder verschillende omstandigheden en op
verschillende momenten moesten worden ingevuld. Docent-klasrelaties
bleken behoorlijk stabiel te zijn. Als ze al veranderden, werd de
relatie in de loop van een schooljaar slechter. Vooral in klassen die
het schooljaar starten met een docent die weinig invloed heeft op wat
er in de klas gebeurt, en waar een relatief lage 'nabijheid' van de
docent is, neemt de kwaliteit van de relatie langzaam verder af.
Relatie wordt eerder slechter dan beter
Het onderzoek laat zien dat eigenschappen zoals streng zijn of
vriendelijk zijn, gelijk worden gewaardeerd door leerlingen bij een
eerste confrontatie met een leraar en door leerlingen die de leraar al
langer kennen. Dit suggereert dat de relatie leraar-klas vrijwel
direct bij de eerste kennismaking wordt vastgelegd. De belangrijkste
implicatie van het onderzoek is dat het voor een docent vermoedelijk
heel moeilijk is om een verstoorde relatie fundamenteel te veranderen.
Dit is des te ontmoedigender omdat een verstoorde relatie de
leeropbrengsten van leerlingen niet ten goede komt. Als de docent
dichtbij de leerlingen staat, is hun interesse voor een schoolvak
groter. En als de docent een grote invloed heeft op wat er in de klas
gebeurt, leren kinderen meer. Het is waarschijnlijk dat leraren in
opleiding die geen goed contact hebben met de klas, beter in andere
klassen les kunnen gaan geven, dan te proberen om het in een klas waar
het slecht gaat beter te laten gaan. Lesgeven in andere klassen
vergroot de kans dat zij hun gedragsrepertoire kunnen leren vergroten.
Dwingen en straffen vergroot invloed niet
Mainhard raadt docenten aan om vanaf het allereerste begin van een
schooljaar te proberen een relatie met een klas op te bouwen die wordt
gekenmerkt door een grote mate van 'invloed' en 'nabijheid'. Aan de
andere kant heeft het onderzoek aangetoond dat wanneer de relatie goed
is, één enkele slechte les niet betekent dat de rest van het
schooljaar 'verloren' is, maar dat de relatie vaak na verloop van een
week al is hersteld. De promovendus raadt echter af om in een klas
frequent dwingend of straffend op te treden. Dit gedrag verstoort
namelijk de relatie met een klas duidelijk en meteen, en helpt niet om
de invloed van de docent in de klas te vergroten.
Het promotieonderzoek 'De ontwikkeling van de leraar-leerlingrelatie
en de interpersoonlijke competentie van leraren' is gefinancierd door
de Programmaraad voor het Onderwijsonderzoek, onderdeel van NWO.
..............................
Meer informatie:
* Tim Mainhard
* M.T.Mainhard@fss.uu.nl
* promotiedatum: 25 september
* promotoren: prof. dr. T. Wubbels, prof. dr. M. Brekelemans
laatst gewijzigd op 15 september 2009