Bestrijdingsmiddelen in oppervlaktenwater
24 september 2009 - kamerstuk
Kamerbrief met antwoorden op Kamervragen over het gehalte imidaclopryd
in oppervlaktewater. Verschillende partijen werken aan het convenant
om bepaalde stoffen, waaronder imidaclopryd, terug te dringen.
Geachte voorzitter,
Hierbij zend ik u, mede namens de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke
Ordening en Milieubeheer en de staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat, de
antwoorden op de vragen van het lid Thieme (PvdD) over bestrijdingsmiddelen in
het oppervlaktewater (nr. 2009Z14546).
1
Kent u de berichten "Gehalte Imidacloprid in oppervlaktewater soms 10.000x
boven de norm" 1) en "Oorzaak bijensterfte is vervuild water" 2)?
Ja.
2
Is het waar dat uit metingen van Rijkswaterstaat blijkt dat er een grootscheepse
overschrijding van de normen plaatsvindt? Zo nee, uit welk onderzoek blijkt dat
de normen niet op grote schaal worden overschreden? Zo ja, op welke schaal?
Uit metingen van de regionale waterbeheerders (waterschappen) in regionale
wateren blijkt dat de geldende waterkwaliteitsnorm (MTR) voor imidacloprid de
laatste jaren veelvuldig wordt overschreden. In de rijkswateren, in beheer van
Rijkswaterstaat (RWS), voldoet imidacloprid wel aan de geldende waterkwaliteitsnorm.
De meetgegevens van de waterbeheerders worden onder regie van RWS op
het internet ontsloten door middel van de bestrijdingsmiddelenatlas
(www.bestrijdingsmiddelenatlas.nl).
3
Kunt u uiteenzetten wat de situatie in 2008 was met betrekking tot het
voorkomen in het oppervlaktewater van imidacloprid en andere bestrijdingsmiddelen?
Welke normen zijn in dat jaar in welke mate overschreden?
Nee. De meetgegevens van de waterbeheerders over 2008 zullen pas in de
tweede helft van 2009 beschikbaar zijn in gecontroleerde en getoetste vorm. Dit
geldt voor zowel imidacloprid als alle andere gewasbeschermingsmiddelen waar
door de waterbeheerders onderzoek naar wordt gedaan.
4
Deelt u de mening dat de normen er zijn om gehandhaafd te worden en bent u
bereid de handhaving zodanig te verscherpen dat overschrijding van de normen
op het gebied van Imidacloprid en soortgelijke middelen niet meer voorkomt?
Zo ja, op welke termijn en wijze? Zo nee, waarom niet?
Ja. Echter bij overschrijding van de geldende waterkwaliteitsnorm is het nu alleen
mogelijk handhavend op te treden indien er een causale relatie tussen de
gemeten normoverschrijding en de hieraan gerelateerde agrarische toepassing
kan worden aangetoond. In de praktijk is deze causale relatie moeilijk te leggen
en kunnen meerdere bronnen en oorzaken de aanwezigheid van gewasbeschermingsmiddelen
in oppervlaktewater bepalen. Die bronnen kunnen ook buiten de
gewasbescherming liggen. Er wordt geprobeerd op korte termijn de handhaving
aan te scherpen, maar daarvoor moet eerst een uitvoeringsinstrument nader
worden geoperationaliseerd. Hierdoor kunnen meetgegevens van waterbeheerders
beter betrokken worden bij de toelatingsbeoordeling van gewasbeschermingsmiddelen.
Indien kan worden aangetoond dat er een aannemelijk verband bestaat
tussen de gemeten normoverschrijding en de toepassing van een gewasbeschermingsmiddel,
dan zal eerst worden gekeken of de emissie niet op eenvoudige
wijze kan worden teruggedrongen. Als dit terugdringen niet snel genoeg gebeurt,
zal op termijn de toepassing verder worden beperkt of verboden door het College
voor Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (Ctgb). Het protocol
hoe het Ctgb moet handelen bij gemeten normoverschrijding in waterlichamen
wordt aan de hand van probleemstoffen thans ontwikkeld.
5
Bent u bereid een moratorium op Imidacloprid en soortgelijke middelen in te
stellen op basis van de nu vastgestelde overschrijding van de normen? Zo ja, op
welke termijn? Zo nee, waarom niet?
Nee. Bij het onderzoek naar de ontwikkeling van het adequate instrumentarium
om meetgegevens te betrekken bij de toelatingsbeoordeling wordt imidacloprid op
dit moment meegenomen als probleemstof, zie antwoord op vraag 4. Ook via het
project Schone Bronnen wordt met alle betrokken convenantspartijen op dit
moment actief samengewerkt om normoverschrijdingen van probleemstoffen,
waaronder imidacloprid, terug te dringen.
6
Kunt u aangeven hoe vaak proces-verbaal is opgemaakt in de afgelopen drie jaar
tegen normoverschrijdingen bij het gebruik van Imidacloprid? Zo ja, kunt u een
gedetailleerd overzicht geven van de regio's waar de overtredingen zijn vastgesteld?
Zo nee, waarom niet?
Voor zover bekend is er in geen enkel geval proces-verbaal opgemaakt tegen een
toepasser van imidacloprid vanwege een normoverschrijding.
Zie ook het antwoord op vraag 4 over het kunnen aantonen van een causale
relatie tussen toepassing en normoverschrijding.
7
Bent u bereid een zero-tolerance-beleid te ontwikkelen op het gebied van misbruik
van bestrijdingsmiddelen die schadelijk zijn voor de leefomgeving? Zo ja, op welke
termijn en wijze? Zo nee, waarom niet?
Ja. Dit is staand beleid bij de controle op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.
De bevoegde toezichthouders richten zich bij hun controles reeds
primair op het tegengaan van misbruik van gewasbeschermingsmiddelen en
betrekken daarin de mate van schadelijkheid voor mens, dier en milieu.
8
Is het waar dat er een toetsing mogelijk is van geautoriseerde gewasbeschermingsmiddelen
aan de KRW-doelstellingen 3), en is deze toetsing al toegepast op
Imidacloprid? Zo ja, wat waren hiervan de resultaten? Zo nee, waarom niet en
wanneer bent u voornemens een dergelijke toetsing uit te voeren?
Ja. Naar aanleiding van de bevindingen van de tussenevaluatie van de nota
Duurzame gewasbescherming zijn door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en
Milieu (RIVM) nieuwe waterkwaliteitsnormen afgeleid voor onder meer
imidacloprid. Deze normafleiding is uitgevoerd conform de methodiek die in
Europa wordt toegepast bij het vaststellen van de waterkwaliteitsnormen voor de
prioritair (gevaarlijke) stoffen van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Deze 'nieuwe'
waterkwaliteitsnormen zullen als KRW-doelen wettelijk worden vastgelegd in het
Besluit kwaliteitseisen en monitoring water (Bkmw). Het Bkmw is op dit moment
nog niet vastgesteld en ligt ter advies voor aan De Raad van State. Een eerste
toetsing van de meetgegevens aan de 'nieuwe' waterkwaliteitsnormen voor
imidacloprid laat een duidelijke teruggang zien van het aantal normoverschrijdingen
ten opzichte van het beeld geschetst onder punt 2. Imidacloprid blijft
echter ook bij de toetsing aan de 'nieuwe' normen een probleem voor oppervlaktewaterkwaliteit
en de KRW-doelen. De fabrikant van imidacloprid is vanwege
de normoverschrijdingen, in samenwerking met een aantal waterbeheerders,
gestart met een project in de glastuinbouw om de problemen op te lossen.
9
Kunt u inzicht geven in het voorkomen van Imidacloprid en andere bestrijdingsmiddelen
in drinkwaterbronnen, en in de mogelijke gezondheidsrisico's die hieraan
verbonden zijn?
De Vereniging van waterbedrijven in Nederland (Vewin) hanteert een lijst met
gewasbeschermingsmiddelen die een potentieel probleem zijn voor de drinkwaterbereiding
uit oppervlaktewater. Op de meest recente lijst uit 2007 staan
17 gewasbeschermingsmiddelen. Imidacloprid wordt door de Vewin niet als
probleemstof aangemerkt. De metingen voldoen aan het drinkwatercriterium.
10
Wie betaalt de kosten van het zuiveren van het oppervlaktewater van Imidacloprid
en andere bestrijdingsmiddelen en op welke wijze wordt hierin het principe 'de
vervuiler betaalt' toegepast? Indien de vervuiler niet betaalt in deze, bent u bereid
om dit te veranderen en ervoor te zorgen dat de bevolking niet langer opdraait
voor deze vervuiling, bijvoorbeeld door middel van een heffing op bestrijdingsmiddelen?
De kosten voor het zuiveren van oppervlaktewater dat gebruikt wordt voor
drinkwaterbereiding wordt door de drinkwaterbedrijven ten laste van de burger
gebracht. Het principe "de vervuiler betaalt" wordt hier niet toegepast. Het ten
laste brengen van de vervuiler is problematisch omdat meerdere bronnen en
oorzaken aan te wijzen zijn voor het voorkomen van gewasbeschermingsmiddelen
in oppervlaktewater. Daarnaast wordt het oppervlaktewater waaruit drinkwater
wordt bereid ook nog eens belast met gewasbeschermingsmiddelen afkomstig uit
het buitenland, waardoor het moeilijk is te differentiëren tussen verschillende
'vervuilers'.
11
Deelt u de mening dat de bedreiging van de bijen- en de vlinderstand mede het
gevolg lijkt te zijn van de vervuiling van het oppervlaktewater, en dat daarmee
adequate handhaving van normoverschrijdend gedrag van gebruikers van
bestrijdingsmiddelen de hoogste prioriteit zou moeten krijgen? Zo nee, waarom
niet?
Nee. Ik deel de koppeling die gelegd wordt in uw mening niet.
Over de precieze afname van het aantal bijenvolken en de vlinderstand ontbreken
betrouwbare gegevens. Ik ga het onderzoek naar bijenziekten en de oorzaken
ervan intensiveren. Zie mijn brief aan uw Kamer van 29 mei 2009 (TK 31700XIV,
nr. 154).
Het uitvoeringsinstrument genoemd in vraag 4 zal adequate beoordeling van
toepassingen die normoverschrijding kunnen veroorzaken op korte termijn
mogelijk moeten maken. Deze activiteit heeft hoge prioriteit bij de gezamenlijke
ministeries.
12
Deelt u de mening dat de bedreiging van de bijenstand een serieuze bedreiging
van land- en tuinbouwbelangen en van de biodiversiteit met zich meebrengt?
Zo nee, waarom niet?
Nee. Zie mijn beantwoording van uw vragen over bijensterfte van 15 juli jl.
(nr. 2009Z13985).
13
Deelt u de mening dat de bedreiging van de bijen- en vlinderstand dusdanig
ernstige gevolgen kan hebben dat het gerechtvaardigd en noodzakelijk is het
voorzorgprincipe toe te passen; dat wil zeggen, deelt u de mening dat wetenschappelijke
onzekerheid over de risico's geen reden is om te wachten met het
verbieden van het gebruik van Imidacloprid omdat er substantiële aanwijzingen
bestaan dat deze activiteit ernstige effecten kan hebben op het milieu? Zo nee,
waarom niet?
Nee. Zie mijn beantwoording van uw vragen over bijensterfte van 15 juli jl.
(nr. 2009Z13985).
DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN
VOEDSELKWALITEIT,
G. Verburg
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit