Wageningen Universiteit en Researchcentrum
21 sep 2009
Onderdeel: Alterra
Voor het eerst is op grote schaal onderzocht hoe het staat met de
kwaliteit van de bodem van natuurgebieden in Gelderland. Daaruit bleek
dat in vrijwel alle gebieden ten minste een van de onderzochte
kwaliteitskenmerken (zuurgraad, voedselrijkdom, grondwaterstand)
onvoldoende is om de plantendiversiteit te waarborgen. Met
uitzondering van het Korenburgerveen geldt voor alle Natura
2000-gebieden, ook voor de Veluwe, dat de kwaliteitseisen niet gehaald
worden.
Foto: Ven op de Hoge Veluwe (foto: Wieger Wamelink)
Alterra, onderdeel van de Wageningen UR, heeft in opdracht van de
provincie de abiotische kwaliteit van de bodem van alle Gelderse
Natura 2000-gebieden onderzocht. Zonder ingrepen blijken de eisen die
aan deze gebieden worden gesteld niet gehaald te worden. De provincie
had al wel een globaal beeld van de effecten van de jarenlange hoge
stikstofdepositie en de verdroging, maar tot nu toe ontbrak
onderbouwend onderzoek. Zowel voor Alterra als voor de provincie waren
de resultaten toch nog opzienbarend. Onderzoeker Wieger Wamelink: âIk
durf het best vrij schokkend te noemen. Het was al wel bekend dat
verzuring en vermesting hun tol eisen, maar het is voor het eerst dat
de situatie op zoân grote schaal kwantitatief in beeld is gebracht.
Naast problemen met de hoeveelheid stikstof in de bodem (te veel) en
de zuurgraad (te zuur), ontdekten we ook problemen met de
beschikbaarheid van fosfaat (te veel) en calcium (te weinig). Deze
problemen waren tot op heden voor bijvoorbeeld de Veluwe niet bekend.â
Wat nu? In het kader van de Natura 2000-overeenkomst is Nederland
verplicht een goede instandhouding van deze gebieden te waarborgen.
Wieger Wamelink: âDat gaat onder de huidige omstandigheden niet
lukken. Het lijkt onvermijdelijk dat er ingegrepen moet worden. De
vraag is hoe. Het teveel aan nutriënten in de bodem is bijvoorbeeld
op te lossen door plaggen, maar dat heeft ook een aantal nadelen,
zeker in bossen. Het verhogen van de grondwaterstand is een
mogelijkheid, maar kan overlast veroorzaken. Het tekort aan calcium
kan worden opgelost door bekalken, maar op de schaal van de Veluwe is
dat niet gemakkelijk. Onbekend is nog wat de effecten zijn van
ingrepen op zoân grote schaal. Een andere oplossing is om te streven
naar andere vegetatietypen, bijvoorbeeld een droge heide in plaats van
een natte heide. Dit kan echter conflicteren met de doelstellingen die
er voor elk vegetatietype op dit moment zijn.â
De problemen met de fosfaatbeschikbaarheid (teveel) worden
waarschijnlijk veroorzaakt door het verleden van de Veluwe. Van natte
gebieden was al bekend dat fosfaat een probleem kan veroorzaken, maar
van droge zoals de Veluwe niet. Toen de doelstelling voor de Veluwe
nog voornamelijk bosbouw was, is er bosbemesting toegepast om het bos
sneller te laten groeien en zo een hogere opbrengst te krijgen. De
bemesting is onder andere uitgevoerd met fosfaat. En dit fosfaat zit
waarschijnlijk nog steeds in de bodem. Nu de doelstelling van de
Veluwe is veranderd, van bosbouw naar natuur, levert dit fosfaat in de
bodem problemen op.
De problemen van het calcium (te weinig) zijn van een heel andere
aard. Calcium is een belangrijke voedingsstof voor planten en het
helpt de zuurgraad van de bodem op peil te houden. Door de zure regen
uit het verleden is het calcium als het ware opgelost en daardoor met
het water naar diepere bodemlagen gespoeld. Daar is het niet meer
bereikbaar voor de planten en het helpt niet meer om de zuurgraad in
de bovenste bodemlaag, waar de plantenwortels zitten, op peil te
houden. Verzuring van de bodem is het gevolg, waardoor uiteindelijk
veel zeldzame soorten zullen verdwijnen, tenzij er op tijd
herstelmaatregelen worden uitgevoerd. De provincie heeft daar op
beperkte schaal al subsidie voor gegeven. Wieger Wamelink concludeert
tot slot: âDuidelijk is dat voor het realiseren van gezonde natuur,
dus natuur met een gunstige staat van instandhouding, op grote schaal
bodemherstelprojecten nodig zijn.â
---
Alterra, Wageningen UR
dr. ir. Wieger Wamelink
0317 - 485917 of 06 - 4932 4134
wieger.wamelink@wur.nl