Ingezonden persbericht
PERSBERICHT
Jacoba van Heemskerck,
de vrouwelijke Mondriaan
19-09-2009 t/m 10-01-2010
JACOBA VAN HEEMSKERCK, de vrouwelijke Mondriaan
Het Mondriaanhuis toont van 19 september tot en met 10 januari 2010 in De Schatkamer een vijftiental werken van Jacoba van Heemskerck. De werken, enkele olieverfschilderijen en met name tekeningen, zijn in bruikleen verkregen van Atelier Martien te Domburg en Museum De Wieger te Deurne.
Aan deze presentatie van Jacoba van Heemskerck worden twee werken van Piet Mondriaan toegevoegd, waarmee de artistieke verwantschap tussen de twee generatiegenoten wordt aangetoond. Mondriaan werd wereldberoemd, Jacoba's roem bleef beperkt tot Nederland en Duitsland. Tot op de dag van vandaag is zij buiten kringen van kunstkenners minder bekend dan haar bijzondere oeuvre rechtvaardigt.
Avantgardiste
Jacoba van Heemskerck wordt gerekend tot de meest vooruitstrevende vrouwelijke kunstenaars uit de moderne Nederlandse kunstgeschiedenis. Een "vrouwelijke Mondriaan", die in 1908 in Domburg in de villa Loverendale les kreeg van de grote meester. Beide kunstenaars waren daar uitgenodigd door Marie Tak van Poortvliet, met wie Jacoba van Heemskerck een innige band onderhield. Marie was een welgestelde vrouw uit een rijk handelsgeslacht, die in Domburg jarenlang als kunstmecenas optrad en vele opzienbarende tentoonstellingen organiseerde. Zowel Piet Mondriaan als Jacoba van Heemskerck ontwikkelden vanuit landschappelijke motieven de pure abstractie. Mondriaan uiteindelijk de "mannelijke" variant in de vorm van rationele, zuiver geometrische composities; Jacoba de "vrouwelijke", organische, meer lyrische variant.
Stilistische ontwikkeling
Jacoba van Heemskerck heeft een indrukwekkende artistieke ontwikkeling doorgemaakt, die qua kunsthistorische betekenis nauwelijks onderdoet voor die van Mondriaan. Aanvankelijk werkte ze, net als de vroege Mondriaan, in een academische stijl. Ze kreeg kort na de eeuwwisseling les in Laren van Ferdinand Hart Nibbrig, vervolgens trok ze naar Parijs waar ze lessen volgde aan de Académie Carrière. Eugène Carrière paste op zijn academie een opvallend vooruitstrevende (vrije) manier van lesgeven toe. In Parijs raakte ze in de ban van de moderne kunst. Ze zag er het werk van onder andere de (post-)impressionisten, Picasso, Munch en Matisse. Ze was diep onder de indruk!
Vanaf 1908 verbleef Jacoba van Heemskerck in het mondaine Domburg: in die tijd het brandpunt van de moderne kunst in Nederland.
Piet Mondriaan, Jan Toorop en Theo van Rijsselberghe waren daar de toonaangevende kunstenaars. Jacoba bewoog zich heel gemakkelijk tussen deze "grote" mannen en deed in haar zucht naar vernieuwing niet voor hen onder. Moderne stromingen als expressionisme, luminisme, kubisme en uiteindelijk abstractie werden door haar omarmd en geïncorporeerd in haar eigen schilderkunst.
"Vrouwelijke Mondriaan"
Er is geen tweede vrouwelijke kunstenaar in de moderne Nederlandse kunstgeschiedenis aan te wijzen die het artistieke experiment zo ver heeft durven doorvoeren als Jacoba van Heemskerck. Met recht wordt ze daarom in kunstkringen regelmatig betiteld als de "vrouwelijke Mondriaan". Heel belangrijk voor die gedurfde artistieke mentaliteit was haar regelmatige verblijf in Berlijn in de periode 1913 - 1919. In Berlijn ontmoette ze de literator en kunstkenner Herwarth Walden, uitgever van het tijdschrift Der Sturm, podium voor de Avantgarde. In Parijs had Jacoba de Franse moderne kunst leren kennen, in Berlijn de "Duitse". Vooral de kennismaking met het werk van Kandinsky heeft haar blijvend beïnvloed en het gedachtegoed van Theosoof Rudolf Steiner is ontegenzeggelijk bepalend geweest voor haar ontwikkeling.
Gemeenschappelijke weg met Mondriaan
In Domburg exposeerde Jacoba van Heemskerck regelmatig samen met Piet Mondriaan. In 1914 bereikten zowel Piet Mondriaan als Jacoba van Heemskerck de volledige abstractie door natuurmotieven (bomen) te abstraheren: Mondriaan tot verticale en horizontale lijnen en Jacoba door expressieve lijnen en felle kleuren te gebruiken. Ze kwamen in dat belangrijke jaar elk tot hun eigen vorm van volledige abstractie. Hun gemeenschappelijke exposeren hield (toevalligerwijs) op dat moment ook op.
Bijna een eeuw nadien ontmoeten beide kunstenaars elkaar opnieuw in Mondriaans geboortehuis te Amersfoort.
/////// einde bericht ///////
De opening zal in kleine kring plaats vinden met de meest betrokkenen:
bruikleengevers, bestuursleden, sponsors, gemeentebestuur en in aanwezigheid van de pers.
Hoofdsponsor: A.H.M. Holding b.v.
Partner: Meeùs Assurantiën, Heilijgers bv
Sponsors: Twynstra Gudde Adviseurs en Managers, Xtralan b.v., Enbiun Holding bv,
Boukau bv, Vrienden van Amersfoorts Stadsherstel
Tekening nr 32, n.g., inkt op papier
collectie Museum De Wieger, Deurne
Bild nr.23, Witte zeilschepen op een meer, 1915
collectie Atelier Martien, Domburg
Ingezonden persbericht