Partij van de Arbeid
Den Haag, 16 september 2009
Bijdrage fractievoorzitter Hamer (PvdA) aan de Algemene Politieke
Beschouwingen 2010
Gesproken woord geldt!
Mevrouw de voorzitter,
2009 was en is het jaar van de crisis;
2010 wordt het jaar van de gevolgen van die crisis.
Een jaar met een grijze rand.
Dat klinkt zwaar maar die grijze rand had ook een pikzwarte rand kunnen
zijn.
Dat hebben we voorkomen.
Omdat we een sterke uitgangspositie hadden.
Omdat we snel en adequaat hebben ingegrepen om de eerste gevolgen van de
crisis op te vangen en - waar dat kon - te keren.
In Amerika slapen tienduizenden mensen nu in hun auto.
In Duitsland hebben de grote autofabrieken duizenden mensen ontslagen.
In Engeland sluiten tientallen winkels dagelijks hun deuren
In Nederland hebben we snel de deeltijd-WW ingevoerd, zodat mensen hun baan
behouden.
In Nederland hebben we gezorgd dat de koopkracht op peil bleef, zodat de
economie blijft draaien.
In Nederland hebben we miljarden geïnvesteerd in de economie, zodat
bedrijven kunnen blijven investeren en innoveren.
En tijdens de verbouwing gaat het 'gewone' werk,
het werk dat nodig is om van Nederland een land te maken waar alle mensen
willen wonen, gewoon door.
En met resultaat!
- Leraren en politieagenten worden beter betaald;
- we pakken de bonussen aan en heffen belasting op de riante vertrekpremies,
- na jaren van stilstand is eindelijk de draad van duurzame energie weer
opgepakt en investeren we tot 2020 bijna 20 miljard euro;
- we helpen meer arbeidsgehandicapten aan de slag bij de overheid;
- studenten mogen meer bijverdienen en kunnen hun lening ook later
terugbetalen;
- we hebben een einde gemaakt aan de jaarlijkse grote huurstijgingen;
- de woningbouwcorporaties werken in de wijken aan hun échte
verantwoordelijkheden.
Om maar eens een paar dingen te noemen...
Er is dus ongelooflijk veel gedaan.
Maar toch.
600.000 werklozen in 2010.
Dat betekent dat dan in één op de twaalf huishoudens iemand onvrijwillig
werkloos is.
Dat betekent dat we dan allemaal wel een broer of buurvrouw, vader of
vriendin, neef of andere naaste kennen die te horen heeft gekregen dat hij
of zij ontslagen is.
Ik moet er niet aan denken!
Want het betekent nogal wat als je plotseling hoort dat je bedrijf failliet
is of dat je er net een te veel was op de zaak waar je werkte.
In een keer ben je al je zekerheid kwijt. Heb je zorgen over hoe je het aan
je omgeving gaat vertellen. Zorgen over je geld, over praktische zaken zoals
het betalen van het schoolreisje van je kind, de auto, de vakantie.
Zorgen over wat je nu verder zult gaan doen, en hoe je weer aan de slag
komt. Alles wat je had opgebouwd is in een klap weg. Dat overkomt je als je
je baan verliest.
Want, geen baan hebben is een beetje minder meedoen, een beetje minder
meetellen.
Zo voelt het in ieder geval.
Voor al die mensen die nu al thuis zitten, of de komende twee jaar hun baan
gaan verliezen.
Mevrouw de voorzitter,
600.000 werklozen in 2010.
Dat is veel meer dan een groot getal, veel meer dan een stevige statistiek.
Dat is wat we de komende maanden en jaren niet mogen vergeten.
Werken gaat niet alleen over economische voorspoed, maar vooral over
gezondheid en geluk, zelfstandigheid en zelfrespect.
Werken gaat niet alleen over cijfers; werken gaat over mensen!
Laten we juist bij deze begroting achter alle cijfers de mensen blijven
zien. Wat mensen waardevol maakt en wat mensen waardevol vinden.
Dát is het verhaal van deze begroting.
Geen verhaal van dalende aandeelkoersen of macro-economische cijfers.
Nee: een verhaal over mensen...
over mannen en vrouwen, ouderen en jongeren die plots hun toekomst zien
veranderen.
Een verhaal dat ons weer met de neus op de feiten drukt dat werk de
ruggengraat is van onze samenleving.
Een verhaal dat u, mij en alle Nederlanders raakt.
Individueel maar vooral samen.
Daarom zullen we dat probleem van die stijgende werkloosheid samen
oplossen.
Daarom zullen we samen bedenken hoe we nu verder moeten.
Daarom gaan we samen bedenken in welk Nederland we willen wonen.
Want we willen een Nederland waar iedereen kan werken, met toewijding en met
plezier.
Een Nederland waar scholen het beste uit onze kinderen halen.
Een Nederland waar je dochter 's avonds veilig op straat kan lopen.
Een Nederland waar banken en bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen.
Een Nederland waar ook natuur is en de lucht schoon.
Een welvarend Nederland waar mensen niet leven met angst, maar met elkaar!
Dus een Nederland dat slim, schoon en sociaal is.
De vraag is hoe "bouwen" we met elkaar dat land?
Wat dat betreft maak ik me zorgen.
De Nederlandse samenleving is uit balans. Veel mensen hebben een
ongemakkelijk gevoel over de richting die we opgaan.
Er is onrust over straten die niet meer veilig zijn,
er is twijfel of de publieke voorzieningen nog wel zo goed zijn en of onze
kinderen het later net zo goed krijgen als wij zelf.
En zijn ook zorgen dat Nederland anders maar niet beter wordt door de komst
van immigranten.
Nog niet zo lang geleden voelden we ons juist zo in balans; toen zongen
Fluitsma en van Tijn over de evenwichtskunsten in ons land'.
U weet wel, dat land van '15 miljoen mensen op dat hele kleine stukje
aarde'.
Dat land van met z'n allen op het strand, dat land van 1000 meningen, dat
land van nuchterheid.
Dat land waar mensen vreedzaam samenleefden door respectvol met elkaars
vrijheden om te gaan.
Dat kleine landje waar we samen, en met veel succes, werkten aan een betere
toekomst.
Voltooid verleden tijd?
Inmiddels zitten we met ruim 16 miljoen mensen op ons hele kleine stukje
aarde en het is er niet altijd even gezellig.
We zijn dat '15 miljoen mensen'-gevoel kwijtgeraakt.
En dat krijgen we niet meer terug.
Dat is ook niet zo erg.
Maar dan is het nu wel snel tijd voor het '16 miljoen mensen'-gevoel. Dat
moet de basis zijn van het Nederland waar iedereen zich thuis voelt. Waar
iedereen mee doet.
De weg daar naartoe, is zeker geen gemakkelijke weg. Integendeel!
We staan voor een duidelijke politieke keuze. Laten we mensen of groepen
achter ons of gaan we met zijn allen door?
Het eerste lijkt misschien het eenvoudigst. En sommige politieke partijen
kiezen daarvoor.
Maar de PvdA, maakt altijd de keuze om met zijn allen door te gaan. En wij
zijn er van overtuigd dat Nederland dat ook zal doen.
Wij kiezen voor oplossingen waarvan iedereen beter wordt.
Wij willen Nederland weer bij elkaar brengen. Want ons land is er voor
iedereen, jong en oud, man en vrouw, wit en gekleurd, dorp en stad, en - nog
belangrijker - ons land heeft iedereen nodig!
Juist - zeker, nu onverdraagzaamheid het lijkt te winnen van respect
Juist - zeker, nu er weer een groep mensen zonder baan langs de kant dreigt
te staan.
Juist - zeker, nu we kansen moeten pakken en verzilveren
Dat is wat de PvdA wil doen; dat is wat wij vinden dat kan: samen kiezen
voor, samen werken aan ons land.
Ons land van 16 miljoen mensen die elkaar in hun waarde laten en daarvoor
ook iets van elkaar vraagt.
Ons land van 16 miljoen mensen waar niemand aan de kant staat, waar we
samenwerken om door deze crisis te komen. Schouder aan schouder.
Ons land van 16 miljoen mensen waar we investeren in werk, in de toekomst
en niet te beroerd zijn om daarbij ook iets voor een ander te doen.
Dat is de uitdaging voor de komende periode.
Want zoveel is nu wel duidelijk. Om te kunnen investeren, en dat is de enige
manier om nu onze economie draaiende te houden, geven we geld uit dat we
later moeten terugverdienen.
Die rekening kunnen we niet bij onze kinderen neerleggen.
Ook daarom moeten we keuzes maken voor de toekomst.
Keuzes die soms hard zullen aankomen,
die soms zullen veranderen wat met moeite was neergezet, die soms voor de
een wat meer en voor de ander wat minder opleveren.
Het komende jaar zetten we alles op werk, werk, werk. Daarna gaan we
terugverdienen. We zullen zorgen dat we geld besparen, zodat onze kinderen
het ook weer goed hebben.
En dat kan, net als thuis als het over de huishoudportemonnee gaat, alleen
door opnieuw naar al onze inkomsten en uitgaven te kijken en dan te
bespreken wat meer moet en minder kan. Thuis kan dat over alles gaan. Over
de dagelijkse boodschappen, over winterjassen en schoenen, over auto's en
vakantie. Want alleen als je alles opnieuw bekijkt kun je evenwichtige
beslissingen nemen.
Dat geldt net zo voor onze overheidsinkomsten en uitgaven.
Dus:
Wij zijn het met het kabinet eens dat we de uitstaande rekening moeten
betalen.
En wij zijn het ook met het kabinet eens dat we daarbij niet alleen kijken
naar uitgaven maar ook naar aftrekposten, en naar een nieuw
belastingstelsel.
En wij zijn het met het kabinet eens dat we blijven werken aan een betere
toekomst.
Want waar we zeker voor moeten zorgen is dat we beter uit deze crisis komen,
en daarmee bedoel ik: slimmer, schoner en socialer.
Slimmer is meer kansen voor kinderen in het onderwijs, stapelen, kwaliteit
en innovatie. Het Nederlandse onderwijs naar de kopgroep van de OESO brengen
Schoner is langjarige zekerheid voor investeringen in duurzame energie. En
bij alles wat we doen de duurzaamheid betrekken.
Socialer is weg van het meer, meer en meer naar samen en eerlijk delen.
Juist in moeilijke tijden.
Maar, laten we in onze haast om de rekening te betalen, niet struikelen over
de werkelijkheid.
Pas volgend voorjaar weten we precies hoe het er in ons land voor staat.
Dan weten we of onze inspanning voor werk, werk, werk geslaagd is.
En dan zullen we zeker beslissen op welke manier en in welk tempo we op
uitgaven en aftrekposten gaan besparen.
Maar, hoe dan ook, vandaag of morgen, we zullen keuzes maken.
Dat zullen we dus zorgvuldig doen, zodat Nederland een land is, wordt en
blijft waar iedereen mee doet en iedereen zich thuisvoelt.
We beginnen niet blanco. Want te veel mensen leven nog in een achterstand,
hebben het moeilijk, kunnen maar net de eindjes aan elkaar vast knopen.
En ook daar ligt een politieke keuze. Er zijn politieke partijen gehad die
de ongelijkheid van mensen of groepen willen vergroten en politieke partijen
die de ongelijkheid juist willen bestrijden en oplossen.
Ook hier kiezen we niet voor de gemakkelijke weg.
De PvdA heeft altijd gestaan aan de kant van de solidariteit, van gelijke
kansen en van het bestrijden van ongelijkheid.
Nationaal, maar ik zeg erbij ook internationaal. Want we kunnen onze ogen
niet sluiten voor de armoede elders in de wereld.
En daarom zal de PvdA elke maatregel wordt genomen, langs de volgende
criteria leggen:
-Eerlijk delen
-Kwetsbaren beschermen
-Talenten benutten
Dat is onze toetssteen. Daaraan zullen we nieuwe investeringen of nieuwe
bezuinigingsmaatregelen altijd toetsen.
Wij willen Nederland een gezonde toekomst geven.
We blijven ondanks deze crisis toch verder kijken. We blijven geloven in
vooruitgang. We kijken verder dan onze neus lang is. Dus pakken we ook de
klimaatcrisis aan. Dus zijn we een internationale speler.
Wij hebben hoge ambities voor de toekomst. En we vragen aan iedereen om die
ambities met ons te delen?
En als we dus een bijdrage van mensen vragen dan kiest de PvdA voor een
solidariteitsbijdrage van mensen die het meeste verdienen, dus meer dan de
MP en niet bij mensen die het minste hebben.
Eerlijk delen en kwetsbaren beschermen dus.
Als het gaat over extra geld voor scholen of voor meer autowegen, dan kiest
de PvdA voor onderwijs boven asfalt.
Talenten benutten dus.
En als het gaat over die keuze die nu zo actueel is?
De AOW. Ook daar is onze keuze helder. We hebben in maart een handtekening
gezet. En daar staan we voor. We rekenen er op dat de SER met een goed plan
komt. Daar krijgen ze tot 1 oktober de tijd voor. Maar, komen ze er
onverhoopt niet uit, dan is de invulling aan ons: aan het kabinet en de
Kamer. En ook die invulling zal voldoen aan onze toetssteen: eerlijk delen,
de meest kwetsbaren beschermen en talenten benutten.
Want het gaat er in deze discussie niet alleen over op welke leeftijd mensen
moeten stoppen met werken. De arbeidsmarkt is de afgelopen vijftig jaar
flink veranderd.
Niet iedereen heeft dezelfde loopbaan. Sommige mensen beginnen op hun 18e en
die zijn begin zestig echt uitgewerkt.
Anderen studeren lang en beginnen op hun 27e pas met werken.
Veel mensen willen tijdens hun loopbaan graag een periode wat minder werken
om voor hun kinderen te zorgen, of voor hun ouders.
En andere mensen willen graag nog wat langer doorwerken, maar dan in
deeltijd.
Allemaal logisch en begrijpelijk, maar nog niet allemaal zomaar mogelijk;
daar is onze arbeidsmarkt nog niet op ingericht.
Dat kan anders!
We gaan er voor zorgen dat leven en loopbaan veel beter op elkaar
aansluiten.
We willen dat mensen de vrijheid hebben om hun eigen keuzes te maken - want
ook dat vindt de PvdA belangrijk!
Mevrouw de voorzitter,
Bij de keuzes die we de komende periode gaan maken, zal één keuze voor de
PvdA steeds duidelijk zijn: wij kiezen voor werk. Want werk gaat over
eerlijk delen, werk gaat over kwetsbaren beschermen en werk gaat over
talenten benutten.
Dat is gelukkig ook de insteek van het kabinet en dat is de basis van het
crisispakket dat in 2010 in werking zal gaan: zorgen dat zoveel mogelijk
mensen aan het werk blijven!
Maar er kan nog veel meer gebeuren voor dat werk, werk, werk.
PvdA wethouders zijn daar al dag in dag uit mee bezig.
In Leeuwarden heeft wethouder Marco Florijn vacatureteams gevormd samen met
het UWV Werkbedrijf. Daar staan de begeleiders van gemeente en UWV naast de
jongeren dag in dag uit. En het werkt!
Het aantal werkzoekende jongeren in de regio steeg met 35%; in Leeuwarden
daalde het percentage juist met 2%.
In Den Haag werkt wethouder Henk Kool samen met het UWV Werkbedrijf,
onderwijsinstellingen, Colo en sociale partners, hard aan een Actieplan
Jongerenaanpak. Jongeren krijgen binnen één dag duidelijkheid over hun
route van school naar werk. Dus: geen moeizame speurtocht langs loketten,
maar actie. Want jongeren mogen niet de dupe worden van de economische
crisis.
Welke mogelijkheden ziet het kabinet om dit soort lokale initiatieven over
het hele land uit te rollen?
Nog een voorbeeld. In Rotterdam heeft wethouder Dominic Schrijer de 5%
regeling ingevoerd: bij grote projecten die door de gemeente worden betaald
moet minimaal 1 op de 20 van de werknemers een langdurig werkzoekende zijn.
Sociale aanbesteding bij publiek-private samenwerking dus.
Dat zouden we ook moeten doen bij alle aanbestedingen en opdrachten van en
voor de rijksoverheid. Snel actie dus van het kabinet.
En ook bij de provincies zitten ze niet stil. In Overijssel heeft Carry
Abbenheus een 1000-jongeren plan. Binnen 3 jaar wordt er gezorgd dat
kwetsbare jongeren een baan, opleiding en woning hebben. En dat gebeurt
samen met bedrijven, met scholen, met jeugdzorg en andere partners.
Zo zijn er nog veel meer goede voorbeelden. Voorbeelden van maatregelen die
vaak ook landelijk succesvol kunnen zijn. Daarmee gaan we aan de slag. Niet
alleen in Den Haag, maar juist met deze gemeenten, met provincies, met
sociale partners en met private ondernemers.
Met hen bouwen we een Coalitie van de Arbeid.
Met hen zorgen dat niemand onnodig aan de kant blijft staan.
Veel gemeenten zorgen er nu al voor dat iedereen die uiterlijk een jaar in
de bijstand zit een werkaanbod krijgt. Dat willen we ook landelijk opbouwen.
Dus: een recht op een aanbod. Ook als onderdeel van de WW.
Alle werklozen moeten na uiterlijk één jaar gegarandeerd een aanbod krijgen.
Dat kan betaald werk zijn, of een opleiding of tijdelijke
vrijwilligerswerk.
We zetten echt alles op alles om mensen aan het werk te krijgen of te
houden.
We hebben iedereen nodig die kan helpen om zoveel mogelijk extra tijdelijk
werk te scheppen.
Samen kunnen we zorgen voor tijdelijke banen op lokaal en regionaal niveau
om te zorgen dat mensen de periode van de crisis kunnen overbruggen. Nuttig
werk te over, zeker in de publieke sector.
Wij vragen het kabinet nog harder aan de slag te gaan. Door belemmeringen
weg te nemen. Door anderen te stimuleren en te helpen. Door te kijken naar
het eigen personeelsbeleid. Ook bij de rijksoverheid kan bijvoorbeeld - net
als in Rotterdam - extra ruimte worden gemaakt voor extra stageplaatsen.
We kunnen nog slimmer investeren waardoor het zwaard aan meerdere kanten
snijdt.
Het kabinet moet bijvoorbeeld beslissen over de toekomst van Almere. Daarbij
gaat het om huizen bouwen, om duurzaam wonen gekoppeld aan het behoud van
open ruimte. En dus om veel tijdelijke werkgelegenheid. Gaat het kabinet
Almere helpen?
Dat geldt ook voor versnelde investeringen waarbij de overheid en de private
sector de handen ineen slaan. Ook hier is alle creativiteit nodig. Dan gaat
het niet om nieuw geld, maar om een slimme aanpak om met bestaand geld meer
te kunnen doen. Dat kunnen we ook van het buitenland leren. Bijvoorbeeld
als we bij de bouw van brede scholen of extra zorgaccomodaties de engelse
praktijk volgen.
We willen graag dat EZ een aanjager, een nieuwe Schaefer, aanstelt om met
gemeenten en met bedrijven werk te maken van dit soort projecten.
Actie, actie, actie dus voor werk, werk, werk.
Dat geldt zeker voor ons, voor kabinet en Kamer.
We weten allemaal dat het moeilijk zal zijn, dat we harde, onverbiddelijke
en onpopulaire keuzes moeten maken.
Daar zijn we voor gekozen.
Een van die mensen die ons gekozen heeft is mijn buurman Joost.
Joost verkoopt DAF-trucks en dat gaat dit jaar beduidend minder soepel dan
de afgelopen jaren.
In plaats van ruim zestig trucks vorig jaar heeft hij er dit jaar nog maar
acht verkocht. De laatste met een wel heel scherpe prijs om een trouwe klant
te behouden.
Joost maakt zich zorgen. Vooral over het bedrijf. Want verkopen is zijn
lust en zijn leven. Maar Joost heeft ook zorgen over de toekomst. Over
gewone dingen zoals zijn auto. En over zijn zoon die wil gaan studeren en
over zijn dochter die later na haar schooltijd ook graag aan de slag gaat.
Joost wil dus graag weer meer DAF-trucks verkopen; hij wil dat het weer
beter gaat met het bedrijf en hij wil vooral dat zijn kinderen, ondanks de
crisis, een goede start krijgen in hun leven.
En hij wil dat ik, dat wij daarvoor zorgen.
Dat kan alleen als we de juiste keuzes maken: voor eerlijk delen, voor
bescherming van kwetsbaren en voor het benutten van talenten.
Voor werk, werk, werk.
Voor een land van 16 miljoen mensen, een land waar iedereen zich thuis
voelt.
En ook een beetje voor Joost...