Het Koninklijk Huis
Troonrede 2009
Leden van de Staten-Generaal,
De huidige tijd vraagt om vastberadenheid en bereidheid tot
verandering.
De wereldwijde financiële en economische crisis heeft ook Nederland
hard geraakt. De snelheid waarmee de gebeurtenissen zich in het achter
ons liggende jaar hebben voltrokken, was uitzonderlijk.
Mensen verliezen hun baan, het aantal faillissementen neemt snel toe,
jarenlang opgebouwde vermogens slinken en de overheidsfinanciën
vertonen onvermijdelijk grote tekorten. De gevolgen zullen nog lang
gevoeld worden.
Bovendien hebben ontsporingen in de financiële sector het vertrouwen
in instituties en hun bestuurders aangetast.
Door dit alles groeit bij velen de onzekerheid over de toekomst.
Het is de ambitie van de regering onzekerheden om te buigen naar
herstel. De noodzakelijke veranderingen bieden perspectief op een
economisch en sociaal krachtig Nederland.
Wij hebben elkaar en ons land veel te bieden door in saamhorigheid
vast te houden aan de traditie van vrijheid, verantwoordelijk
burgerschap en een actieve Europese en internationale opstelling.
In het najaar van 2008 heeft de regering met kracht ingegrepen in de
financiële sector teneinde spaartegoeden van burgers en financiering
van bedrijven veilig te stellen en instorten van de economie te
voorkomen.
Drie miljard euro wordt geïnvesteerd in nieuwbouw en onderhoud van
scholen, ziekenhuizen, woningen en infrastructuur en in
energiebesparing. Hiermee wil de regering de economie stimuleren.
Eveneens wordt drie miljard euro uitgetrokken voor arbeidsmarkt en
bedrijfsleven en voor onderwijs en kennis. Bedrijven worden gesteund
met ruimere kredietfaciliteiten en met regelingen voor
deeltijdwerkloosheid. Daardoor zullen meer werknemers hun baan
behouden.
Tussen 2008 en 2011 wordt ongeveer acht miljard euro extra uitgegeven
aan uitkeringen voor werkloosheid en bijstand. De begroting voor 2010
besteedt bijzondere aandacht aan de bestrijding van de
jeugdwerkloosheid.
Ook dient de regering vandaag een voorstel in voor een Crisis- en
herstelwet, gericht op versnelling van procedures voor
infrastructurele projecten. Dit biedt een basis voor meer dynamiek in
de economie en daarmee voor meer werkgelegenheid.
In de jaren dat de Nederlandse economie krimpt, worden de
overheidsuitgaven niet verlaagd. Al deze en andere maatregelen vangen
de gevolgen van de recessie op korte termijn zo veel mogelijk op.
Voor de jaren daarna bevat deze begroting voorstellen die de basis
bieden voor herstel van de overheidsfinanciën.
De staatsschuld is fors gestegen en zal niet vanzelf weer verminderen.
Het overschot van één procent van het bruto binnenlands product op de
begroting van vorig jaar is omgeslagen in een tekort van meer dan zes
procent in 2010. De recessie leidt tot aanzienlijk lagere
belastingafdrachten door burgers en bedrijven. Zelfs bij een
gemiddelde economische groei van twee procent zal de staatsschuld
blijven toenemen met ongeveer vijfendertig miljard euro per jaar.
Hoewel de economie volgend jaar weer voorzichtig lijkt te verbeteren,
blijven de opgaven waar we voor staan aanzienlijk.
Als de welvaart achteruitgaat en de staatsschuld stijgt, wordt het
bovendien moeilijker om de kosten te dragen van een vergrijzende
bevolking en van de noodzakelijke overgang naar een economie waarin
voluit recht wordt gedaan aan de eisen die een goed klimaat- en
milieubeleid ons stelt.
Bij ongewijzigd beleid zullen ernstige en onwenselijke gevolgen
optreden voor de hoogte van belastingen en sociale premies, voor de
werkgelegenheid en voor de betaalbaarheid van voorzieningen als zorg,
onderwijs en pensioenen.
De regering acht het niet verantwoord deze rekeningen door te schuiven
naar de jonge en toekomstige generaties. Jongeren dreigen nu geen werk
te vinden, straks tijdens hun werkzame leven ook de lasten van een
vergrijsde bevolking te moeten dragen, en daarna niet meer te kunnen
rekenen op goede collectieve voorzieningen. Dit mogen wij niet laten
gebeuren!
In dit licht heeft de regering al eerder haar voornemens ontvouwd om,
rekening houdend met zware beroepen, de AOW-leeftijd te verhogen naar
67 jaar, de kosten van de zorg te beheersen en eigenaren van huizen
met een waarde boven 1 miljoen euro zwaarder te belasten.
Voor het eind van dit jaar zal een voorstel van een Wet tekortreductie
Rijk en medeoverheden bij u worden ingediend, waarvan de regering
hoopt dat deze op 1 januari 2011 in werking kan treden. De wet
verplicht het saldo tussen uitgaven en inkomsten jaarlijks te
verbeteren.
De regering zal het komende halfjaar fundamentele heroverwegingen
voorbereiden op een twintigtal brede terreinen in de collectieve
sector.
De Voorjaarsnota 2010 biedt de eerste gelegenheid om tot maatregelen
te komen.
Om bij te dragen aan het noodzakelijke herstel van de
overheidsfinanciën zal onderzocht worden waar met twintig procent
besparing maatschappelijke doelen kunnen worden gerealiseerd.
Dit moet zicht geven op financieel verantwoorde mogelijkheden om
publieke diensten voor burgers effectiever uit te voeren, beleid beter
af te stemmen op problemen in de samenleving en verantwoordelijkheden
tussen overheden en burgers anders en beter vorm te geven.
De heroverwegingen moeten er ook toe leiden dat onderwijs, kennis,
innovatie en ondernemerschap doelgerichter worden ingezet om
economische groei te bevorderen. Daarnaast zal duidelijk gemaakt
worden hoe belangrijke sectoren van het Nederlandse bedrijfsleven,
zoals waterbeheer en energie, landbouw en visserij, klimaat en milieu,
daaraan kunnen bijdragen.
De heroverwegingen hebben tot doel fundamentele keuzes te maken met
het oog op een economisch en sociaal krachtig Nederland.
Het matigen van de loonontwikkeling draagt bij aan meer
werkgelegenheid en aan een eerlijke verdeling van de lasten van de
economische recessie tussen werkenden en niet-werkenden, tussen de
collectieve sector en de marktsector, tussen hogere en lagere inkomens
en tussen jong en oud.
De regering roept sociale partners op tot een verantwoorde
loonontwikkeling. Indien dit niet gebeurt, zal de regering haar eigen
verantwoordelijkheid nemen.
De economische recessie heeft ook morele tekortkomingen blootgelegd in
het functioneren van markt en maatschappij. De regering heeft gebreken
in de financiële sector binnen en buiten Nederland benoemd en
vertaald naar voorstellen voor striktere normering en beter toezicht.
Bindende afspraken worden gemaakt over begrenzing van te hoge
beloningen en bonussen.
In deze moeilijke tijd acht de regering het van belang te blijven
werken aan een samenleving waarin mensen zich met elkaar verbonden
weten, in vrijheid elkaar respecteren en samen verantwoordelijkheid
dragen.
Goede opvoeding en goed onderwijs liggen ten grondslag aan
verantwoordelijk burgerschap.
De afgelopen twee jaar heeft de regering maatregelen genomen ter
bevordering van sociale samenhang, veiligheid, stabiliteit en respect.
Een vasthoudende aanpak over een reeks van jaren is nodig om tot
resultaten te komen. Daarom zal de regering bijzondere aandacht
blijven schenken aan jeugd en jongeren, aan inburgering en aan
kwetsbare wijken in grote steden.
Gebrek aan integratie van sommige groepen in de samenleving,
onfatsoenlijk en respectloos handelen van velen in de openbare ruimte
en crimineel gedrag van groepen jongeren blijken hardnekkig en
veroorzaken veel maatschappelijk ongenoegen.
De regering treedt daarom niet alleen consequent op tegen plegers van
delicten maar pakt ook oorzaken van problematisch gedrag aan. De
samenwerking van justitie, politie, gemeenten, reclassering en
jeugdzorg is daarvoor essentieel.
De regering zal de maatschappelijke weerbaarheid in ons land
bevorderen door meer ruimte te geven aan burgers en organisaties en
goed met hen samen te werken. Ook met medeoverheden en de publieke
sector is goede samenwerking geboden. Vertrouwen in maatschappelijke
organisaties, democratie en rechtsstaat is daarbij van onmisbaar
belang.
Een economisch en sociaal krachtig Nederland vereist samenwerking in
Europa en een internationale oriëntatie.
Nederland heeft veel te winnen bij een duurzame en open
wereldeconomie. Ruim zestig procent van onze werkgelegenheid hangt
daar rechtstreeks van af. Nederland zet zich in voor vrije en eerlijke
wereldhandel en beter toezicht op de internationale financiële sector.
De recessie verzwaart de opgaven waar alle landen samen voor staan om
armoede te bestrijden en klimaatverandering aan te pakken. Niettemin
zal ons land zich blijven inspannen voor samenwerking met de armste
landen en met landen met opkomende economieën, en ook voor drastische
verlaging van de uitstoot van schadelijke stoffen.
De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, de G20-bijeenkomst in
Pittsburgh en de klimaatconferentie in Kopenhagen bieden hiertoe nog
dit jaar gelegenheid.
Nederland heeft de wereld veel te bieden. Wij zetten ons in voor vrede
en veiligheid. Ons land maakt zich sterk voor mensenrechten, vrijheid,
democratie en rechtsorde. Deze waarden vinden in Europa hun oorsprong.
Juist nu is en blijft Europese samenwerking essentieel. De regering
ziet uit naar de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon.
Bij vredes- en veiligheidsmissies zal ons land zijn internationale
verantwoordelijkheid blijven nemen. De regering heeft grote
waardering voor de militairen die deze zware taken uitvoeren, zoals
in Afghanistan. Wij denken met respect aan degenen die hierbij het
leven hebben gelaten of gewond zijn geraakt.
De regering zal zich ook in Koninkrijksverband blijven inzetten voor
gezonde overheidsfinanciën en goede publieke voorzieningen. Nieuwe
staatkundige verhoudingen binnen het Koninkrijk moeten daaraan
bijdragen. In het belang van de burgers zullen alle betrokkenen zich
moeten inspannen om het komend jaar de nieuwe regelingen tot stand te
brengen.
Leden van de Staten-Generaal,
Ons land staat voor een uitzonderlijke, maar geenszins onmogelijke
opgave.
Met vastberadenheid en met de bereidheid tot verandering kunnen wij de
kansen benutten voor een economisch en sociaal krachtig Nederland. De
regering doet daartoe een beroep op alle Nederlanders en een ieder die
in Nederland woont. Er rust een verantwoordelijkheid op ons allen,
jong en oud, burgers en bestuurders, werknemers en werkgevers. De
regering spreekt de hoop uit dat iedereen zich daarvan bewust is en
ernaar wil handelen.
Op u, leden van de Staten-Generaal, rust de zware verantwoordelijkheid
om, samen met de regering, initiatief te nemen. U mag zich daarin
gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met
mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.
Dinsdag 15 september 2009