* Nieuws
Jip en Janneke heten in het Perzisch gewoon Jip en Janneke
Studente Islamitische theologie Simin Rafati vertaalde alle
verhalen van Jip en Janneke in het Perzisch. Met Sinterklaas
had het ministerie van Islamitische Begeleiding geen enkele
moeite. Maar met Takkie wel.
Simin Rafati woont al sinds 1984 in Nederland en was een tijdje
werkloos. `Ik wilde toen iets gaan doen met de talen die ik
ken.' Eerst vertaalde ze Checkpoint Jerusalem van Tineke
Bennema. Maar dat durfde de uitgever uiteindelijk niet aan, uit
angst problemen te krijgen. De verhalen van Jip en Janneke had
Rafati aan haar eigen dochter en zoon - nu 12 en 9 -
voorgelezen.
Stukjes natuur bij huis
`Toen ze ermee thuiskwamen van de kleuterschool dacht ik: wat
een leuke verhaaltjes. En ja, voor Iraanse kinderen lijken Jip
en Janneke zo ver weg, zo anders. Maar er zitten heel veel
dingen in die alle kinderen van de wereld begrijpen, stoute
dingen die ze allemaal doen, stukjes natuur dichtbij huis waar
ze op avontuur gaan. Het leven is nog simpel, er is geen
computer, er zijn geen games en de moeders zijn allemaal thuis.
Dat zijn ze nu in Iran net zo min als hier.' De tweede uitgever
die ze benaderde durfde het Hollandse avontuur wel aan.
Muisjes
Het vertalen was nog best lastig. `Gebruik je schrijftaal of
spreektaal? Spreektaal is minder mooi maar schrijftaal minder
gezellig.' Ze koos voor een mix. En er is natuurlijk geen
beschuit met muisjes in Iran. Ze heeft er maar gekleurde
suikerklontjes van gemaakt. Sinterklaas kreeg een lange
voetnoot.
Moeite met Takkie
Sinterklaas was geen probleem voor het ministerie van
Islamitische Begeleiding, waar uitgevers ieder manuscript
moeten voorleggen. Kerst ook niet. Rafati: `Wat denk je nou, in
Iran wordt ook kerst gevierd. Daar wonen allerlei christelijke
minderheden. Als ik rond kerst in Teheran ga winkelen denk ik:
ben ik nou hier of in een dorp in Engeland?'
Maar hondje Takkie bleek wél een steen des aanstoots. Rafati: `
Het eerste deel van Jip en Janneke kwam heel gemakkelijk door
het ministerie. Daarna stuurde de uitgever maar meteen vier
delen in een keer op. En toen viel Takkie op. Honden zijn van
oudsher verschrikkelijk onrein in de Perzische islam. Toch had
ik het niet verwacht, ik redeneerde: Takkie is weliswaar een
hond, maar een hond in een heel ándere cultuur.'
Toch mocht Takkie blijven, getuige de illustraties. `Het was
ook geen optie om hem te vervangen door een kat, want er zit al
een kat in', zegt ze. Maar ze heeft nog geen tijd gehad om haar
oorspronkelijke tekst naast de definitieve versie van de
uitgever te leggen, om in detail te kijken of er nog passages
zijn gewijzigd.
Nederlandse islamologen
Het komend jaar is Simin Rafati heel druk met haar twee
masterstudies: Comparative Religion en Islam in the
Contemporary West (`Die laatste gaat vooral over West-Europa')
en daarna wil ze het vertalen weer graag oppakken. `Maar geen
kinderboeken. Ik wil de Nederlandse islamologen gaan vertalen,
bijvoorbeeld de boeken van professor Van Koningsveld. Dat is
leuk, en ik vind het ook nodig. Er is zo weinig bekend over wat
er hier gebeurt. De laatste tijd dringt in Iran iets meer door
over wat islamologen in Duitsland doen, maar dat is vooral van
horen zeggen. Boeken worden al helemaal niet vertaald.'
Eigen namen
Jip en Janneke zijn al in vele talen vertaald, van Engels tot
Chinees. `Ik was erg blij dat ze in het Perzisch hun eigen naam
mochten houden', zegt Rafati. Het is toch ook goed om te weten
hoe mensen in andere talen heten.' Als het niet had gemogen had
ze er Sina en Mina of iets dergelijks van gemaakt. ` Maar
gelukkig mocht het wel en zelfs Poppejans heet nog Poppejans.'
Hoe de serie gaat lopen in Iran moet nog blijken. `Binnenkort
is er in Teheran een grote boekenmarkt. Ik hoop dat hij daar
wordt gepresenteerd. Wel heeft de Nederlandse ambassade er al
vijfhonderd van ingekocht.'
Universiteit Leiden