ChristenUnie
Eenzelfde ideaal, andere route
Eenzelfde ideaal, andere route
dinsdag 15 september 2009 09:10 Terwijl donder en bliksem de lucht
verscheuren, zitten Egbert Schuurman, Herman Timmermans en Henk
Schaafsma samen aan tafel om te spreken over de crisissen die de
wereld bedreigen.
Schuurman schetst zijn ideaal: de wereld als een tuin, waarin de
bewoners leven van haar vruchten. Het kapitaal, de planten en bomen,
wordt gespaard. Er is geen roofbouw en de inwoners zijn dienstbaar aan
elkaar en hun omgeving. Timmermans herkent dat en refereert aan het
rentmeesterschap, "We willen de wereld beter nalaten dan we hem
gekregen hebben."
Bij Schuurmans beeld over hoe de wereld er nu voor staat, lopen de
wegen uiteen. Schuurman: "De huidige crisissen vertonen een bepaalde
samenhang. Ze komen voort uit de wil van de mens om door middel van
techniek de wereld te beheersen. Ik noem dit het 'machine model'. En
deze machine moet alsmaar groter worden en sneller gaan. Dit streven
bedreigt het leven en pleegt roofbouw op de wereld. Neem bijvoorbeeld
ons gebruik van grondstoffen, eeuwenlang was dat ongeveer gelijk. Maar
de laatste honderd jaar schiet deze lijn bijna recht omhoog."
Man in black
Herman Timmermans beaamt dit maar wil ook de zegeningen van markt en
techniek tellen. "Je doet me soms denken aan de Man In Black van
Johnny Cash. (Cash kleedde zich in het zwart omdat hij leed met zoveel
mensen aan de onderkant van de samenleving, red.) Maar er zijn ook
goede ontwikkelingen. Zo is bijvoorbeeld de honger is in grote delen
van de wereld weggeëbd en heeft juist de techniek meer welvaart in
grote delen van de wereld gebracht."
Timmermans nuanceert Schuurmans donkere beeld verder: "Eind jaren
negentig ging het over zure regen. Het einde van de wereld was zo'n
beetje nabij. Nu is het klimaat het gevaar, de stijgende waterspiegel.
Maar ik geloof er niet zo in dat Nederland over zoveel jaar onder
water ligt. De temperatuur stijgt en daalt al eeuwen."
Roofdierkapitalisme
Schuurman reageert: "Op sommige punten kunnen we er inderdaad wel eens
naast zitten. Ik stel mezelf soms ook vragen over de
klimaatveranderingen. Maar één ding weet ik heel zeker: de
materialistische wereldvisie is verwoestend. Het westerse kapitalisme
is een roofdierkapitalisme dat het leven bedreigt. Het is
individualistisch en draait om meer macht en materie."
"Hoe moet die nieuwe cultuur bereikt worden?"
Timmermans: "Er zijn inderdaad veel problemen, maar laten we kijken
naar de mogelijkheden. We kunnen inzetten op nieuwe technieken om het
gebruik van grondstoffen terug te dringen. Neem bijvoorbeeld wind-,
water- en zonne energie.. We kunnen daarmee energie opwekken maar
moeten dan wel verder innoveren en investeren."
"Ik denk niet dat we moeten zoeken naar oplossingen, maar naar een
uitweg," reageert Schuurman. "De oplossingen zijn nog steeds onderdeel
van deze materialistische cultuur, maar er is een nieuwe cultuur
nodig. Bij alles wat we doen moeten we onszelf de vraag stellen: dient
dit het leven? Als dat niet zo is dan moeten er alarmbellen gaan
rinkelen."
Kapitalistisch of socialistisch
"Maar hoe moet die nieuwe cultuur bereikt worden," vraagt Henk
Schaafsma zich af. Egbert Schuurman verwacht hierin veel van de
overheid: "De politiek moet de voorwaarden creëren om de markt weer
recht te trekken. Een zakenman moet tegenwoordig vuile handen maken om
te kunnen concurreren. De overheid is geroepen om recht en
gerechtigheid te brengen, en dat zou ze nu ook moeten doen."
Timmermans is het daar niet mee eens: "In Nederland is al meer dan
genoeg overheidsingrijpen en bureaucratie. Ik zie ons ook niet als een
kapitalistische, maar eerder als een meer socialistische maatschappij.
Ik pleit voor de persoonlijke verantwoordelijkheid van de mensen. Als
ik hoor dat we iets van de overheid 'moeten', wordt ik daar
zenuwachtig van. Het marktmechanisme is een goed gegeven. En daar
horen spelregels bij."
"Daar ben ik het volstrekt mee oneens," is Schuurmans reactie.
"Nederland is een kapitalistisch land. En juist voor het marktdenken
is in sommige sectoren geen plaats. Neem de zorg.. Marktwerking kan
alleen daar plaatsvinden waar gelijke partijen tegenover elkaar staan.
Maar in de zorg is er sprake van een zwakkere partij. Marktwerking zou
hier nooit een plek moeten krijgen want dat loopt fout." "Toch is
marktwerking die gericht is op het beter maken van de mens niet per se
verkeerd," pareert Timmermans. "De zorg staat in dienst van het leven
maar meer efficiency kan geen kwaad. De bureaucratie is echt een
probleem en niet het gevolg van verkeerde marktwerking."
"Natuurlijk is de bureaucratie een probleem," antwoordt Schuurman.
"Maar dat is een signaal dat er weer teruggegaan moet worden naar de
kern van de zorg. Regels zijn er om ontsporingen tegen te gaan. En
waar ontspoord wordt, wijkt men af van het echte doel."
Tegengeluid
Zo hebben de heren eenzelfde ideaal maar willen ze een heel andere
route volgen om dit te bereiken. Wel zijn ze het eens over de manier
waarop christenen en christelijke organisaties zoals
christennetwerk|gmv hierop mogen reageren. Timmermans: "Christenen
mogen hun waarden en normen breed en luid propageren. We hebben
bijvoorbeeld door zending en ontwikkelingswerk laten zien dat we het
goede willen. Misschien zijn onze standpunten nu niet populair maar
wellicht op de lange termijn wel." Ook Schuurman is voorstander van
een stevig tegengeluid: "Deze cultuur moet terecht gewezen worden. De
rol die christenen daarin kunnen spelen is erg belangrijk. Laten we
dat dan ook doen."
Herman Timmermans
Leeftijd: 51 jaar
Beroep: Business manager Economie en Ruimte bij DHV
Duurzaamheid vraagt om...: "innovatie en investering"
Egbert Schuurman
Leeftijd: 71 jaar
Beroep: Fractievoorzitter Eerste Kamerfractie ChristenUnie, Emeritus
Hoogleraar Reformatorische Wijsbegeerte
Duurzaamheid vraagt om...: "een nieuwe cultuur"
Gespreksleider Henk Schaafsma is de voorzitter van
christennetwerk|gmv. Dit gesprek is gepubliceerd in clink nr. 3 2009,
het magazine van christennetwerk|gmv.